Charakterystyka osób lekko upośledzonych umysłowo

Charakteryzując osoby lekko upośledzone umysłowo rozpatrzę następujące kryteria: rozwój fizyczny, intelektualny, emocjonalny i społeczny.
W przypadku lekkiego upośledzenia umysłowego rozwój fizyczny jest sferą najmniej zaburzoną, mogą jednakże wystąpić zaburzenia rozwojowe takie jak np. albinizm, wady mowy, słuchu, tiki czy wady postawy. Jeśli chodzi o predyspozycje ruchowe najbardziej upośledzona jest precyzja i szybkość ruchów, mniej koordynacja statyczna. Dzieci te od swoich normalnych rówieśników są silniejsze, zaś mają obniżoną gibkość, szybkość, zwinność i wytrzymałość.
Ogólnie jak podaje H. Borzyszkowska „jednostki upośledzone umysłowo w stopniu lekkim na ogół nie różnią się pod względem wyglądu zewnętrznego i rozwoju fizycznego od swoich rówieśników normalnych".
Najbardziej typowym objawem upośledzenia umysłowego są odchylenia od normy w zakresie rozwoju intelektualnego. Jak stwierdza M. Marek Ruka „zwłaszcza w pierwszych latach nauczania, ich wrażenia i spostrzeżenia są bardzo niedokładne”. Dzieci takie spostrzegają w tym samym czasie znacznie mniejszą liczbę przedmiotów niż dzieci w normie. Jak czytamy u K. Kirejczyka mniejsze dzieci mają trudności w wyodrębnianiu istotnych cech przedmiotów i zjawisk, różnią się od swoich rówieśników upośledzeniem percepcji kształtów geometrycznych, zdolności do analizy i syntezy wzrokowej elementów tworzących figury geometryczne, percepcji wzrokowej stosunków przestrzennych i innych. W wyniku postępującego wieku życia oraz nauczania, wzrasta trwałość uwagi dowolnej, a także podzielność uwagi, jednak w porównaniu z dziećmi o prawidłowym rozwoju jest ona mniejsza, dzieci upośledzone nadmiernie rozpraszają się i mają słabszą zdolność skupiania. U jednostek upośledzonych umysłowo występuje przede wszystkim pamięć mechaniczna. Pamięć logiczna jest bardzo słaba. Stwierdza się też uboższy zasób słów.
Jak podaje dalej K. Kirejczyk osoby lekko upośledzone nie przekraczają w swoim rozwoju podokresu operacji konkretnych (od 7 - 8 do 11 - 12 lat), myślenie ich ma charakter konkretno-obrazowy i sytuacyjny, zaś upośledzone jest myślenie abstrakcyjne. Dzieci także z trudem wnioskują i przyswajają sobie pojęcia i reguły zwłaszcza matematyczne, fizyczne czy geometryczne.
Temperament i charakter dzieci upośledzonych jest zróżnicowany i uwarunkowany siłą procesów pobudzania i hamowania. Ogólnie u osób tych często występuje niestałość emocjonalna, impulsywność, agresywność, niepokój, a także niestabilna i nieadekwatna samoocena.
W pracach wielu autorów spotkać się można z podziałem na dwa typy: apatyczny i eretyczny.
Cz. Kosakowski za K. Kirejczykiem podaje,iż „pierwszy typ, to dzieci ciche i spokojne, lękliwe i niezaradne, posłuszne i pilne, lecz wyniki ich pracy są bardzo słabe. Przejawiają duże chęci, mają jednak wiele kłopotów z pokonywaniem trudności. Dzieci eretyczne charakteryzuje niepokój, podniecenie i ruchliwość, czasem nadmierna. Cechuje je niejednokrotnie „duży” spryt życiowy, tupetem i pewnością pokrywają swoje upośledzenie”.
Proces dojrzewania społeczno-moralnego u upośledzonych umysłowo przebiega podobnie jak i u rówieśników. Tempo tego procesu jest jednak wyraźnie zindywidualizowane a zarazem spowolnione. Rozwój społeczny przewyższa jego poziom intelektualny, jednak jest on niższy jak u rówieśników. Upośledzenie umysłowe traktowane jest obecnie jako proces rozwojowy o dużej i zmiennej dynamice, rozpoznanie niedorozwoju umysłowego nie przesądza o możliwościach leczenia i wychowania osób upośledzonych.