Poznajemy cechy dźwięków

1. Temat lekcji: Poznajemy cechy dźwięków
2. Zakres treści programowych:
• Źródła dźwięków
• Fala dźwiękowa
• Echo
• Ultradźwięki
3. Cele kształcenia:
• Wiadomości:
- Podaje definicję źródeł dźwięku, echolokacji, echa
- Wymienia cechy dźwięków
- Wymienia ośrodki różniące się prędkością rozchodzenia się fal dźwiękowych
- Podaje przykłady zwierząt, które wykorzystują zjawisko echa
• Umiejętności:
- Wyjaśnia dlaczego fale dźwiękowe nie mogą rozchodzić się w próżni
- Wyjaśnia co to jest echo i echolokacja
• Postawy:
- Badacza
- Poszerzanie wiedzy przyrodniczej
- Rozwijanie zainteresowania przedmiotem
4. Metody:
• Pogadanka
• Pokaz
5. Typ lekcji:
• Lekcja obejmująca kilka momentów procesu nauczania
6. Formy organizacyjne:
• Zbiorowa:
- Odpowiedź na pytania nauczyciela
• Indywidualna:
- Notatka do zeszytu
7. Strategie nauczania:
A- Teoria asocjacyjna
8. Środki dydaktyczne:
• Probówki z wodą
• Animacja

9. Tok lekcji:

1. Sprawy organizacyjne:
Przywitanie się z uczniami oraz sprawdzenie obecności
2. Opracowanie nowego tematu:
N: Poleca uczniom zamknąć oczy i klaska dwa razy, kolejno tupie.
Uczniowie nie otwierając oczu nazywają czynności które wykonuje nauczyciel.
N: Mimo że macie zamknięte oczy, bardzo dobrze wiecie co teraz robię, dlaczego?
U: Bo to słyszymy
N: A dzięki czemu to słyszycie?
U: Dzięki uszom
N: No właśnie, a uszy odbierają dźwięk.
N: Na dzisiejszej lekcji będziemy zajmować się dźwiękiem a na kolejnej poznamy budowę narządu, który umożliwia nam jego odbieranie czyli ucha.
N: Żyjemy w świecie wypełnionym dźwiękami, sami wytwarzamy wiele z nich, każdy dźwięk niesie ze sobą pewne informacje, nawet gdy nie widzimy źródła dźwięku potrafimy je rozpoznać.
N: Zastanówmy się teraz jak one powstają, macie jakieś pomysły?
U: ?????????????
N: Pokazuje uczniom animację
N: Czyli możemy powiedzieć że dźwięk jest to rozchodzące się drganie ośrodka, którego źródłem jest ciało drgające. Zapiszcie do zeszytu:
1. Źródłem dźwięku są ciała drgające.
N: Większość dźwięków różni się od siebie, mówimy, że ma różne cechy, zastanowimy się teraz jakie podstawowe cechy posiadają dźwięki i zastanowimy się od czego one zależą.
N: Wykonuje doświadczenie, mamy tutaj 3 probówki, w każdej z nich poziom wody jest inny.
N: Dmucha w probówki
N: Czy wszystkie dźwięki były jednakowe?
U: Nie, im więcej było wody tym dźwięk był wyższy
N: Zgada się w ten sposób właśnie odkryliśmy pierwszą z cech dźwięku a mianowicie jego wysokość, czyli ton.
N: Zapisuje na tablicy: Cechy dźwięków: ton
N: Teraz wykonamy kolejne doświadczenie
N: Mówi szeptem i krzyczy
N: Co powiecie o głośności słów które wypowiedziałam? Czy w obu przypadkach była taka sama?
U: Nie
N: Notuje na tablicy: głośność
N: Popularną jednostką głośności są decybele (dB)
N: Dźwięki głośniejsze niż 100 dB są nieznośne dla ucha, a o natężeniu ok. 140 dB wywołują ból i mogą poważnie uszkodzić błonę bębenkową.
N: Podaje przykłady głośności dźwięków:
Biblioteka 15 dB
Odkurzacz 70 dB
Pociąg 80 dB
Ruch uliczny 90 dB
Młot pneumatyczny 110 dB
Startujący odrzutowiec 130 dB

