Formy wypowiedzi pisemnych w nauczaniu początkowym

FORMY WYPOWIEDZI PISEMNEJ
W NAUCZANIU POCZĄTKOWYM

Formy stylistyczne

Opis
Opowiadanie
Sprawozdanie


Formy użytkowe

List
Zawiadomienie/ogłoszenie
Zaproszenie
Życzenia

1. OPIS
Opis jest jedną z podstawowych form wypowiedzi. Jest to dokładne, zgodne z rzeczywistością przedstawienie charakterystycznych cech obserwowanego przedmiotu, osoby, zwierzęcia, rośliny krajobrazu czy sytuacji. Oprócz otaczającej rzeczywistości opisywać możemy również uczucia.
W opisie dominują przymiotniki i rzeczowniki.

Każdy opis - podobnie jak opowiadanie - składa się z trzech części:

1) wstęp - zawiera prezentację opisywanego przedmiotu,

2) rozwinięcie, czyli opis właściwy – zawiera szczegółowy opis wyglądu opisywanego przedmiotu:

· jego kształt,
· barwę,
· materiał, z jakiego jest wykonany,
· inne charakterystyczne cechy,

3) zakończenie – zawiera wrażenia, podsumowanie oceniające to,
co opisujemy.

Aby stworzyć dobry opis, należy pamiętać o kilku wskazówkach:

· Zrób plan opisu.
· Trzymaj się ustalonego planu.
· Opisuj dokładnie ze wszystkimi szczegółami.
· Stosuj dużo przymiotników.
· Unikaj powtórzeń
· Podkreśl słowami to, na co najbardziej chcesz zwrócić uwagę.
· Używaj porównań
· Pamiętaj o akapitach.

OPIS można wykorzystywać na innych przedmiotach nauczania, np. na środowisku społeczno- przyrodniczym, kiedy poznaje cechy roślin, zwierząt, zjawisk przyrodniczych, na matematyce, opisując figury geometryczne.


2. OPOWIADANIE

Opowiadanie to, obok opisu, podstawowa, naturalna forma wypowiedzi.
Jest to przedstawienie przebiegu jakiś wydarzeń. Zdarzenia można przedstawiać w sposób chronologiczny, tzn. zgodny z czasem, i niechronologiczny, czyli w innej kolejności niż one zachodziły.
Do opowiadania możemy włączyć opis, dialogi i inne formy wypowiedzi.
Osoba, która opowiada nam o wszystkich wydarzeniach, to narrator, czyli opowiadacz. Narracja może być pierwszoosobowa, tzn. narrator jest jednym z bohaterów, bierze udział w wydarzeniach, o których opowiada, wypowiada się w 1.osobie, lub trzecioosobowa, kiedy narrator nie bierze udziału w przedstawianych wydarzeniach, jest tylko obserwatorem.

Każde opowiadanie składa się z trzech części. Są to:

1)wstęp- przedstawia czas i miejsce wydarzeń oraz bohaterów,
2)rozwinięcie- opisujemy po kolei, co się wydarzyło, dlaczego tak się stało,
3)zakończenie- podsumowujemy i oceniamy bohaterów.

Aby napisać dobre opowiadanie:

* Na początku ułóż plan wydarzeń.
Każde wydarzenie rozwiń w paru zdaniach.
Pamiętaj o narracji
Układaj zdania rozwinięte, zawierające dużo informacji (ale nie za długie).
Rozbuduj swoje opowiadanie o opisy i dialogi
Unikaj powtórzeń.
Zatytułuj swoje opowiadanie.
Pamiętaj o akapitach.
Każde opowiadanie warto jest napisać na brudno. Sprawdzić, czy nie zrobiliśmy błędów ortograficznych, i dopiero przepisać na czysto.

3. LIST
List jest użytkowa formą wypowiedzi. Kierujemy go zawsze do określonego adresata.

Charakterystyczna jest budowa listu:

* miejscowość, data,
* nagłówek
* wstęp
* treść właściwa
* zakończenie
* podpis

W nagłówku zwracamy się do adresata, używając określonych zwrotów, np. Kochana Babciu!, Cześć Kasiu!
We wstępie należy wyjaśnić przyczynę napisania listu lub nawiązania do wcześniejszej korespondencji.
Treść właściwa zawiera wszystko, o czym chcemy opowiedzieć adresatowi.
W zakończeniu możemy napisać pozdrowienia, pożegnanie, np. Całuję gorąco!,
Pozdrawiam serdecznie.

