Metoda Carla Orffa

METODA CARLA ORFFA

„Metoda ta nie uczy rywalizacji. Tu każde dziecko ma równe szanse,
każde może poczuć się wartościowe i odpowiedzialne za grupę.
Każde jest wyjątkowe ...”

Opracowała:
Justyna Czykwin – Strękowska

Carl Orff (10 VII 1895 Monachium – 29 III 1982). Pochodził z niemieckiej rodziny wojskowych, jako chłopiec uczył się gry na fortepianie, organach i wiolonczeli. Kształcił się w monachijskiej Akademii Muzycznej, póżniej zaś studiował prywatnie pod kierunkiem Henryka Kamińskiego. Działał jako kompozytor i dyrygent. Skomponował kilkadziesiąt utworów. Najwybitniejszym dziełem Orfa jest bez wątpienia tryptyk tetralny „Trionfi”, znaczną popularność zyskała sobie także opera „Mądra”, wg baśni braci Grimm, „Der Mond” (Księżyc), „Die Bernauerin” oraz „Antygona”. Komponował także pieśni i utwory dla dzieci. Wydał kilka tomów muzyki dla dzieci zawierających głównie piosenki z akompaniamentem instrumentalnym.
Był pedagogiem, założycielem szkoły – instytutu muzycznego w Salzburgu oraz twórcą nowatorskiej metody wychowania muzycznego dzieci ...
U podstaw systemu Orffa zauważymy założenia ogólno wychowawcze, czyli wykorzystanie muzyki i aktywności muzycznej dziecka do celów wychowawczych, a także po to, by przygotować je do umiejętności zrozumienia dzieł sztuki. Orff skupia się na tym, aby rozbudzić u dzieci i młodzieży zamiłowania i zainteresowania muzyczne przez tworzenie muzyki – improwizacje, a nie przez jej odtwarzanie. Jego system kierowany był nie tylko do dzieci uzdolnionych muzycznie, ale do wszystkich dzieci w przedszkolach, szkołach, a nawet dzieci niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo. Walorami metody Orffa są bowiem: wszechstronność, powszechność i atrakcyjność.
Naczelnym celem tej metody jest kształcenie przyszłych odbiorców muzyki. Jak pisze Orff: „Wszystkie przeżycia wczesnego wieku, wszystko co w dziecku zostanie obudzone i rozwinięte, pozostaje mu właściwe przez całe życie”. Tą zasadą kieruje się nowoczesna psychologia i pedagogika.
Cała koncepcja pedagogiki muzycznej według C. Orffa opiera się na trzech zasadach: kładzenie nacisku na kształcenie poprzez zabawę, rozwijanie muzykalności dzieci, integracja muzyki, słowa i ruchu.
Początkowo, idąc za przykładem Dalcroze’a, propaguje gimnastykę rytmiczną, jako swoistą drogę umuzykalnienia. K. Orff wyszedł z założenia, że kulturę fizyczną dziecka należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno – ruchową oraz kulturą słowa. Szeroko rozbudowany i wciąż otwarty repertuar ćwiczeń i zabaw daje okazję do rozwijania swych zadatków zarówno dzieciom wysoko uzdolnionym jak i zaniedbanym, które mają okazję wyrównać swe braki. Zarówno muzyka, jak i ruch oraz żywe słowo przenikają się wzajemnie.
Wszystkie ćwiczenia rytmizowania i melodyzowania tekstów mają prowadzić do zrozumienia okresowości i prawidłowości budowy melodii. Z dziećmi i młodzieżą prowadzone są ćwiczenia, które zapoznają ich z prostą grą „echa” (imitacje), ćwiczeniami uzupełniającymi, z formą małej pieśni, wariacji, ronda i kanonu. Wszystkie te formy mogą być wykonywane rytmicznie lub rytmiczno – melodycznie z podkładem lub bez podkładu tekstu. Rytm muzyczny jest bardzo ściśle uzależniony od rytmu i śpiewności słowa.
Według Orffa muzyka wywodzi się ze słowa. Dlatego wychowanie muzyczne małych dzieci powinno rozpoczynać się od rytmizowania imion, zabawek, kwiatów, warzyw itp., u starszych wprowadza się przysłowia, powiedzonka, wierszyki. Natomiast nie wprowadza się wiadomości teoretycznych dotyczących metrum i wartości rytmicznych. Takty dwu -, trzy -, i czteromiarowe wprowadza się za pomocą wyrazów o różnej ilości sylab.
Kolejnym elementem wychowania jest dźwięk i stąd pomysł wprowadzenia do ćwiczeń akompaniamentu wykonywanego przez samych uczniów. Dzieci same próbują układać melodię do zrytmizowanych tekstów. Ćwiczenia te zaleca Orff „instrumentować” zarówno własnym ciałem (klaskanie, tupanie, klepanie, pstrykanie etc.) jak i instrumentami perkusyjnymi. Wśród tychże stosuje się instrumenty niemelodyczne: bębenki, tamburyny, mały i wielki bęben, zestaw bongosów, marakasy, pudełka, kołatki, kastaniety, talerze, grzechotki z brzękadłami i inne; oraz melodyczne: dzwonki, metalofony, ksylofony, trójkąt. W edukacji starszych dzieci można również używać instrumentów strunowych i dętych (wykluczył natomiast zupełnie fortepian)Orff zaleca również naukę dyrygowania.

