Dojrzałość szkolna dziecka 7 - letniego rozpoczynającego systematyczną edukację

Wiek przedszkolny u dziecka to okres bardzo dynamicznego rozwoju fizycznego i umysłowego. Musimy wspomagać dzieci każdego dnia, aby nie zmarnować ich szans na wartościowe i pożyteczne jego spędzenie. Zdobycie gotowości do podjęcia nauki w szkole to proces długi, zbierający doświadczenie, umiejętności, sprawności i nawyki z poprzednich lat życia.
Dojrzałość (gotowość) szkolna – jest to gotowość dziecka do podjęcia obowiązków i zadań, jakie stawia przed nim szkoła. Oznacza osiągnięcie odpowiedniego stopnia rozwoju psychicznego, umysłowego, fizycznego oraz społecznego. Innymi słowy chodzi o to, aby dziecko miało wstępną chęć do podjęcia nauki i potrafiło pogodzić się z przerwaniem beztroskiego dzieciństwa.
Dojrzałość szkolna w/g M. Kwiatkowskiej – jest to gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki, zależna od poziomu jego ogólnego rozwoju, zwłaszcza zdrowia i zdolności przystosowania się do nowego środowiska. Dojrzałość szkolna to taki stopień rozwoju fizycznego i psychicznego, który czyni dziecko podatnym i wrażliwym na oddziaływanie szkoły i umożliwia regularną naukę w kl. I. Dzieci spełniające warunki dojrzałości są wystarczająco rozwinięte fizycznie i ruchowo. Ruchy ich rąk i palców są już na tyle precyzyjne, że pozwalają na naukę pisania. Dzieci te posiadają także odpowiedni zasób wiedzy o świecie i orientację o bliskim otoczeniu. Przechodzą z fazy myślenia abstrakcyjnego do fazy myślenia konkretno – obrazowo – praktycznego. Okres fantazji, zmienności zabawy, niedostrzeganie stałych właściwości rzeczy i związków między nimi przechodzi stopniowo w rzeczywistość.
Wincenty Okoń „Słownik pedagogiczny” PWN W-wa 1987 s. 54.
Dojrzałość szkolna (gotowość szkolna)
Osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych kl. I.
Dojrzałość szkolna zależy od warunków bytowych dziecka, wykształcenia rodziców, wychowania przedszkolnego, zdolności dziecka i jego zdrowia. Badania nad dojrzałością szkolną mają na celu ustalenie czynników ją warunkujących, opracowanie narzędzi do masowych zadań dojrzałości szkolnej, oraz metod i środków psychopedagogicznych umożliwiających ogółowi dzieci osiągnięcie jeszcze przed pójściem do szkoły takiego poziomu dojrzałości szkolnej, jaki jest niezbędny do zapewnienia im pełnego powodzenia szkolnego.
Problem dojrzałości szkolnej jest wciąż żywy i aktualny. Obecnie nabiera szczególnego znaczenia w związku z przyspieszeniem rozwoju dziecka żyjącego w świecie współczesnej cywilizacji. Zmusza pedagogów do unowocześnienia treści i metod nauczania.
Zarówno dojrzałość jak i gotowość szkolną rozpatrujemy zawsze w obrębie następujących sfer:
- fizycznej, motorycznej i umysłowej – stanowią one warunek opanowania przez dziecko programu nauczania.
- społecznej, emocjonalnej i wolicjonalnej - pozwalają na prawidłowe funkcjonowanie dziecka w grupie i społeczności szkolnej.

Dojrzałość fizyczna

Dziecko powinno osiągnąć odpowiedni wzrost i ciężar ciała oraz funkcjonowanie i organów ustroju zgodnym z rozwojem dziecka 7 letniego. Dziecko słabe, chorowite nie jest w stanie uczestniczyć w zajęciach na równi z innymi dziećmi, szybko się męczy i wyczerpuje, często opuszcza zajęcia, wskutek czego ma trudności w opanowaniu materiału.