Wskazówki do napisania dobrego listu:

Pisz na ładnej, czystej kartce.
Pamiętaj o budowie listu.
Zwroty grzecznościowe pisz wielką literą.
Sprawdź, czy nie zrobiłeś błędów ortograficznych.
Staraj się pisać ładnym, czytelnym pismem.

Pamiętajmy o właściwym zaadresowaniu koperty!


4. ZAPROSZENIE

Zaproszenie to krótki uprzejmy tekst skierowany do konkretnej osoby, zawiadamiający o jakiejś uroczystości, np. O balu, urodzinach, organizowanym spotkaniu.

W zaproszeniu umieszczamy następujące informacje:
autor ( ten, kto zaprasza ) i adresat (kogo zaprasza ),
cel zaproszenia,
czas i miejsce spotkania.
Można tez podać program imprezy.

Tekst zaproszenia powinien być napisany na czystym , ładnym papierze, starannym ( można ozdobnym ) pismem. Zaproszenie można ładnie ozdobić.


5) ŻYCZENIA

Życzenia układamy na jakąś okoliczność, z okazji jakiegoś ważnego
wydarzenia, np. z okazji świąt, urodzin, imienin.

Możemy układać:

życzenia okolicznościowe ( tradycyjne, typowe ), np.
Serdeczne życzenia z okazji Świąt Wielkanocnych przesyła Jacek, albo
Z okazji urodzin dużo zdrowia, szczęścia, radości życzy Anka;

życzenia oryginalne ( nietypowe, odmienne, bardzo osobiste ), np.
Kochany Braciszku!
Życzę Ci, aby spełniły się Twoje plany i marzenia. Niech każdy Twój dzień wypełniony będzie radością, niech uśmiech nie znika nigdy z Twojej ślicznej buźki, a szczęście niech zawsze będzie z Tobą.
Twoja kochająca siostra
Basia


6. OGŁOSZENIE

Ogłoszenie to krótka informacja o kimś lub o czymś, podana do publicznej wiadomości.

Treścią ogłoszenia może być:

*informacja o kupnie lub sprzedaży,
*prośba o pomoc w odnalezieniu zguby,
*informacja o jakimś zebraniu,
*informacja o konkursach.


7 . SPRAWOZDANIE

Sprawozdanie to forma wypowiedzi, za pomocą, której przedstawiamy fakty, czyli wydarzenia mające miejsce w rzeczywistości. Sprawozdawca musi brać udział w zdarzeniach lub ich naocznym świadkiem. Powinien uważnie obserwować przebieg zdarzeń, aby je potem dokładnie, rzeczowo opisać. Sprawozdanie jako forma wypowiedzi w klasach I-III dotyczy zbiorowego i indywidualnego zapisywania wypowiedzi na temat wycieczki lub uroczystości szkolnych.
Sprawozdanie składa się z następujących części:
informacyjnej ( co się wydarzyło? kiedy? gdzie? kto uczestniczył
w wydarzeniu? ),
sprawozdawczej ( jak to było? - opis przebiegu zdarzenia ),
oceniającej ( jakie to było? - ocena, komentarz sprawozdawcy ).

Elementy sprawozdania:

czas zdarzeń
miejsce
bohaterowie
cel, przyczyna zdarzeń
opis wydarzeń
ocena

Wskazówki do napisania dobrego sprawozdania:
konkretnie, rzeczowo przedstawiamy fakty,
pamiętajmy o budowie sprawozdania
używajmy wielu czasowników, przymiotników oraz przysłówków,
trzymajmy się planu i porządku chronologicznego
możemy wprowadzić krótkie zwięzłe elementy opisu
pamiętajmy o ocenie opisywanych zdarzeń

Uczeń powinien wiedzieć, że w sprawozdaniu nie podaje się faktów zmyślonych., natomiast uwzględnia się tylko wydarzenia najważniejsze.