W skrócie ... - formy wychowania muzycznego według C.Orffa:

• Szczególną rolę odgrywa gra na instrumentach. Dzieci mają kontakt z instrumentami już od samego początku. Nauczyciel dobiera repertuar tak, aby nie znużyć i nie zniechęcić dzieci;
• tak samo ważną rolę odgrywa ruch przy muzyce - nie ma ustalonych reguł poruszania się (umownych gestów, figur). Ruch jest spontaniczny, ma charakter kreatywny. Jest swobodny, zależny od wewnętrznego nastroju dziecka. Na samym początku ruch przy muzyce w koncepcji Orffa ma charakter prosty: chód, bieg, podskoki, czworakowanie. Następnie przybiera charakter improwizowany, by w końcu stać się kreatywnym;
• kolejną formą zajęć muzycznych jest tworzenie muzyki, które przybiera kształt improwizacji (wokalnej, instrumentalnej, wokalno-instrumentalnej i ruchowej). Tworzenie muzyki jest charakterystyczny dla grupa dzieci młodszych. Następne etapy w tworzeniu muzyki w systemie Orffa noszą już pewne cechy improwizacji kierowanej;
• drugoplanową rolę odgrywa śpiew, który polega na wykonywaniu piosenek dziecięcych, ludowych, fragmentów muzyki poważnej przy akompaniamencie (zwykle perkusyjnym). Główny nacisk kładzie Orff na ekspresję wynikającą z zaangażowania dziecka i na jego możliwości twórcze;
• ostatnia forma to słuchanie muzyki. Dzieci mają okazję przysłuchiwania się dźwiękom, dostrzegają barwę instrumentów, rozwijają wrażliwość na ich współbrzmienie. Metoda Orffa daje możliwość przygotowania do percepcji muzyki. Słuchanie muzyki ma miejsce podczas wspólnej improwizacji (np. ruchowej), także podczas wspólnego odtwarzania muzyki i gry na instrumentach.

Etapy postępowania:

W metodzie tej odrzuca się wszelkie z góry narzucone schematy, ale wskazana jest następująca metoda postępowania, zgodnie z psychologią rozwojową dziecka: ćwiczenie (zadanie) rozpoczyna się od dzielonego na sylaby słowa czy zdania wypowiadanego w bardzo prostym rytmie; do tego dołącza się ruch ciała, a następnie ruch ten przenosi się na instrument perkusyjny. Słowo zamienia się w piosenkę, łączy się z gestem, ruchem, ręce klaszczą, potem sięgają po pałeczkę perkusyjną, ciało wprowadzane jest w ruch rytmiczny, lokomocyjny prowadzony po różnych liniach. Następnie wprowadza się improwizację ruchową z globalnym angażowaniem ciała, na tle muzyki perkusyjnej, żywej lub mechanicznej, bez przyboru lub z przyborem (metoda oferuje obfitość różnorodnych nietypowych przyborów) itp. Niepohamowana ruchliwość dzieci oraz tendencja do wyrażania się przy pomocy ruchu jest w różny sposób podporządkowana określonym zadaniom ruchowym manifestującym się w gestach, mimice i zadaniach docelowych. Chodzi tu głównie o poznanie przez dziecko swoich możliwości ruchowych, wyczucia stosunków przestrzennych, czasowych oraz wdrażanie do współpracy w grupie. Szczególną formą twórczości jest improwizacja ruchowa wymagająca fantazji i kultury ruchu, zrytmizowania i płynności ruchu a jednocześnie jest podporządkowana jakiemuś generalnemu zadaniu np. odtwarzanie ruchem wysokości dźwięków granej melodii lub podanego rytmu (np. zabawie młodych piesków, budzącej się do życia wiosny). Punktem wyjścia są przykłady z własnego otoczenia, własnych obserwacji i przeżyć, ilustracja ruchowa prostych opowieści, próba ilustracji ruchowej prostych rytmów i melodii

Etapy improwizacji:
• słowno-rytmiczne - wprowadzanie wartości rytmicznych (dzieci improwizują rytm do imion, nazw, wierszy, itp.). Można wykorzystać dodatkowo: klaskanie, tupanie, pstrykanie palcami, uderzanie dłońmi o uda, itp.
• echo rytmiczne powtarzanie rytmu podanego przez nauczyciela na zasadzie "echa" przez dzieci.
• rytmiczno-melodyczne układanie melodii do własnego imienia, nazw zwierząt, kwiatów, śpiewanki muzyczne (tj. opowiedzenie śpiewem jakiejś historyjki, np. o psie)

Metoda Orffa jest rozpowszechniana przez Instytut Orffa, działający przy Mozarteum w Salzburgu, w którym począwszy od lat 60-tych do dziś prowadzi się intensywne prace nad rozwojem idei wychowania muzycznego inspirowanego założeniami Orffa. Opracowuje się szeroko metodykę wychowania muzycznego dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym: improwizacje muzyczne, zabawy Dzieciece z muzyka. Pracuje się tez nad metodą umuzykalniania młodzieży, zespołowym muzykowaniem, improwizacją i teatrem muzycznym. Na szczególne podkreślenie zasługuje pedagogizacja i badawcza działalność na rzecz pedagogiki specjalnej i szkolnictwa specjalnego. Metoda Orffa szeroko jest też wykorzystywana w muzykoterapii dorosłych.
W Polsce na Akademii Muzycznej im. Fryderyka Choina w Warszawie działa Studium Wychowania Muzycznego Carla Orffa, oraz Polskie Towarzystwo Carla Orffa którego kierownikiem jest mgr Urszula Smoczyńska.