N: Jest jeszcze jedna ważna cecha dźwięku, a mianowicie jego barwa, inną bowiem barwę ma dźwięk o tej samej wysokości wysyłany przez organy, a inną przez skrzypce
N: Notuje na tablicy: barwa
N: Dzięki temu, że dźwięki mają barwy możemy je rozdzielić i rozpoznać.
U: Zapisują do zeszytów
2. Cechy dźwięków
• Wysokość
• Głośność
• Barwa
N: A jak to się dzieje, że słyszymy na duże odległości?
N: Dźwięki rozchodzą się we wszystkich kierunkach. Przenoszone są przez różne substancje (wodę, metal, szkło), najczęściej jednak docierają do nas za pośrednictwem powietrza, w którym prędkość dźwięku jest dużo mniejsza niż np. w wodzie czy betonie (w powietrzu 300 m/s, w wodzie 1500 m/s, w betonie 3800 m/s, w szkle 5000 m/s). Wiedząc, jak szybko rozchodzi się dźwięk, można obliczyć na przykład, jak daleko od nas uderzył piorun (w metrach). Wystarczy policzyć, ile sekund minęło od chwili błysku do chwili usłyszenia grzmotu i otrzymaną wartość pomnożyć przez 300.
N: Kto w takim razie powie, dlaczego w próżni nic nie słychać?
U: Bo dźwięk nie ma substancji w której mógłby się rozchodzić
N: Zgadza się dlatego też na Księżycu gdzie nie ma atmosfery astronauci nie mogą porozumiewać się bezpośrednio za pomocą głosu.
U: Zapisują do zeszytu:
3. Dźwięki rozchodzą się w ośrodku (woda, powietrze) we wszystkich kierunkach.
N: Czasami zdarza się, że dźwięki do nas wracają, kto powie jak nazywamy takie zjawisko?
U: Echo
N: Gdzie najczęściej je spotykamy?
U: W górach
N: Czy ktoś wie dlaczego?
U:????????
N: Echo spotykamy dlatego najczęściej w górach, gdyż powstaje ono gdy rozchodząca się fala napotka na swojej drodze dużą przeszkodę i odbija się od niej (światło też się odbija prawda?). Należy jednak pamiętać, ze przeszkoda musi być od nas oddalona co najmniej o 17 m, w przeciwnym wypadku nie jesteśmy w stanie odróżnić dźwięku nadanego od odbitego.
U: Zapisują 4 punkt do zeszytu:
4. Echo- to słyszenie dźwięku odbitego od przeszkody.
N: Zjawisko powstawania echa jest wykorzystywane często przez zwierzęta. Np. nietoperze, które prowadzą nocny tryb życia mają bardzo słaby wzrok, ale za to mają bardzo dobry słuch, nasłuchując echa wysyłanych przez siebie lub inne osobniki dźwięków bardzo wysokich (tzw. ultradźwięków), lokalizują przedmioty, od których się one odbiły i rozpoznają ich wielkość. Zjawisko takie nazywamy echolokacją i wykorzystywane jest ono również przez niektóre ryjkowce, ptaki i delfiny.
U: Zapisują kolejny punkt:
5. Echolokacja, sposób ustalania przez niektóre organizmy żywe swego położenia względem otaczających je przedmiotów, polegający na wysyłaniu i odbieraniu bardzo wysokich dźwięków (nietoperze, delfiny)
N: Echo znalazło zastosowanie także w technice, np. do pomiaru głębokości mórz i oceanów używa się echosondy, która umieszczona na statku wysyła fale dźwiękowe, a następnie mierzy czas powrotu echa. Im dłuższy jest ten czas, tym większa głębokość.
3. Rekapitulacja:
W celu powtórzenia wiadomości uczniowie odpowiadają prawda/fałsz na pytania zadawane przez nauczyciela, w przypadku fałszu uczniowie podają prawidłową odpowiedź
1. Źródłami dźwięku są ciała drgające
2. Fale dźwiękowe mogą rozchodzić się w próżni
3. Tylko ludzie porozumiewają się za pomocą dźwięku
4. Nadmierny hałas szkodzi organizmom żywym
5. Fale dźwiękowe mogą rozchodzić się w wodzie, metalu, powietrzu
6. Prędkość rozchodzenia się fali jest zawsze taka sama
7. Nietoperz wykorzystując ultradźwięki „widzi” nawet w ciemności
8. Delfiny wykorzystują ultradźwięki do echolokacji

4. Zadanie domowe:
Ćwiczenia str. 63 ćw. 39