Dojrzałość motoryczna

Ruchy rąk i palców są już na tyle precyzyjne, że pozwalają na naukę pisania. Zajęcia plastyczne, fizyczne, techniczne, pisanie wymagają od 7- latka odpowiedniego poziomu sprawności ruchowej (koordynacji wzrokowo – ruchowej), a zwłaszcza manualnej.
Dziecko opóźnione w rozwoju motorycznym, o słabej koordynacji wzrokowo – ruchowej ma trudności w rysowaniu i pisaniu.

Dojrzałość umysłowa - na którą składa się wiele elementów:

- dobrze rozwinięte procesy spostrzegania,
- myślenia,
- umiejętność poprawnego wypowiadania się,
- zdolność do koncentracji uwagi,
- zapamiętywanie,
- wyobrażanie,
- przechodzenie z fazy myślenia abstrakcyjnego do fazy myślenia konkret no – obrazowo – praktycznego.
Dziecko dojrzałe do rozpoczęcia nauki powinno posiadać różne wiadomości, umieć liczyć i wykonywać dodawanie i odejmowanie na konkretach w zakresie 10, znać litery, czytać proste teksty, rysować malować, odwzorowywać, układać, lepić, wycinać itp.
Wszystkie powyższe umiejętności opanowuje dziecko w ciągu pierwszych lat życia w rodzinie, w przedszkolu, a przede wszystkim w klasie zerowej, której program obejmuje wszechstronne przygotowanie dziecka do nauki szkolnej.

Bardzo ważnym elementem dojrzałości szkolnej są: dojrzałość społeczna, emocjonalna i wolicjonalna.

Dojrzałość społeczna

Aby dziecko mogło uczestniczyć w zajęciach musi umieć włączyć się do zbiorowości i podporządkować panującym w niej prawom, umieć i chcieć współdziałać z nauczycielem oraz grupą rówieśniczą. Musi umieć ustąpić koledze, posunąć się w ławce, pomóc rozwiązać zaistniały konflikt.

Dojrzałość emocjonalna

Na zajęciach szkolnych i przerwach ma miejsce wiele wydarzeń, budzących u dzieci różnorodne reakcje emocjonalne. Gdy dziecko osiągnie dojrzałość emocjonalną powinno kontrolować swoje uczucia. Nie powinno złościć się i płakać z byle powodu. Nie powinno rozpaczać i załamywać się przy każdym niepowodzeniu. Dzieci, które cechuje niedojrzałość emocjonalna mają trudności w ułożeniu swoich stosunków z rówieśnikami i innymi osobami pracującymi w szkole, w wyniku czego źle się czują, nie lubią szkoły, niechętnie do niej uczęszczają.

Dojrzałość wolicjonalna

Dziecko dojrzałe do podjęcia nauki musi być samodzielne, zaradne, mieć poczucie obowiązku i motywację(gotowość) do podejmowania zadań. Powinna je cechować wytrwałość w pracy, celowa działalność, inicjatywa i chęć doprowadzania działań do końca.

Dojrzałość szkolna wiąże się z przemianami w poszczególnych zakresach rozwoju fizycznego, psychicznego i umysłowego. Nie postępują one jednak jednocześnie i równomiernie, jedne wyprzedzają drugie. Najważniejsza u progu szkoły jest harmonia pomiędzy rozwojem fizycznym, intelektualnym i społeczno-emocjonalnym. Jej brak może spowodować, że rozwinięte umysłowo dziecko może np. nie uważać na lekcji, nie przejawiać ambicji, nie umieć skupić się na wykonywanej czynności. Niedojrzałość ta często mija, ale pierwsze niepowodzenia szkolne są dla dziecka i jego rodziny trudne i mogą rzutować na negatywny stosunek dziecka do szkoły. Jeżeli rodzice i nauczyciele przedszkola zapewnią dziecku od najmłodszych lat wszechstronny i harmonijny rozwój, dziecko osiągnie dojrzałość szkolną, stanie się dobrym uczniem, będzie chodziło do szkoły z przyjemnością i wyniesie z niej wiele umiejętności i wiadomości.