BIBLIOGRAFIA
1. Burowska Z.: Współczesne systemy wychowania muzycznego. Warszawa: WSiP, 1976
2. Malko Dorota:Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu. Warszawa: WSiP, 1990
3. Przychodzińska -Kaciczak M.: Wychowanie muzyczne - idee, treści, kierunki rozwoju. Warszawa: WSiP, 1989
4. Rozwijanie zdolności muzycznych dzieci, E. Hoffman-Lipska, Wychowanie
w Przedszkolu nr 4/2006
5. Formy umuzykalnienia w przedszkolu, R. Majewski, Przedszkole nr 1/2003
6. Gniewkowski W., „Gimnastyka rytmiczna”, w „Życiu Szkoły”, 1987r. nr11.
7. K. Nowakowska: Metoda gimnastyki twórczej K. Orffa z elementami metody R. Labana
8. Stasińska K, Instrumentarium Orffa w szkole, WSiP, Warszawa 1996
9. Smoczyńska-Nachtman U., Muzyka dla dzieci – muzykowanie wg koncepcji C. Orfa, WSiP, Warszawa 1990


PRZYKŁADOWY ROZKŁAD MATERIAŁU
Formy Sprawności, umiejętności, wiadomości Sposób realizacji
Śpiew Dziecko:
-śpiewa piosenki dostosowane do jego możliwości głosowych
-zna treść piosenki i potrafi ją zaśpiewać
-potrafi prawidłowo oddychać
-kształci umiejętność kontrolowania długości oddechu
-potrafi powtórzyć głosem dźwięki wraz ze zmieniającymi się jego elementami (zabawa
w echo)
-rozpoznać części piosenki w schemacie AB
-śpiewa piosenkę z podziałem na role
-używa swojego głosu z różnym natężeniem
-potrafi określić nastrój i charakter piosenki
-uwrażliwia się na barwę dźwięku (głosu ludzkiego) -ćwiczenia oddechowe
-słuchanie piosenki
-pamięciowa nauka tekstu
-śpiew piosenki
-samodzielne wypowiedzi dzieci
-powtarzanie piosenki

Gra na instrumentach -rozróżnia dźwięki instrumentów perkusyjnych
-potrafi wykorzystać niekonwencjonalne instrumenty
-zna sposoby niekonwencjonalnego wydobywania dźwięku
-tworzy akompaniament do piosenki
-potrafi powtórzyć usłyszany rytm
-zapamiętuje i odtwarza prosty rytm na instrumentach perkusyjnych
-zapamiętuje liczbę i kolejność uderzeń
rozwija pamięć muzyczną
-gra na instrumentach perkusyjnych
-zabawy z instrumentami perkusyjnymi
-samodzielnie wykonuje instrumenty muzyczne wg własnego pomysłu
-zabawy rytmiczne
-wspólne granie i śpiewanie piosenki

Ruch przy muzyce,taniec -reaguje ruchem swojego ciała na zmianę dynamiki dźwięku i brzmienia instrumentu
-potrafi wykonać proste ćwiczenia gimnastyczne w tempie które wskazuje muzyka
-reaguje zmianą sposobu poruszania się na zmianę w sposobie akompaniamentu
-współdziała w grupie
-ilustruje ciałem charakter muzyki
-reagują na pauzę w muzyce
-reaguje tempem marszu na zmianę tempa akompaniamentu
-reaguje sposobem poruszania się na zmianę nastroju w muzyce
-zapamiętuje i odtwarza układ choreograficzny (taniec), zna kroki tańców
-potrafi zachować się na scenie, prezentuje umiejętności artystyczne
-rozwijanie umiejętności estetycznego poruszania się przy różnych rodzajach muzyki
-zabawy muzyczno - ruchowe
-zabawy taneczne
-zabawy ruchowe z elementami improwizacji
-zabawy orientacyjne i porządkowe
-nauka układu choreograficznego do: tradycyjnych polskich kolęd i piosenek religijnych,
tańców ludowych i dyskotekowych
-udział w uroczystościach i imprezach okolicznościowych
Słuchanie muzyki -rozumie pojęcia: muzyka wokalna, muzyka instrumentalna
-reaguje na czas trwania dźwięku
-potrafią odpowiednim ruchem zareagować na zmianę wysokości dźwięku
-zna pojęcia : dźwięki niskie i wysokie
-odróżnia dwie melodie
-reaguje gestem na zmianę melodii
-odróżnia melodię graną w sopranie od melodii granej w basie
-potrafi rozpoznać głosy i przyporządkować je do płci
-werbalizuje wrażenia po wysłuchaniu utworu
-uwrażliwia się na bodźce dźwiękowe
dochodzące z otoczenia
-kształci umiejętność słuchania
-umie zachować się na koncercie muzycznym
-ćwiczenia słuchowe, słuchanie muzyki wokalnej i instrumentalnej na żywo lub z nagrań, w dowolnych sytuacjach lub w ramach zajęć zorganizowanych
-zabawy z elementami dramy
-rozmowa na temat wysłuchanego utworu
-malowanie muzyki podczas słuchania
-zabawy muzyczno - ruchowe
-uczestnictwo w koncertach muzycznych

Tworzenie muzyki -kształci poczucie rytmu
-tworzy swobodną improwizację instrumentalną
-tworzy rytm
-stara się zapamiętać jak najdokładniej usłyszany rytm i odtworzyć go
-stosuje zmiany dynamiki w ćwiczeniach muzycznych
-spontanicznie tworzy melodię przy pomocy swojego głosu
-rozwija wyobraźnię twórczą
-tworzy akompaniament do piosenki
-potrafi dobrać rodzaj dźwięku do zjawiska akustycznego opisanego słowem -gra na instrumentach
-ćwiczenia dykcyjne i dynamiczne
-ćwiczenia ortofoniczne
-zabawy z własnym głosem
-ćwiczenia, w których zadaniem dzieci będzie kończenie rytmu bądź melodii
-swobodne improwizacje piosenki
-tworzenie melodii do podanego tekstu wiersza, przysłowia, powiedzonka
-ilustracja muzyczna różnych zjawisk akustycznych (odgłosy burzy, jadącego pociągu, szum lasu itd.).


