Zagrożenia dla przebiegu procesu wychowania we współczesnej rodzinie polskiej

Współczesne nauki psychologiczne i pedagogiczne podkreślają istotne znaczenie rodziny w stymulowaniu rozwoju psychicznego i fizycznego dzieci i młodzieży. Stąd też poważne zadanie spada głównie na środowisko rodzinne, które z tytułu swego charakteru ma najlepsze warunki i największe możliwości zaspokajania potrzeb uczuciowych członków swej grupy rodzinnej. Z tych też względów dla procesu uspołecznienia dziecka, dla jego rozwoju emocjonalnego i intelektualnego ważna jest harmonijna atmosfera domu rodzinnego. Na związek między wychowaniem a panującą w rodzinie atmosferą zwracano uwagę już dawno. Każde odchylenie od normy często tłumaczy się zaburzeniami stosunków rodzinnych. Układ ten mogą wyznaczać istniejące w danej rodzinie i na zewnątrz niej siły przyjazne, wpływające na harmonijną atmosferę lub przeciwnie – siły zagrażające jej, które mogą spowodować niekorzystną atmosferę, doprowadzając do rozkładu rodziny.
W ostatnich latach obserwujemy niekorzystne położenie życia polskich rodzin. Warunki życia dzisiejszej rodziny polskiej wyznaczają różne czynniki. Są to:
- niepewność miejsca pracy i bezrobocie;
- wzrost rozpiętości płac, z niewielką grupą osób dobrze zarabiających i poszerzaniu się grupy ludzi zarabiających mało;
- wzrost cen oraz ich niestabilność;
- trudności mieszkaniowe (jest ich za mało w stosunku do potrzeb, wzrasta ich cena użytkowania);
- brak zróżnicowania pomocy rodzinom w zależności od ich potrzeb;
- silna tendencja do emigracji zarobkowej.
Występowanie tych czynników w społeczeństwie polskim kształtuje warunki życia rodziny oraz wpływa na przebieg procesu wychowania dzieci. Rodzina polska w ostatnich latach weszła w fazę bezwzględnego ograniczania wydatków na żywienie, kulturę i zdrowie. Niepokojąco wzrasta liczba ludzi bezrobotnych, bezdomnych oraz szerzy się patologia. Przeciętna rodzina polska ma coraz mniej pieniędzy na kształcenie, kulturę, rekreację, wypoczynek i zdrowie. Dzieci często są niedożywione, a nawet głodne i mają coraz więcej schorzeń, których rodzice nie są w stanie wyleczyć z powodów finansowych. Oprócz obniżenia poziomu życia rodziny można wymienić inne negatywne następstwa tego zjawiska. Są to: niepokój o jutro, stresy u członków rodziny, kłótnie a nawet przemoc i agresja, popychanie ludzi do uzależnień takich jak alkoholizm i narkomania, postawy aspołeczne, bierność w sprawach wychowawczych, brak czasu dla dziecka oraz rozwijanie poczucia niskiej wartości samego siebie. Więź miłości w rodzinie zamiast się rozwijać – słabnie. Czynniki te powodują narastanie napięć i sytuacji niepożądanych dla procesu wychowania. Zagrożenia te pociągają konsekwencje dla procesu wychowania oraz potrzeb i aspiracji dzieci. Przyczyniają się do rozwijania u dzieci analogicznych postaw oraz dostarczania negatywnych wzorów zachowań. Rozwijają u dzieci potrzeby konsumpcyjne i materialne na skutek stosowania nagród materialnych i nagradzanie dzieci za brak rodziców w domu. Blokują poczucie bezpieczeństwa, potrzeby emocjonalne dzieci i rozluźniają więzi emocjonalne na skutek sporadyczności kontaktów z dziećmi. Stymulują u dzieci agresję na skutek przemocy. Zagrożenia te budzą niepokój społeczny i niekorzystnie wpływają na przebieg procesu wychowania.
Przytoczone czynniki stawiają liczne postulaty w zakresie procesu wychowania dzieci. Należy więcej czasu poświęcać dzieciom, nawet kosztem dóbr materialnych, wykorzystywać różne formy kontaktu z dzieckiem, jak spacer, wspólna zabawa, rozmowa, obchodzenie uroczystości oraz tworzyć atmosferę rodzinną, w której dzieci czułyby się bezpiecznie.
W każdych warunkach można stworzyć ciepły, serdeczny dom, w którym panuje zgoda, wyrozumiałość, akceptacja wszystkich członków rodziny, miłość nawet przy wadliwości czynników ekonomicznych i ich skutków.


Bibliografia:
Kowalczyk M., Determinanty zagrożeń procesu wychowania we współczesnej rodzinie polskiej, Kraków 2004
Cudak H., Funkcjonowanie rodziny a nieprzystosowanie społeczne dzieci i młodzieży, Kielce 1998
Gurycka A., Błąd w wychowaniu, Warszawa 1990
Maćkowicz J., Przemoc wobec dziecka w rodzinie, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 2004/5