ROZWÓJ PROCESÓW POZNAWCZYCH

Pełna gotowość

Dziecko jest dobrze zorientowane w najbliższym otoczeniu.
Wie, gdzie mieszka, jak się nazywa, potrafi opowiedzieć o pracy rodziców, zajęciach rodzeństwa. Wypowiada się całymi zdaniami poprawnie gramatycznie. Chętnie mówi o swoich spostrzeżeniach, zadaje dużo pytań na temat obserwowanych wydarzeń i zjawisk. Umie liczyć ze zrozumieniem przedmioty do dziesięciu lub dwudziestu. Sprawnie posługuje się ołówkiem, kredką. Potrafi określić, co narysowało. W rysunku dziecka można rozpoznać rzeczywiste przedmioty. Umie się skupić podczas zabawy, rysowania. Potrafi nawiązać kontakt z obcą osobą. Nie obawia się pójść samodzielnie do sklepu.

Brak gotowości

Dziecko nie orientuje się w swoim otoczeniu. Wypowiada się pojedynczymi wyrazami lub prostymi zdaniami, rzadko samorzutnie. Nie potrafi samodzielnie opowiadać lub opowiada chaotycznie i niezrozumiale. Nie zadaje pytań o wyjaśnienie niejasnych i nowych rzeczy czy zjawisk. Nie daje sobie rady z liczeniem. Nie lubi prac ręcznych, rysunków. Bardzo niezgrabnie posługuje się ołówkiem. Rysuje twory, w których nie można rozpoznać rzeczywistych przedmiotów. Ma trudności w skupieniu się, łatwo przerywa pracę .Dziecko unika kontaktu z obcymi. Zapytane o coś chowa się, wstydzi się odpowiadać.

ROZWÓJ UCZUCIOWO SPOŁECZNY

Pełna gotowość

Chętnie bawi się z rówieśnikami. Zależnie od sytuacji potrafi poprowadzić zabawę lub ustąpić koledze. Rozumie zasady gier i zabaw. Samodzielnie umie się ubrać. Utrzymuje z własnej inicjatywy porządek w swoich zabawkach. Chętnie wykonuje polecenia rodziców, lubi być pożyteczne w domu i w przedszkolu. Rozpoczęte prace dziecko stara się wykończyć, dba o ich wygląd estetyczny. Podporządkowuje się poleceniom dorosłych, rozumie ich konieczność, nawet, jeśli są dla dziecka aktualnie niemiłe.

Brak gotowości

Dziecko nie nawiązuje kontaktu z rówieśnikami, podczas zabaw stoi na uboczu. Jest kłótliwe, agresywne, zawsze chciałoby przewodzić. Dziecko nie jest samodzielne, nie wdrożone do utrzymywania porządku. Nie dba o swoje rzeczy. Niszczy zeszyty, książeczki. Nie próbuje współdziałać w domu w sprawach gospodarczych. Nie dba o wykonane prace, nie kończy ich, drze, wyrzuca. Jest nieposłuszne, często uchyla się od wykonania poleceń dorosłych.



LITERATURA:

Gutowska Helena „Zanim dziecko pójdzie do szkoły” W-wa 1983 IWZZ
Okoń Wincenty „Słownik pedagogiczny”; W-wa 1987, PWN
Siemek Danuta „Przedszkolak będzie uczniem”; W-wa 1977, Nasza Księgarnia.
Spionek Halina „Problemy rozwojowe i wychowawcze wczesnego dzieciństwa” W-wa 1972 Książka i Wiedza.
S. Słyszowa „Poznawanie dzieci rozpoczynających naukę w szkole i kierowanie ich rozwojem”
B. Wilgocka – Okoń „Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko”.