SCENARIUSZE ZAJĘĆ WG METODY K. ORFFA

Scenariusz 1

Grupa dzieci: 5-latki
Przybory: długa linka, laska magnetyczna, gazeta, instrumenty perkusyjne, magnetofon z nagraną muzyką.
Cele ogólne: Oswojenie z nietypowymi przyborami (linka, gazeta); integracja słów z rytmem.

Przebieg:
I Zabawa ożywiająca
Dzieci ustawiają się parami i każde musi zapamiętać swoją parę.
Na sygnał rozbiegają się w różnych zakierunkach, a gdy się w czasie biegu spotkają, chwytają się pod rękę i tańczą w rytm muzyk. Następnie rozdzielają się i biegną w różnych kierunkach, aż się znów spotkają, itd.
II Integracja słów z rytmem
W rozsypce: Każde dziecko zaznacza indywidualnie rytm na instrumencie perkusyjnym (lub przez klaskanie), a następnie porusza się w tym rytmie.
Następnie dobiera słowa do tego rytmu, np.
Ku Ku Łe Czka Szu ka.
Nauczyciel podaje słowa, a dzieci dobierają odpowiedni rytm i wystukują
go na instrumencie:
I dzie rak nie bo rak
Jak u gry zie, bę dzie znak.
III Wyczucie przestrzeni
Każde dziecko ma gazetę. Biegnie z nią w dowolnym kierunku po esach – floresach, trzymając ją nad głową w podniesionych rękach. Dzieci bawią się gazetą w dowolny sposób. Każde dziecko gniecie gazetę w kulę i rzuca, podbiega i chwyta, a następnie rzuca do partnera, który powinien ją chwycić.
IV Wyczucie siły
Dzieci uderzają papierową kulą o podłogę jedną kulą o drugą (z partnerem), podrzucają i znów uderzają.
IV koordynacja i rozpoznawanie form przestrzennych
Dzieci rozprostowują zgniecioną kulę i układają z gazety fantazyjne kształty, figury, itp.
VI Improwizacja z laską gimnastyczną
Każde dziecko ma laskę i manipuluje nią w sposób dowolny, najpierw bez muzyki, a następnie z muzyką.
Używając laski do różnych czynności, np.: sportowych, porządkowych, imitują rzut oszczepem, zamiatanie, grę w hokej, jazdę na koniu, szermierkę, itp.
VII Skoki
Dzieci ćwiczą parami. Jedno trzyma laskę na wysokości 30-35 cm, a drugie przeskakuje kilkakrotnie, po czym następuje zmiana.
VIII Wyczucie rytmu
Wszystkie dzieci maszerują wokół sali w rytm muzyki trzymając laski: raz jak chorągwie, to znów jak karabiny na ramieniu, innym razem jak szable w czasie defilady. Wystukuję w marszu rytm końcem laski o podłogę (akcent na mocną część taktu). Złożenie przyborów.


Scenariusz 2

TEMAT: „Gazetkowo”
Grupa: 5-latki
Cel główny: - kształcenie inwencji twórczej dziecka, własnych kompozycji
słownych, muzycznych i ruchowych,
- dostarczenie dzieciom okazji do spontanicznych działań i
wyrażania radości,
Cele operacyjne: - rozwija swoją naturalną ruchliwość,
- poznaje właściwości rzeczy (gazeta),
- dobiera określenia przymiotnikowe,
- wyrabia wrażliwość słuchową,
- łatwiej nawiązuje kontakty i jest bardziej otwarte,
Metoda: twórcza Karola Orffa,
Forma: - zajęcie zorganizowane z całą grupą,
Pomoce: gazety, tamburyno, bębenek, kasety z muzyką,

Przebieg zajęcia:
Wstęp:
1. Opowiadanie nauczycielki o mieście „Gazetkowo”, gdzie każdy
mieszkaniec wybiera sobie dom (gazety rozłożone na podłodze).
2. Ćwiczenie myślenia twórczego; tworzenie listy atrybutów gazety;
Instrukcja: weź do ręki gazetę, obejrzyj jaka ona jest, dotknij ją, zobacz jaką ma grubość sprawdź czy wydaje dźwięk, powąchaj ją, oceń ciężar.
Część główna:
3. Kontakt emocjonalny; porównywanie gazety do przedmiotów codziennego
użytku – prześcieradła, poduszki, kołdry, części garderoby itp.
4. Wydobywanie odgłosów akustycznych; dzieci maszerują po sali i naśladują
padający deszcz (uderzanie w gazetę), wiejący wiatr (wachlowanie gazeą), marsz (pocieranie gazety) w części drugiej zagadki akustyczne; nauczycielka odwrócona tyłem wydobywa z gazety różne odgłosy, dzieci odgadują co dzieje się z gazetą (darcie, składanie, zwijanie, podrzucanie, stukanie, itp.).
5. Zabawa przy muzyce. Gazety leżą na podłodze – to kałuże. Bieg, marsz,
skoki przez kauże, omijanie, slalom.
6. Ustawienie jak wyżej – gazety to „komórki do wynajęcia”. Bieg, marsz po
sali w rytm melodii. Cisza (brak melodii) – wracamy do swojej „komórki”; składamy gazetę na pół i tak powtarzamy zabawę dopóki dzieci będą mogły utrzymać równowagę.
7. Zabawa w czytanie; dzieci ujmują gazetę obiema rękami i czytają
artykułując dowolne sylaby (le, la lu...) i zmieniając natężenie głosu, przyjmując różne pozycje w czasie czytania.
8. Zabawa kształcąca słuch i sprawność fizyczną, pt. „Niewidzialni”; przy
dźwiękach tamburyna dzieci swobodnie biegają, na dźwięk dzwoneczka – zwijają się w kłębek, nakrywają się gazetą – peleryną.
9. Zabawa w parach. Każda para „zrośnięta” jest ramieniem. Chodzi po sali w
rytm melodii i czyta gazetę. Najpierw swoją potem gazetę sąsiada – na krzyż. Bardzo ważne jest współdziałanie z partnerem i orientacja w przestrzeni, aby nie zderzyć się z inną parą.
10. Taniec z gazetą na głowie, na brzuchu, na plecach, na ręku itp. Tak samo
w parach (jedna gazeta na parę). W tańcu trzymamy gazetę czołami, plecami, kolanami itp. Wszystkie polecenia wykonywane są w rytm melodii.
Zakończenie:
11. Zwijamy gazetę w kulę (raz prawą raz lewą ręką). Swobodna zabawa
kulami; kopanie, podrzucanie, toczenie, przeskakiwanie, rzucanie śnieżkami, jedzenie jabłka, kotek bawi się wełną itp.
12. Marsz w kole w rytm melodii. W środku koła kosz. Wrzucanie kul do kosza
na każdą akcentowaną nutę (bębenek).