Warunkiem powodzenia pracy dydaktycznej form wypowiedzi jest właściwe stopniowanie ćwiczeń kształtujących umiejętności wypowiadania się w określonej formie.
Ćwiczeniami, które przygotowują uczniów do dłuższych wypowiedzi:
-Układanie zdań z rozsypanki wyrazowej polega na czytaniu wyrazów wchodzących w skład danego zdania w przypadkowej kolejności, a następnie układaniu ich we właściwym porządku.
-Porządkowanie zdań i równoważników z rozsypanki zdaniowej-uczniowie na paskach papieru otrzymują zdania i układają w logicznej kolejności
-Uzupełnianie tekstów z lukami polega na wpisywaniu lub nakładaniu kartek
z wyrazami, zdaniami lub równoważnikami zdań w puste miejsca w tekstach.
-Przekształcanie tekstów polega na analizowaniu zawartości informacyjnej tekstu i próbach wyrażania tych informacji w inny sposób, np. Przez zastosowanie synonimii lub innej składni.

ĆWICZENIE
Powiedz inaczej zdania:
Tomek ma jasne włosy.
Sikorka jest mniejsza od wróbelka.
Gdy wyszłam z domu zaczął padać deszcz.

-Opowiadanie obrazków, historyjek obrazkowych

-Układanie zdań po zamknięciu oczu, kiedy to okazuje się, że napiszemy nie tylko to, co widzieliśmy, ale to, co czuliśmy, co sobie wyobraziliśmy, co przeżywamy, czego pragniemy i doznajemy.
Układanie zdań z wyrazów zapisanych na kartkach z niektórymi wyrazami zastąpionymi rysunkami.
Ilustrowanie zdań
Inscenizowanie zdań

Ćwiczenia, nad kształtowaniem umiejętności wypowiadania się w formie opisu to:
-indywidualne układanie i pisanie zdań
-zbiorowe opisywanie przedmiotów na podstawie obserwacji
-rozpoznawanie przedmiotów na podstawie ich opisów
-rysowanie przedmiotów na podstawie opisu podanego przez ucznia

ĆWICZENIE
Rysowanie przedmiotów na podstawie opisu podanego przez nauczyciela.

Nasz dzbanek
Na stole stoi dzbanek. Ma on mały dziobek, a z przeciwnej strony zaokrąglony uchwyt w połowie jego wysokości. Zamyka się nakrywką w kształcie dzwonka przyczepioną na maleńki zawias. Uchwyt nakrywki stanowi małe uszko. Dzbanek jest metalowy, pokryty emalią. N a dole dookoła namalowany jest szlaczek z małych kwiatków. Każdy kwiatek ma w środku kółeczko i pięć płatków. Większy kwiatek o tym samym kształcie znajduje się na środku po obu stronach dzbanka.


Narysuj przedmiot, który jest opisany niżej:

Rysio znalazł.............................Ma on osiem metalowych drutów tworzących czaszę. Główny pręt z jednej strony jest zakończony szpikulcem,
a z drugiej ma drewniany uchwyt wygięty łukowo jak laska.. Cały ten szkielet pokryty jest czarna tkaniną, w której jest mała dziurka na samym brzegu czaszy.

Narysuj zabawkę Jacka i napisz podziękowanie dla znalazcy:

Na Mikołaja dostałem niewielkiego misia. Był o wykonany z pluszu w dwu kolorach. Miał on czarne oczy i czerwony nos. Uczciwego znalazcę proszę o zwrot.

Co to za przedmiot? Narysuj go.
JEST WYKONANY NAJCZĘŚCIEJ ZE SKÓRY. Ale jak ze skóry wykonać kulę? Ta kula jest zszyta z małych biało- czarnych sześciokątów. W środku ma gumową dętkę.

Ćwiczenia w pisaniu użytkowych form wypowiedzi na lekcjach traktowane są jako składowa część ćwiczeń w mówieniu i pisaniu. Służą kształceniu sprawności językowej ucznia oraz wykorzystaniu umiejętności językowych
w odpowiedniej sytuacji życiowej. Wśród ćwiczeń w pisaniu nie zajmują one centralnej pozycji, są jednak okazją do wzbogacenia słownictwa i frazeologii, uczą ponadto samodzielności myślenia i działania.

Ćwiczenia z listem:
-Zabawa w listonosza. Po przeczytaniu listu analizujemy jego treść, adresujemy kopertę.
-Pisanie listu rysunkowego, rebusowego.