Interakcje w grupie rówieśniczej. Program wychowawczy

Program wychowawczy

„Interakcje w grupie rówieśniczej”

Opracowała:
Regina Rapanowicz


Wstęp

Interakcje z innymi nadają życiu sens, umożliwiają przyjaźń, miłość, otrzymywanie i dawanie. Pozostają też sprawdzianem osobistej kultury, wiedzy, moralności, światopoglądu i charakteru jednostki. Obserwując anomalia życia, takie jak: wrogość, zawiść, egoizm, obojętność na ludzkie problemy, stawiamy sobie pytanie: Jak temu zapobiec, w jakie dyspozycje wyposażyć dzieci, aby w przyszłości były zdolne do harmonijnego współżycia z innymi ludźmi, konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym? Wobec ogromnego znaczenia tego problemu nasuwa się refleksja, aby tak ukierunkować rozwój dziecka, aby było ono zdolne do samodzielnego kierowania swoim życiem, zgodnie z wartościami w kulturze,
w której żyje. Dzieje się to za sprawą wspólnego bycia w świecie rodziców, nauczycieli, wychowawców i dzieci, za sprawą interakcji.

W okresie przedszkolnym dominującą formą interakcji jest:

-interakcja dziecko-przedmiot
-interakcja dziecko-dziecko
-interakcja dziecko-dorosły
-interakcja dziecko-grupa

„Dziecko to nie <<kawałek gliny>>, jak kiedyś określili to psychologowie behawiorystyczni, to nie <<biała karta>>, którą można w dowolny sposób zapisać” .Jak podaje A. Brzezińska(2000), dziecko jest aktywne od urodzenia, a wyposażone w różne „narzędzia” jest zdolne, aby żyć, rozwijać się i działać wśród ludzi. Aby zrozumieć i pokochać każde dziecko, aby móc wpływać na jego rozwój i chronić go przed oddziaływaniami niekorzystnymi, należy zrozumieć jak się rozwija i poznać istotę jego życia.

Aby zrozumieć, dlaczego dzieci inaczej odczuwają ,pracują i wchodzą w odmienne interakcje społeczne, aby żadne dziecko nie zostało odrzucone
i samotnie nie spędzało żadnego dnia w grupie zbadam i przeanalizuję interakcje w mojej grupie.

Przeanalizuję prawidłowości rozwoju dziecka czteroletniego oraz kompetencje i umiejętności jakie nabywa.. W swojej wieloletniej pracy, szczególną uwagę zwracam na wejście dziecka w grupę oraz siły, jakie tą grupą sterują. Biorąc pod uwagę fakt, że zabawa odgrywa niezmiernie ważną rolę w procesie rozwoju dziecka, a jej rozkwit przypada na wiek przedszkolny, przeanalizuję tę formę aktywności oraz inne formy działalności dziecka 4-letniego w procesie nawiązywania interakcji .

Za Shugar chciałabym powiedzieć, że dziecko w wieku przedszkolnym powinno jawić się jako zdolny i kompetentny twórca i uczestnik interakcji z drugim dzieckiem. (B. Bokus,1984)

Biorąc pod uwagę fakt, że grupy wywierają niezwykle duży wpływ na uczestniczące w nich jednostki, wiedza o tym, co dzieje się w grupie jest dla mnie niezwykle ważna i staje się konieczna do prawidłowego funkcjonowania każdego dziecka w grupie.

Dzieci uczęszczające do przedszkola mają możliwość zaspokajania potrzeb, a zwłaszcza potrzeby kontaktów, wspólnego działania, przynależności, uznania, i pozycji. Kontakty z rówieśnikami wywołują poważny wpływ na kształtowanie się postaw i dostarczają im bogatych doświadczeń z zakresu współżycia i wspólnego działania. Są to zarazem kontakty z wybranymi przez siebie dziećmi. Dzieci łączą się ze sobą w małe, dwu lub kilkuosobowe grupki, w których częściej niż w innych przebywają i bawią się. Jedne dzieci są zapraszane do zabawy częściej, inne rzadziej, są i niedostrzegane i odrzucone, z którymi nikt się nie bawi.
O tym, czy dziecko zostanie zaakceptowane przez grupę, czy też odrzucone, decyduje wiele czynników. Dlaczego w tych relacjach jedne są atrakcyjne, lubiane, a inne odrzucone ?
Na akceptację mogą liczyć te dzieci, które osiągają sukcesy. Dzieci odbierane jako atrakcyjne, kompetentne i skutecznie aktywne, są częściej akceptowane. Bycie mało atrakcyjnym lub źle ocenianym, obniża szanse społecznego istnienia.