Scenariusz 3

Temat zajęcia: Witaj wiosenko!
Cele:
• dzieci odwzorowują budowę piosenki (forma ABA) z wykorzystaniem figur geometrycznych;
• dzieci znają nazwę pory roku: wiosna;
• domyślają się sposobu wykonania postaci wiosny z materiału i papieru kolorowego;
• potrafią bezpiecznie posługiwać się nożyczkami i różnorodnymi materiałami;
• dbają o porządek w miejscu pracy.
Pomoce: klocki – figury geometryczne, płyta CD z nagraniem muzyki, sylweta Pani Wiosny.
Przebieg zajęcia:
1. Zabawa z Wiosną przy muzyce– na podst. zabawy „Le basque” (Orff). Dzieci łączą się w pary: Dziecko + Wiosna. Pary stoją w rozsypce. Wiosna biegnie drobnymi kroczkami; Dziecko naśladuje drogę jaką przebyła Wiosna. Następnie zamiana ról. Dzieci tańczą ze sobą w parach.
2. Słuchanie piosenki Wiosenne słońce. Krótka rozmowa nt. treści piosenki.

Ref. Kto się śmieje, kto się śmieje,
gdy wiosenne słońce grzeje? bis
I Kwiat na oknie, kot na płocie,
w polu ludzie przy robocie,
przedszkolakom buzie, oczka,
z kurczętami czarna kwoczka.
Ref. Kto się śmieje, kto się śmieje,
gdy wiosenne słońce grzeje? bis
II Fiołeczki, niezabudki
I w wózeczku Krzyś malutki,
Ptak w błękicie, wiatr swawolny,
Dzieci w swym ogródku szkolnym.

3. Budowanie piosenki z klocków. Dzieci rozpoznają w piosence zwrotkę oraz refren. Z figur geometrycznych układają formę ABA, np. , gdzie kwadrat jest zwrotką, a koło oznacza refren.
4. Śpiewanie piosenki z akompaniamentem gestodźwięków, tzn. klaskaniem, uderzaniem rękami o uda, itp.
5. Zabawa taneczna „Rozkwitają kwiaty” (Orff). Dzieci naśladują rozwijanie się kwiatu.
6. Słuchanie wiersza pt. Wiosna.

Roześmiało się słońce radośnie,
przypomniało wszystkim o wiośnie.
Rozesłało do pracy promienie,
by ogrzały zamarzniętą ziemię.
Więc ruszyły promyki w drogę,
roztopiły lody w rzekach, obudziły wodę.
Otuliły ciepłem gałązki na drzewach,
by w zielonych listkach ptaki mogły śpiewać.
Tańczyły z radości w lasach i na łąkach,
aż wyjrzały z ziemi ciekawe nasionka.
I kwiaty otwarły rozespane oczy,
nie czas spać, gdy wiosna poprzez łąki kroczy!
Zobacz! I w twe okno złoty promień puka:
Chodź, pójdziemy razem wiosny w polu szukać.

7. Pantomima do fragmentów wiersza. Dzieci próbują ruchem zilustrować treść wiersza.
8. Pani Wiosna – praca plastyczna z tkaniny, włóczki i papieru kolorowego. Dzieci wypowiadają się nt. wyglądu wiosny, oraz domyślają się sposobu wykonania postaci. Zwrócenie uwagi na bezpieczne posługiwanie się nożyczkami.
9. Wystawa prac dzieci i ich omówienie.


