Wpływ bezrobocia na proces wychowania dzieci w rodzinie

Problemem, z którym w ostatnich latach przyszło się zmierzyć naszemu społeczeństwu jest bezrobocie i wynikające często z niego patologie. Skutki bezrobocia w Polsce dotykają nie tylko jednostkę pozostającą bez pracy, ale także jej rodzinę. Kłopoty wynikające z braku środków do życia przekładają się na atmosferę panującą w rodzinie. Apatia i poczucie społecznego odrzucenia powodują narastające konflikty, niesłuszne obwinianie się za zaistniałą sytuację.
Rodziny bezrobotne nie uzyskują dochodów na poziomie minimum socjalnego. W szczególnie dramatycznej sytuacji są samotne matki, którym zabrano nawet zasiłek przysługujący z Funduszu Alimentacyjnego. Rodziny bezrobotne, by mogły zaspokoić podstawowe potrzeby, najpierw wykorzystują oszczędności, potem sprzedają rzeczy, następnie się zadłużają. Brak pieniędzy powoduje, że nie mają za co kupić podstawowych artykułów, żywności, ubrania, wysłać dzieci do przedszkola lub szkoły oraz zapłacić rachunki. Rodzina taka nie korzysta z dóbr kultury, turystyki, wyjazdów, nie prowadzi życia towarzyskiego oraz nie płaci czynszu za mieszkanie, co w dalszej kolejności grozi eksmisją.
Szczególnie w trudnej pozycji jest rodzina ludzi młodych, na której ciąży dodatkowa spłata wysokiego kredytu. Również boleśnie odczuwają bezrobocie ludzie w średnim wieku, gdyż pracodawcy twierdzą, iż są już za starzy do podjęcia danej pracy.
„W ostatnich latach największym problemem społecznym są absolwenci Zasadniczych Szkół Zawodowych i Szkół Podstawowych nie zamierzający się kształcić dalej. Są najbardziej bierni i bezczynni. To oni są najbardziej zagrożeni demoralizacją ze strony spatologizowanych środowisk. Rodziny bezrobotnych funkcjonują w sposób bezplanowy i bezzadaniowy. Osoba bezrobotna z czasem traci swą pozycję w małżeństwie i rodzinie. Źle układają się stosunki rodzice-dzieci, ponieważ rodzice nie są w stanie zaspokoić oczekiwań i potrzeb swych dzieci. Dzieci bezrobotnych czują się gorsi w środowisku rówieśniczym. Bezrobotne rodziny wpadają w depresję i nerwicę, co w dalszym efekcie wpływa niekorzystnie na życie pozostałych członków rodziny. Narastają konflikty, wzajemne żale, obwinianie się, poczucie zawodu, bezradność wobec dzieci. Nie zapewnia to właściwych warunków i klimatu do wszechstronnego rozwoju dzieci oraz poczucia bezpieczeństwa.”1
Zdaniem S.Kawuli „są jeszcze inne trudne do uchwycenia i zaobserwowania czynniki, niekorzystnie wpływające na nieprawidłową socjalizację i wychowanie dzieci. Należą do nich ustawiczne, dramatyczne sytuacje konfliktowe, złe warunki materialno-bytowe (bezrobocie, pasożytnictwo) oraz współwystępowanie niekorzystnego syndromu sytuacyjnego w życiu rodziny. Jest to określony splot negatywnych cech statusu ekonomicznego, społecznego i kulturalnego w funkcjonowaniu konkretnej rodziny. W takim przypadku, trudnej sytuacji bytowej rodziny towarzyszy na ogół wielodzietność, niski poziom wykształcenia rodziców i ich patologiczne zachowania wobec innych osób – zwłaszcza wobec własnych dzieci. Powoduje to na ogół sytuację „zamkniętego kręgu”, bez wyjścia, prowadzącą jej członków do degradacji indywidualnej kolejnych ciągów rodzinnych. Dzieci nie znajdują w takiej rodzinie innych wzorów zachowań, tylko patologiczne, które w dorosłym życiu na ogół powtarzają.” 2
W rodzinach o trudnej sytuacji materialno-bytowej występuje niemożność zaspokajania w niej emocjonalnych potrzeb dziecka, bez których jego rozwój nie może przebiegać prawidłowo. Brak więzi uczuciowych, poczucie wyobcowania i odrzucenia może być przy tym czynnikiem znacznie bardziej patogennym niż niedostatek, co potwierdzają przypadki wykolejenia dzieci i młodzieży z rodzin dobrze sytuowanych.
W dzisiejszych czasach praca i dobre wykształcenie jest bardzo ważnym elementem, który gwarantuje postawę egzystencji człowieka.
Coraz bardziej szerzące się bezrobocie w Polsce ma negatywny wpływ na procesy wychowawcze w rodzinie. Rodzina zamyka się w swoim kręgu, jest bezradna, oczekuje pomocy, której często nie otrzymuje od środowiska, w którym żyje oraz od Opieki Społecznej, w której ciągle brakuje funduszy. Rodzina ta coraz mniej uwagi poświęca własnym dzieciom. Dochodzi do konfliktów i awantur, w których uczestniczą dzieci. W dalszym etapie rodzina zaczyna nadużywać alkoholu i zakłócać spokój rodziny i otoczenia.
Nadużywanie alkoholu pobudza agresję lub przemoc, która jest częstą przyczyną zakłóceń w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny.
Stwierdzono, że „szczególnie trudną sytuację stwarza obecność w rodzinie osoby uzależnionej od alkoholu. Zaczyna wówczas – jak mówią terapeuci – chorować cała rodzina.”
Silne uzależnienie od alkoholu członków rodziny izoluje je od wspólnoty społecznej, prowadzi do wielu wyrzeczeń, unikania życia towarzyskiego, konfliktów ludzi z zewnątrz, obojętności lub wstydu oraz poczucia małej wartości względem siebie. W konsekwencji prowadzi to również do zaburzeń emocjonalnych, uczuciowych w rodzinie. Dzieci wychowują się same, brakuje poczucia bezpieczeństwa moralnego i fizycznego. Zostają wypaczone wzory osobowe i negatywnie wpływają na psychikę dzieci żyjących w takich rodzinach.
Zadaniem państwa jest pomoc dla tych rodzin, nie tylko w formie finansowej, lecz również w formie wsparcia psychicznego, by podnieść te rodziny z tak trudnej sytuacji życiowej, w której znalazły się niekoniecznie z własnej przyczyny. Zadaniem państwa jest ochrona i wsparcie każdej rodziny, gdyż to właśnie rodzina zapewnia dzieciom najlepsze warunki rozwoju. Żadna instytucja, żaden zakład opiekuńczo-wychowawczy nie jest w stanie zastąpić rodziny. Dzieci wychowują się lepiej w domach nawet w trudniejszych warunkach materialnych i mieszkaniowych, ale z mądrymi i troskliwymi rodzicami, niż w bardzo zamożnych, w których są najlepsze warunki, ale z każdego kąta wieje chłodem.

Bibliografia:
1. Cz.Kępski (red.), Opieka i wychowanie w rodzinie, Wydawnictwo UMiS, Lublin 2003, s.49
2. S.Kawula, J.Brągiel, A.W.Janke, Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002, s.120
3. S.Kawula, J.Brągiel, A.W.Janke, Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002
4. J.Raczkowska, Nadużywanie alkoholu zagrożeniem dzieci i młodzieży, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1994/2, s.7