Świat rówieśniczych zabaw, zajęć dydaktycznych, spacerów, wycieczek, czynności samoobsługowych, dyżurów oraz wydarzeń odświętnych, wypełnia codzienny pobyt dziecka w przedszkolu, a zarazem sprzyja kształtowaniu się u dzieci prawidłowych postaw i systemów wartości. Ważna jest również aktywność plastyczna .Dzieci w ten sposób mogą wyrażać swoje uczucia i rozwijać umiejętności, wyobraźnię twórczą i odtwórczą.

Rysunek jest narzędziem przekazu, którym posługują się dzieci, ale
również narzędziem dla nauczycieli, psychologów, która umożliwia poznanie myśli, uczuć a także interakcji w grupie, toteż przeprowadzę badania pod tym kątem.

Podejmując w tym programie problematykę interakcji zawężoną do interakcji panujących w grupie przedszkolnej między dziećmi 4-letnimi wytyczam następujące

CELE:

1.Zbadanie, opisanie i zinterpretowanie interakcji w grupie przedszkolnej.
2.Zbadanie struktury w grupie przedszkolnej.
3.Zbadanie i przedstawienie rodzajów interakcji i w jakich sytuacjach życia przedszkolnego występują.
4.Zbadanie i opisanie kryteriów dokonywania wyborów partnera interakcji. 5. Zanalizowanie interakcji dzieci na podstawie rysunku dziecka.
6. Wyodrębnienie czynników różnicujących interakcje w grupie przedszkolnej.

W moich obserwacjach i badaniach posłużę się techniką socjometryczną. Technika ta polega na podaniu wszystkim uczestnikom specjalnie sformułowanych pytań. W moim przypadku będą to pytania o następującej treści:

1. Z kim najbardziej chciałbyś bawić się w sklepie?
Popatrzcie dzieci, otrzymaliśmy nowy kącik SKLEP. Mamy w nim wagę, kasę, dużo towarów do ważenia i sprzedawania. Zastanów się i powiedz: Z kim najbardziej chciałbyś bawić się w tym sklepie? Co o nim myślisz? Co możesz o nim powiedzieć?


2. Z kim najbardziej chciałbyś malować na jednej kartce?
Na dzisiejszym zajęciu będziemy malować farbami na dużej kartce. Pomyśl, z kim chciałbyś malować na jednej kartce? Co o nim myślisz? Co możesz o nim powiedzieć?

3.Kogo zaprosiłbyś na swoje urodziny?
Popatrz na ilustrację przedstawiającą urodziny Ani. Zaprosiła koleżanki i kolegów z przedszkola. Dzieci bawią się, tańczą, jedzą smakołyki. Kogo ty zaprosiłbyś na swoje urodziny? Co o nim myślisz? Co możesz o nim powiedzieć?

Osoby pytane odpowiadają przez wyliczanie tych, z którymi chciałyby wejść w kontakt w określonej sytuacji. Otrzymane wyniki szczegółowo uporządkuję w tabeli socjometrycznej i zanalizuję. Z nich dowiem się kogo wybrała dana osoba i przez kogo została wybrana, a także, kto uzyskał najwięcej głosów ,kto najmniej, a kto wcale.

Określę w ten sposób status socjometryczny każdego dziecka w grupie.(status wysoki, status wyższy od przeciętnego, status średni, status niższy od przeciętnego, status niski.)
Liczba wyborów decyduje o tym, jaki status zostanie przypisany każdemu dziecku i jaką pozycję zajmie. W zakresie problemów dotyczących układu pozycji określę
-pozycję na skali sympatii
-pozycję na skali izolacji

Wiedząc, że interakcje mogą być różnicowane przez różne czynniki osobowościowe takie jak: wiek, płeć, a także rodzinne: struktura rodziny (model, wielkość rodziny, a także rodzeństwo i wykształcenie rodziców) przeanalizuję te czynniki.

Według B. Łaciak(2001) około 4-5 roku życia dzieci zyskują świadomość własnej płci oraz różnicują towarzyszy zabaw na dziewczynki oraz chłopców. Dla dzieci mnie interesujących charakterystyczny jest podział, który uwidacznia się w czasie zabaw .Obserwując dziecięce grupy dostrzegłam, że teren zabaw na którym przebywają dzieci jest podzielony na dwa obszary, a interakcje rówieśnicze zwykle odbywają się w ramach tej samej płci.

Rozważając uwarunkowania rodzinne, psycholodzy wychodzą z założenia, że rodzina prawidłowo funkcjonująca może zapewnić optymalne warunki rozwoju. Dla rozwoju dziecka ważne jest, aby wzrastało w miłości, szczęściu i zadowoleniu. Rodzice posiadający wysoki poziom kompetencji częściej przekazują postawy wartościowe społecznie, stwarzają warunki do wszechstronnego rozwoju. Dobre poznanie potrzeb własnego dziecka pozwoli mu na nawiązywanie prawidłowych kontaktów, które później dziecko wykorzysta w relacjach z innymi.