Scenariusz 4
Cele:
• uwrażliwianie na różne dźwięki dochodzące z otoczenia,
• rozbudzanie wyobraźni, umożliwienie dzieciom zdobycia wiedzy poprzez przeżycia i własne doświadczenia,
• ośmielanie dzieci,
• zaspokajanie potrzeby ekspresji twórczych i odtwórczych za pomocą ruchu, gry na instrumentach.
1. Poszukiwanie szmerów i efektów wydobywanych przy pomocy własnego ciała:
o rąk - klaszczemy, pstrykamy palcami,
o nóg - szuramy stopami, stukamy palcami, piętami, całymi stopami.
2. Poszukiwanie szmerów i efektów poprzez kontakt z przedmiotem:
o pukamy palcem w drzwi, podłogę, blat stołu, krzesło, szafkę,
o bębnimi palcami w podłogę.
3. Poszukiwanie szmerów i efektów uzyskiwanych poprzez spadanie różnych przedmiotów na podłogę,
o przedmioty: piłeczka ping- pongowa, klucze, pantofel, ołówek, pudełko,
o podłoże: podłoga (drewniana, pokryta wykładziną), gazeta, stolik.
4. Bawimy się gazetą.
o pocieramy o siebie kartki,
o szeleścimy papierem,
o wolno i szybko zgniatamy duże arkusze gazety.
5. Poszukujemy szmerów i efektów dźwiękowych na instrumentach zabawkach (bąk, gwizdek, pudełka, grzechotki).
6. Bawimy się w poszukiwaczy. Swobodnie chodząc po sali dzieci szukają nowego brzmienia uderzając w różne przedmioty. Do tego ćwiczenia wykorzystujemy ręce, różne przybory.
7. W kole jedno dziecko rytmizuje np. nazwę zabawki, a następnie wszyscy w tym samym rytmie powtarzają.
8. Dzieci siedzą w kole. Po kolei każde z nich wymyśla dowolny rytm, a reszta dzieci powtarza (wykorzystać można naturalne efekty akustyczne ciała, instrumenty perkusyjne).
9. Podany przez nauczyciela rytm grają dzieci włączając się po kolei tworząc "piramidę" ostinatową, a następnie odłączają się po kolei.
10. Dzieci wybierają dowolny instrument z różnych instrumentów perkusyjnych, prezentuje na nim swój nastrój.
11. Zagadki słuchowe "Jaki instrument zagrał ?"- wybrane dziecko odwrócone tyłem zgaduje jaki instrument zagrał.
12. "Grające kółko"- dzieci stojąc w kole wykonują na instrumentach perkusyjnych podkład do piosenki "Kółko Graniaste".
13. "Co mówi pociąg" - opowiadanie rytmiczne z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych. Najpierw nauczyciel a później same dzieci podają słowa, które rytmizujemy i zinstrumentalizujemy np.
Jedziemy, jedziemy
Coraz prędzej, coraz prędzej
Pędzimy, pędzimy
Pod tunelem, pod tunelem
Zwalniamy , zwalniamy
Stacja blisko, dojeżdżamy
Sz,sz,sz,sz,..................
14. Rozmowa z instrumentem. - ćwiczenie jest formą relaksu i zabawy
Wybieramy instrumenty na zasadzie podobieństwa brzmienia np. kołatka-drewienka lub kontrastu metalofon- grzechotka.
Za ich pomocą możemy ilustrować różne tematy jak np. zgoda- kłótnia: cisza- hałas : radość- smutek .
Ćwiczenie to jest próbą dowolnej interpretacji stanów emocjonalnych, które dzieci próbują przełożyć na język muzyczny.


Scenariusz 5
Prezentacja autorskich bajek ideą Orffa w formie animacji
muzyczno-ruchowej (instrumenty, pomoce akustyczne, gestodźwięki).
"Przygoda w lesie".
Wiktor wyszedł z domu (dzieci miarowo tupią nóżkami), zamknął drzwi (dzieci mocno jeden raz klaskają w dłonie) i rozejrzał się dookoła (dzieci rozglądają się). Było południe a słońce świeciło tak mocno (wyciągają ręce najwyżej jak potrafią), że musiał przymknąć oczy (dzieci przymykają oczy). Uff jak gorąco (dzieci pocierają pałeczką tarkę). Pomyślał chwilę (dzieci uderzają wolno, miarowo w bębenek) i postanowił pójść (rytmiczne uderzanie pałeczką w blok prostokątny) do pobliskiego lasku. Szedł drogą jak żołnierz (dzieci maszerują rytmicznie) podskakując co chwilę z radości (dzieci rytmicznie maszerują co chwilę przerywając podskokiem). Wreszcie doszedł do mostku (pięściami uderzamy o piersi) nad potoczkiem (dzieci falistymi ruchami rąk ukazują strumyk). Zatrzymał się i rozejrzał dookoła (rozglądają się wokół kręcąc główką). Woda w potoku płynęła wartkim strumieniem, (wykorzystanie butelek napełnionych wodą imitujących odgłos wody), szumiąc, (potrząsanie plastikowymi butelkami wypełnionymi wodą) i uderzając w kamienie (uderzamy butelką napełnioną wodą o podłogę). Dalej na brzegu stał bocian na jednej nodze (pokazują stanie na jednej nodze) i klekotał cicho (cicha gra na kołatkach). Nad wodą lekko i zwinie fruwały ważki (dzieci naśladują, lekki lot owadów). W czystej wodzie widać było pływające rybki (dzieci poruszają rękoma imitując pływanie). Wiktor postanowił iść dalej (rytmiczna gra na bębenku). Szedł teraz ścieżką polną porośniętą zeschłą trawą, która szeleściła przy każdym kroku (pocieranie reklamówkami jednorazowymi). Stanął na skraju lasu, ale gęste krzewy zagrodziły mu drogę (dzieci imitują ruchami przedostawanie się przez przeszkodę). Spojrzał w górę na wysokie drzewa z rozłożystymi gałązkami (unoszą wysoko do góry głowy, ręce rozkładają i poruszają nimi). Na jednym z nich zobaczył rudą wiewiórkę z puszystą kitą. Skakała zwinnie z gałęzi na gałąź (dzieci grają staccato, krótkie dźwięki na tamburynie). Słyszał też wyraźnie głos kukułki: kuku, kuku, kuku wołała na cały las (ćwiczenie ortofoniczne polegające na powtarzaniu zgłosek ku,ku,ku). Nagle usłyszał trzask łamanych, suchych gałęzi (stukanie drewnianymi klockami o siebie) i za krzewów wyszedł dzik (dzieci naśladują chrząkanie dzika). Był duży i groźnie wyglądał. Chłopiec przestraszył się bardzo (demonstrujemy na swój sposób strach) i zaczął uciekać ile sił w nogach (szybkie stukanie palcami o podlogę). Zatrzymał się dopiero przed domem. Cały drżał ze strachu (gra na grzechotce z malejącym natężeniem). Wtedy pomyślał nigdy więcej sam nie pójdę do lasu.

