Inkulturacja jako składowa procesu socjalizacji

Inkulturacja charakteryzuje się tym, że jest wyłącznie własnością gatunku ludzkiego i istotnym czynnikiem rozwoju oraz jego zdeterminowanej genetycznie zdolności do wyuczenia się kultury. Przebiega w toku biologicznego dojrzewania jednostki od urodzenia do śmierci. Ma charakter adaptacyjny . Jest instrumentem przystosowania jednostki do życia w danym społeczeństwie , pozostawia jednostce zawsze możliwość wyboru zachowań w granicach danego wzorca kulturowego (im prostsze społeczeństwo tym mniejsza liczba wzorów do naśladowania im społeczeństwo bardziej rozwinięte tym większa liczba wzorów do naśladowania). - Inkulturacja jest mechanizmem transmisji kultury, której w obrębie dokonuje się przekaz dziedzictwa kulturowego ( np. stan wojenny, zburzenie muru berlińskiego) wydarzenia, które mobilizowały do pracy (wejście Polski do Unii Europejskiej).
- Inkulturacja obejmuje naukę wszelkich aspektów kultury, określone sposoby wyrażania uczuć (np. całowanie w rękę kobiety na przywitanie, ustępowanie miejsca w autobusie).
- Inkulturacja -jest selektywna nigdy nie prowadzi do poznania przez
jednostkę całości kultury a jedynie, jej niektórych podkultur określonej
grupy społecznej (np. znamy zwyczaje rodziny, kolegów w klasie czy internacie).
- Inkulturacja jest stopniowa i wyróżnia się jej dwa etapy: inkulturacja
w wieku dziecięcym i okresie dorastania oraz inkulturacja w wieku dorosłym.
- Inkulturacja wieku dziecięcego i okresu dorastania; to okres życia, w którym nabywamy wszystkie umiejętności (nauka, poznawanie świata, który nas otacza, spostrzeżenia).
- Inkulturacja dorosłych; jest uzupełniająca i związana jest z zaznaczeniem się nowych ról społecznych w nowym środowisku lub zmian środowiska kulturowego.
- Inkulturację podstawową i uzupełniającą różni stopień świadomej akceptacji kultury przez jednostkę.
- Inkulturacja dokonuje się w różnych typach grup społecznych jak i przy udziale instytucji społecznych. - Inkulturacja podstawowa rozpoczyna się w rodzinie w miarę rozwoju społecznego jednostki, maleje siła a wzrasta znaczenie innych grup rówieśniczych i instytucji typu szkoła, grupa rówieśnicza.
- Inkulturacja jest procesem uświadamianym oraz procesem mimowolnym. Dokonuje się przez bezpośrednie wskazówki, które realizowane są w procesie wychowania i nauczania oraz świadomą obserwację i naśladownictwo oraz przez mimowolne naśladownictwo i absorpcje (np. grupa rówieśnicza nastolatków czy koleżanki lub koledzy z podwórka).
- Inkulturacja jest relatywna; odnosi się do danego systemu kulturowego, w niektórych sytuacjach może obejmować elementy dwóch lub nawet kilku kultur lub zawierać pewne treści obce w danej kulturze. Co w wyniku nasilonej komunikacji międzykulturowej prowadzi do dezintegracji kultury. Nowa rzeczywistość kulturowa wymaga ponownej inkulturacji czyli reenkulturacji w nowej kulturze np. małżeństwa mieszane, rodziny emigrantów i na pograniczników (przy granicy kraju) i wtedy trzeba ustalić potrawy jakie będą jeść, religię jaką będą wyznawać lub wyjdą z założenia, że każdy wyznaje taką religię w jakiej się urodził itd.
Wpływ procesu socjalizacji na rozwój jednostki dotyczy formowania wszystkich składowych jego osobowości. W toku socjalizacji jednostka uczy się społecznie akceptowanych sposobów ukierunkowania swych popędów i zaspokajania potrzeb (spożywanie określonych posiłków o określonej porze) W procesie socjalizacji człowiek nabywa umiejętności posługiwania się rzeczami i przedmiotami uzyskuje sprawności techniczne i niezbędne do życia w danej cywilizacji ( praca przy komputerze, znajomość j. obcych). W procesie socjalizacji czyni się jednostkę zdolną do podejmowania obowiązujących w danej zbiorowości sposobu interakcji i komunikowania się z innymi ludźmi np. znajomość języka , rozumienie symboli w danej kulturze w celu ekspresji własnych uczuć i myśli. Kształtują się w procesie socjalizacji sposoby odczuwania i wyrażania emocji, sposoby postrzegania i ujmowania rzeczywistości np. przekonania, przesądy. Jednostka uwewnętrznia upowszechnione w społeczeństwie wartości, aspiracje, normy i staje się zdolna do przyswojenia wzorców osobowych narzucanych przez otocznie społeczne, wybierając ostatecznie własny styl funkcjonowania w społeczeństwie. Według T. Pilcha inkulturacja to zinternalizowana część kultury, która staje się zatem elementem samoświadomości człowieka. „Z punktu widzenia interesów społeczeństwa jej członkowie są „uprzedmiotowieni” – w znaczeniu poddania się wymogom szerszej społeczności. Drugi kierunek przygotowania do świadomego życia w grupie to tworzenie w toku świadomych wyborów osobistych hierarchii poznawanych i doświadczanych wartości. Znaczący wpływ na te indywidualne wytwory świadomościowe ma edukacja i samowychowanie. Owe czynniki kształtowania osoby ludzkiej występują z nierówną siłą i odmiennym natężeniem w różnych okresach życia. Tym samym, w swoim społecznym rozwoju jednostka zmuszona jest do nieustannych starań o zachowanie równowagi między dążeniem do utrzymania własnej odrębności funkcjonowaniem w zgodzie z przyjętymi normami. Pojęte i przyjęte wartości mogą stanowić w tej sytuacji wewnętrzny szkielet moralny, dawać człowiekowi poczucie wolności i odpowiedzialności, a więc wyzwalać w nim to, co określamy podmiotowością. Wybory człowieka, zaczynając od prostych codziennych sytuacji, a kończąc na dalekich zadaniach orientacjach życiowych, w mniejszym stopniu będą odgórnymi przymusami, autorytetami, a w większym – kwestią odpowiedzialnego wyboru”.1
1. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku pod red. T. Pilcha, Warszawa: wyd. Akademickie Żak t. 2 s. 330

Opracował:
Magister resocjalizacji Tomasz Prywer