Cechy klasy szkolnej jako małej grupy społecznej

Klasa szkolna jest grupą społeczną, która wywiera niezwykle duży wpływ na swoich członków. Od jej struktury, stosunków społecznych i więzi emocjonalnych panujących w klasie zależy rozwój osobowości uczniów. Biorąc pod uwagę czas jaki uczniowie spędzają w klasie, tym bardziej należy uświadomić sobie istotę prawidłowego funkcjonowania klasy szkolnej jako posiadającej ogromną siłę oddziaływania wychowawczego.
Grupa społeczna, w tym również i klasa szkolna, jako system stosunków miedzy ludźmi w różnych sferach jej działalności, posiada kilka cech, które odróżniają ją od jednostki, a mianowicie:
- interakcje społeczne między poszczególnymi członkami grupy;
- wspólny cel ( rozumiany tutaj jako cel grupowy, czyli „pewien punkt przestrzeni, który ma wartość dodatnią dla większości członków grupy, znajdujących się w innym punkcie przestrzeni, a chcących znaleźć się w owym punkcie mającym dodatnią wartość” (Zob.S. Mika, Psychologia społeczna dla nauczycieli. Wyd. Żak. Warszawa 1998. s.196), jest czymś co jednoczy grupę, gdyż jest on ważny, a przynajmniej powinien być, dla wszystkich jej członków.
- normy i zasady działania grupy;
- role pełnione w grupie przez poszczególnych jej członków;
- pozycja w grupie poszczególnych jej członków (Zob. E. Kozioł. Klasa szkolna jako specyficzna mała grupa społeczna, w:Pedagogika wobec problemów wychowania końca XX wieku . E. Kozioł, E. Kobyłecka (red.). WSP TK. Zielona Góra 2000. s.52)
Są to zatem cechy, które charakteryzują każdą grupę społeczną. Wspólny cel, który jest „spoiwem” łączącym członków grupy, normy i zasady, które umożliwiają realizację tego celu oraz role, które realizują poszczególne osoby w grupie, aby móc działać wspólnie przy realizacji celu i pozycja w grupie, która wpływa znacząco na pełnione przez członków grupy role.
Klasa szkolna oprócz tych cech charakterystycznych dla każdej grupy społecznej, posiada swoje specyficzne cechy, które odróżniają ją od innych małych grup społecznych, A. Janowski wskazuje na takie cechy jak:
a) Przymusowe przynależenie do tej grupy społecznej: uczeń musi się przystosować do tego, że personel szkoły, jego działania są określone z zewnątrz i uczeń nie może ich zmienić. Klasa szkolna powstaje w sposób instytucjonalny.
b) Wspólne działania i sposób postępowania są ściśle określone przez wyższe organy, a mianowicie przez system oświaty, szkołę, a także przez ogólnie panujące społeczne reguły postępowania;
c) Struktura klasowa tworzy się spontanicznie: szkoła nie narzuca klasie struktury, tworzy się ona sama;
d) Normy zasady ustalane są z punktu widzenia celów wychowania i utrzymania porządku w szkole, a więc nie są one nastawione zaspokajanie potrzeb ucznia, nie dotyczy to norm tworzących się w klasie spontanicznie ze względu na ich ważność dla uczniów;
e) Klasa szkolna może być uważana za dużą i liczebną grupę społeczną: klasa szkolna może być traktowana jako duży zespół, stąd tworzą się klasach podgrupy (Zob. A. Janowski, R. Stachyra, Prestiż ucznia wśród rówieśników. WSiP. Warszawa 1985. s.24).
Do specyfiki klasy szkolnej jako małej grupy społecznej należy również to, że uczeń traktowany jest w niej indywidualnie, w sensie indywidualnej oceny jego pracy, stawiania wymagań czy zadań (Zob. E. Kozioł. Klasa szkolna jako specyficzna mała grupa społeczna, w:Pedagogika wobec problemów .dz. cyt. s.53). Indywidualne podejście do ucznia stanowi również istotny czynnik wychowawczy i dydaktyczny.
Klasa szkolna charakteryzuję się, więc dużą specyfiką. Jest grupą do której uczniowie przynależą przymusowo, ale mimo to muszą przestrzegać określonych norm i zasad oraz odnosić swoje postępowanie do określonych wartości. Szkoła ma tutaj dodatkową trudność wynikającą z tego, że tworzy się nie z osób, które mają już wyraźnie ukształtowaną właściwą hierarchię wartości, ale z takich osób, które dopiero ją tworzą i budują, a może być ona różna dla różnych uczniów, pomimo ich obecności w tej samej klasie. Szkoła ma zatem zadanie ciągłego „budowania” spójności klasy szkolnej, i wspomagania wychowanków w urzeczywistnianiu tych wartości propagowanych przez szkołę.
Kwestia wspólnego celu uczniów przebywających w klasie szkolnej, również w wymaga bliższego zanalizowania, gdyż uczniowie przebywając w klasie szkolnej przymusowo, również i ogólny cel klasy szkolnej „muszą” realizować. Osobiście uczeń nie przychodząc do szkoły wcale nie musi mieć poczucia, że chce zdobyć wiedzę, wykształcenie, odpowiednie wychowania. Szkoła musi zadbać o to, aby taki uczeń nie „musiał” realizować tego celu z przymusu, ale aby „chciał”. I to odbywać się przede wszystkim poprzez odpowiednie oddziaływanie wychowawcze.