"U cioci na wsi".
Były wakacje i Wiktor poprosił mamę i tatę żeby pojechali pociągiem na wieś (dzieci naśladują głosem stukot pociągu - fu-fu-fu, pach-pach). Tam mieszkała ich zawsze uśmiechnięta ciocia Krysia (dzieci uśmiechają się szeroko). Wszyscy wsadzili bardzo ciężkie torby do wagonu (dzieci sapią z coraz większym natężeniem) i ruszyli w drogę. Pociąg rozpędzał się (grają na grzechotkach) i gnał coraz szybciej (dzieci w coraz szybszym tempie potrząsają grzechotkami). Wiktor obserwował wszystko co działo się za oknem (dzieci ruszają głową i rozglądają się po różnych miejscach sali). Długie patrzenie znużyło go, zaczął ziewać (dzieci ziewają) i zasnął (dzieci imitują zasypianie). Kiedy się obudził pociąg wjeżdżał powoli (dzieci miarowo uderzają dłońmi o podłogę) na stację w Bajkowicach gdzie mieszkała ciocia. Ciocia powitała ich z radością (dzieci podskakują z radości). Zaprosiła aby weszli do domu (dzieci miarowo tupią nóżkami ). Wiktor pobiegał po domu (dzieci w szybkim tempie tupią nóżkami, zwiększając natężenie), napił się soku pomarańczowego i wyszedł z domu. Na podwórku panował wielki hałas (dzieci grają głośno na różnych instrumentach). Kury gdakały ko, ko, ko (ćwiczenie ortofoniczne), kaczki kwakały kwa, kwa, kwa (ćwiczenie ortofoniczne), gęsi głośno gęgały gę,gę,gę (ćwiczenie ortofoniczne), a kogut głośno piał kukuryku (ćwiczenie ortofoniczne). Dalej w ogrodzie zobaczył małego kucyka, który grzebał nóżką w ziemi (pocierają palcami stopy o ziemię) i ruszał łbem (poruszają głową w różne strony). Co chwilę wydobywał głośne i ciche icha, icha (ćwiczenie ortofoniczne). Obok niego stała łaciata krowa, która żuła trawę i głośno ryczała mu, mu, mu (ćwiczenie ortofoniczne). Jakie ładne te zwierzątka pomyślał Wiktor. Wracając do domu usłyszał jeszcze szczekanie pieska hau, hau, hau (ćwiczenie ortofoniczne), który pobiegł za nim wesoło merdając ogonkiem (dzieci naśladują pieski - czworakują).