Biorąc pod uwagę istotę rodzinnych uwarunkowań interakcji zanalizuję następujące czynniki rodzinne:

-struktura rodziny ( rodzina pełna, niepełna, rozbita)
-wielkość rodziny( liczba rodzeństwa)
-wykształcenie rodziców

Opierając się na założeniach, że przeżycia związane z atmosferą zabawy i wyborem partnera do niej mogą mieć odbicie w rysunku, wykorzystam również do moich potrzeb rysunek dziecka. Twórczość plastyczna pełni ważną rolę w przebiegu rozwoju dziecka. Każdy rysunek powinien odsyłać nas do dziecka, do jego problemów i do świata, w którym żyje. Twórczość małego dziecka jest zaspokojeniem istotnej potrzeby działania. Psycholodzy uważają, że szczerość i prostota dzieci wyraża się w rysunku.

Podczas zajęcia na temat przyjaźni, dobrego kolegi i koleżanki zaproponuję dzieciom pracę plastyczną na temat określony:

1. MOI KOLEDZY I KOLEŻANKI.

Wiedząc, iż interpretację rysunku należy przeprowadzać w oparciu o wywiad z dzieckiem, po narysowaniu przez każde dziecko przeprowadzę rozmowę zadając każdemu dziecku pytania:

1.Kogo narysowałeś na swoim obrazku?
2.Jak się oni nazywają?
3. Opowiedz mi o koleżankach i kolegach, których narysowałeś?

Na podstawie rysunku będę mogła zorientować się, kto jest najczęściej umieszczony na rysunkach dzieci a więc kto cieszy się największą popularnością w mojej grupie. Następnie porównam wybory na rysunkach z wyborami wcześniej wykonanymi.

W celu dokładniejszych badań zastosuję techniki pomocnicze: obserwację, rozmowę i analizę dokumentów.

Problem interakcji stał się dla mnie fascynującym obiektem poznania i badań. Wszakże wszyscy ludzie spędzają sporo czasu angażując się w różnego rodzaje interakcje. Żyją razem, pracują razem, spędzają wolny czas z przyjaciółmi. Dlaczego to robią?

Ludzie, wydaje się, iż poszukują wielu celów w sytuacjach społecznych- przede wszystkim być aprobowanym i zdobyć przyjaźń, przyjaciół, dominować lub uzależnić się od innych, być podziwianym lub otrzymywać poparcie.

Kończąc chciałabym wysunąć kilka generalnych sugestii:

1. Dziecko trzeba rozpoznać, zrozumieć, zaakceptować i przede wszystkim pokochać
2. Sprawą zupełnie podstawową jest jak najwcześniejsze wykrycie problemu. Jeżeli w funkcjonowaniu dziecka zauważy się coś niepokojącego, należy starać się temu jak najwcześniej zaradzić.
3. Należy stworzyć dziecku optymalne warunki rozwoju, zadbać o prawidłową atmosferę.
4. Dziecko potrzebuje troski i pomocy ze strony wychowawców w przezwyciężaniu trudności.
5. Należy okazać mu wiele uwagi, cierpliwości i miłości.
6. Należy uczyć dzieci potęgi słowa, umiejętności, ugody, kompromisu i umowy.
7. Nakłanianie do wspólnej zabawy, pracy, nauki jest niezbędną podstawą do prawidłowo przebiegających interakcji.


Bibliografia:

1. Argyle M., Psychologia stosunków międzyludzkich, Warszawa 1991.
2. .Bokus B., Nawiązywanie interakcji społecznych przez małe dziecko, Wrocław1984
3. Brzezińska A., Dziecko wśród rówieśników i dorosłych, Poznań 1995.
4. Brzezińska A., Oblicza dzieciństwa, Warszawa 2000.
5. Dryll E., Interakcja wychowawcza, Warszawa 2001.
6. Ekiert- Grabowska., Techniki socjometryczne, Katowice 1984.
7. Frydrychowicz A., Rysunek rodziny, Poznań 1984.
8. Guillaumond F., Nauka komunikowania się w grupie przedszkolnej, Warszawa 2002
9. Harwas- Napierała B., Psychologia rozwoju dziecka, Warszawa 2002.
10. Hurlock E. B., Rozwój dziecka, Warszawa 1985.
11. Łaciak B., Świat spoleczny dziecka, Warszawa 1998.
12. Pilkiewicz M., Techniki socjometryczne, Warszawa 1973.
13. Przetacznik- Gierowska M, Tyszkowa M., Psychologia rozwoju człowieka, Warszawa 2002.
14. Stasiakiewicz M., Twórczość i interakcje, Poznań 1999.
15. Sajdera J., Dziecięce wyobrażenia w kontekście rówieśniczych relacji, Kraków 2003
16. Tyszkowa M., Rodzina, Warszawa 1993.
17. Uszyńska- Jarma., Twórcza aktywności dziecka, Białystok 2003.
18. Zimbardo W., Psychologia i życie, Warszawa 1998