Scenariusz 6
Temat: Zadania muzyczno – słowno –ruchowe z zastosowaniem dwóch rodzajów wartości rytmicznych.
Rodzaj zajęć: ćwiczenia słuchowo – ruchowe, wykorzystujące rytm słowa.
Cele:
- kształcenie percepcji słuchowo – ruchowej,
- utrwalanie zajęć polowa-na pół,
- rozpoznawanie układów przestrzennych odpowiadających określonemu rytmowi w oparciu o dwa rodzaje wartości rytmicznych: ćwierćnut, grupy dwóch ósemek,
- koordynacja rytmu słowa z rytmem ruchu,
- tworzenie prostych rytmów zbudowanych z ćwierćnut i grupy dwóch ósemek.
Pomoce: arkusze gazety w ilości odpowiadającej liczbie dzieci w grupie, dla każdego dziecka po dwa paski papierowej taśmy jednostronnie przylepnej (długość 20 cm, szerokość 4 cm), tablica magnetyczna, tablica zwykła lub flanelograf, płyty CD: J. Strauss Walce i polki vol. 1, Muzyczny relaks z klasyką vol. 2 – Wyd. Sound-Pol.
• Ćwiczenia pamięciowe (inhibicyjno - incitacyjne)
Przebieg:
1. Dzieci poruszają się zgodnie z tempem i charakterem słuchanej muzyki(odtwarzanej z CD, improwizowanej na pianinie lub instrumentach perkusyjnych) chodząc na przemian:
- po linii koła,
- w dowolnych kierunkach.
2. zmiana sposobu poruszania się w przestrzeni następuje po każdej pauzie w muzyce, ponadto, kolejne pauzy w muzyce nakazują zatrzymanie się przez chwilę w następujących pozycjach:
- 1 – sza pauza – stanąć na baczność,
- 2 – ga pauza – ukucnąć,
- 3 – cia pauza – usiąść skrzyżnie,
- 4 – ta pauza – położyć się na brzuchu w pozycji „krokodyla”.
3. Zadania należy powtórzyć dwa do trzech razy. Przy powtarzaniu obowiązuje zachowanie takiej samej kolejności pozycji statycznych przyporządkowanych danej pauzie.
Uwaga:
Nie eliminujemy dzieci, które pomyliły kolejność zadań.
Propozycje utworów muzycznych pomocnych w przeprowadzeniu powyższego ćwiczenia (należy odtwarzać fragmenty początkowe utworów w kolejności niżej podanej, a przy powtórzeniu ćwiczenia wg propozycji prowadzącego):
- J. Strauss – Marsz perski
- P. Czajkowski – Scherzo z symfonii nr 4, f – mol op. 36
- J. Strauss – Szybka polka węgierska
- E. Grieg – Taniec Anitry
- J. Strauss – Uwertura do operetki Życie paryskie
- M. Musorgski – Taniec kurcząt z Obrazków z wystawy
- J. Strauss – Marsz z operetki Baron Cygański
• Ćwiczenia utrwalające pojęcia połowa – na pół
Przebieg:
Patrz punkt 2.3 ćwiczenie Połowa – na pół – wariant a (s.12)
W ćwiczeniu można wykorzystać muzykę Marsza perskiego J. Straussa lub 2-3 utworów wymienionych w ćwiczeniu nr 1 niniejszej lekcji.
Po zakończeniu ćwiczenia należy uprzątnąć gazety gromadząc je we wskazanym miejscu lub wrzucić do kosza.
• Zadanie z zastosowaniem dwóch rodzajów wartości rytmicznych
Przebieg:
1. Rozdajemy dzieciom po dwa odcinki taśmy papierowej i polecamy, by zajęły miejsca na środku sali tak, aby odległości między nimi były równe. Każde z dzieci przykleja do podłogi jeden odcinek taśmy, drugi składa na pół, przedziera i przykleja obydwa pod odcinkiem pierwszym.
2. nauczyciel sprawdza wykonanie zadania, następnie demonstruje na tablicy (flanelografie) przykład właściwie wykonanego zadania.
3. Następnie należy przyporządkować odcinkom taśmy sylab imion:
- wymawianie słowa Jan jednocześnie klaszcząc jego rytm, policzenie ilości sylab i wpisanie ich na pierwszej taśmie,
- wymawianie słowa E-Wa jednocześnie klepiąc dłońmi o uda jego rytm, policzenie ilości sylab i wpisanie ich na kawałkach taśmy podzielonej na pół,
- rozpoznawanie wykonywania rytmów w/w imion:
- nauczyciel gra na bębenku ćwierćnuty – dzieci wskazują odpowiedni odcinek taśmy, następnie mówiąc słowo Jan klaszczą w ręce.
- Nauczyciel gra ósemki – dzieci wskazują odpowiednie odcinki taśmy, następnie wymawiają w/w rytmie słowo E-Wa klepiąc jednocześnie dłońmi w uda.
Uwaga:
Zadanie powtarzane jest kilka razy, nauczyciel zmienia kolejność realizowania wartości.
Każdą prezentację wartości rytmicznych poprzedza krótka pauza. Ćwiczenie powinno być wykonane ze zmienną dynamiką np. cicho – głośno – umiarkowanie głośno – coraz głośniej – coraz ciszej.
- Dyrygent
Podziel dzieci na dwie grupy:
- grupa I w rytmie ćwierćnut wymawia słowo Jan,
- grupa II w rytmie ósemek wymawia słowo E-WA.
Nauczyciel zwrócony twarzą do obu grup dyrygując w dwumiarze poleca dzieciom wykonanie w/w zadań:
- prawą ręką – grupie I
- lewą ręką – grupie II
Uwaga:
Można jednocześnie wprowadzić do „gry” obie grupy dzieci dyrygując oburącz. Zwiększając ponadto intensywność ruchu lub ją zmniejszając można kierować dynamiką realizowanego zadania.
• Na opak (inhibicyjno-incitacyjne)

Przebieg:
W ćwiczeniu realizowane są ruczem: ćwierćnuty, ósemki oraz rytm podskoku zmiennego wg następujących ustaleń:
1. Nauczyciel gra w rytmie ósemek – dzieci wymijając miejsca, do których przylepione są taśmy, chodzą po sali w dowolnych kierunkach w rytmie ćwierćnut.
2. nauczyciel gra ćwierćnuty – dzieci w rytmie ósemek obiegają dookoła każde „swój” teren – czyli taśmy przyklejone do podlogi.
3. nauczyciel gra rytm podskoku (ósemka z kropką – szesnastka), dzieci wykonują podskoki zmienne poruszając się po obwodzie możliwie największego koła tak, by nie nadepnąć na każdą z taśm.
• Analiza, realizacja i tworzenie rytmów złożonych z ćwierćnut i grupy dwóch ósemek

Przebieg:
1. dzieci zajmują miejsca w półkolu. Nauczyciel kilka razy gra (klawisze) rytm, zadaniem dzieci jest zapamiętanie rytmu oraz wykonanie go stosując kod imion (E-WA, JAN), a także klaszcząc jednocześnie ćwierćnuty, a ósemki klepiąc dłońmi o uda.
Propozycje rytmów:
2. Tworzenie przez dzieci rytmów z zastosowaniem w/w elementów,

- wykonywanie ich w sposób określony wyżej,
- graficzne przedstawianie rytmów wykorzystując taśmę przylepną z ćwiczenia nr 3.
• Zakończenie
Przebieg:
Każde z dzieci „odkleja” swoje taśmy od podłogi i kolejno, jedno za drugim, wychodzi z sali, taśmę po drodze wrzucając do kosza. Zadanie każdego z dzieci jest wyjście z sali wymyślonym przez siebie sposobem poruszania się. Można imitować zwierzęta, roboty, maszyny, środki lokomocji a także iść bokiem, tyłem, na czworakach, skacząc na jednej nodze itp. Dzieci starają się, by żadna z propozycji nie została powtórzona przez inne dziecko.