Metoda Dennisona jako metoda wspomagająca rozwój dziecka z niepełnosprawnością wieloraką

Wstęp

Kinezjologia Edukacyjna, zwana też Gimnastyką Mózgu, jest metodą wspomagającą naturalny rozwój psychofizyczny dziecka. To ćwiczenia relaksacyjne i energetyzujące służące integracji półkul mózgowych w celu efektywniejszego działania. Jej twórcą jest Paul Dennison , który wykorzystał ruch jako podstawę do uczenia się i funkcjonowania na optymalnym poziomie. Metoda ta jest prosta, sprzyja harmonijnemu rozwojowi, a stosowana cierpliwie i wytrwale, pomaga przezwyciężyć rozmaite trudności dziecka.
P. Dennison uważa, że wiele pro¬blemów z intelektualnym i emo¬cjonalnym funkcjonowaniem człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych i z braku równowagi między nimi. Mózg nie jest bo¬wiem narządem symetrycznym - każda z półkul ma nieco inne zadania.
Lewa półkula jest odpowie¬dzialna za analizę szczegółów, wnioskowanie i operowanie mową. Prawa pamięta znajome twarze i steruje naszym życiem emocjonalnym, a choć nie włada językiem, nadaje naszym przeżyciom wyraz mimiczny (u osób leworęcznych role obydwu półkul są zwykle odwró¬cone).
Dziecko, którego rozwój przebiega w sposób nieskrępo¬wany, w naturalny sposób ćwi¬czy obie półkule. Dzięki ich har¬monijnej współpracy z łatwością przyswaja sobie kolejne umiejętności i ma szansę na pełny rozwój swoich talentów. Brak równowagi między pracą obydwu półkul mózgowych prowadzi do rozmaitych zakłóceń.
Dennison odkrył wysoką korelację pomiędzy niemożnością wykonywania ruchów
naprzemiennych a tendencją do występowania trudności w uczeniu się. A wiadomo, że
największe trudności z ruchami naprzemiennymi mają dzieci niepełnosprawne.
Ćwiczenia proponowane dzieciom są bardzo proste i bezpieczne. Wykonywane w odpo¬wiedni sposób pod okiem tera¬peuty prowadzą do lepszej współpracy obu półkul.
Wytrwała terapia przynosi efekty. Entuzjaści metody Dennisona twierdzą, że dzie¬ciom, które wykonują te ćwi¬czenia, łatwiej mierzyć się z rzeczywistością. Stają się bar¬dziej otwarte na świat, odpor¬niejsze, łatwiej nawiązują kon¬takty z rówieśnikami.

Cele główne:
- aktywizacja mechanizmów naturalnego rozwoju;
- wykorzystanie naturalnych możliwości uczenia się
(naturalnych koordynacji i nawyków);
- integracja funkcji półkul mózgowych;
- integracja funkcji poziomów rozwoju mózgu;
- rozwój ruchowy, emocjonalny i intelektualny.

Cele szczegółowe:
Dziecko:
• koncentruje się dłużej na powierzonym zadaniu;
• stara się wykonywać polecenia nauczyciela;
• wypowiada się w sposób bardziej komunikatywny;
• jest bardziej aktywne;
• potrafi się zrelaksować;
• zapamiętuje szybciej proste, krótkie wierszyki;
• lepiej radzi sobie ze stresem;
• rozwija swoją koordynację wzrokowo-ruchową, słuchowo-ruchową.
Zasady

Realizacji celów służą następujące zasady:

- Zasada kształtowania pozytywnej atmosfery.
- Zasada dostosowania wymagań do potrzeb każdego dziecka.
- Zasada zapewnienia poczucia bezpieczeństwa i akceptacji w grupie.
- Zasada życzliwej pomocy.
- Zasada akceptacji.
- Zasada aktywności.
- Zasada korekcji zaburzeń.
- Zasada indywidualizacji.
- Zasada wiązania teorii z praktyką.
Realizacja metody w praktyce:
Ćwiczenia Dennisona powinny stanowić wstęp do głównego zajęcia, ponieważ dziecko staje się wtedy bardziej podatne na działania edukacyjne i terapeutyczne.
Pierwszy etap przygotowawczy tej metody to:
- Picie wody,
- Punkty na myślenie,
- Ruchy naprzemienne,
- Pozycja Cook’a (Dennisona)
Ten etap pobudza i dotlenia mózg, integruje działanie obu półkul mózgowych, łączy emocje z myśleniem racjonalnym. Woda odgrywa podstawową rolę jako substancja warunkująca i wspomagająca proces uczenia się i myślenia. Jako uniwersalny rozpuszczalnik jest konieczna do transmisji elektrycznych w układzie nerwowym i utrzymania w naszym ciele właściwego potencjału elektrycznego.
Kolejne ćwiczenia mózgu działają na rozwój poszczególnych umiejętności i tak:
- Ruchy naprzemienne – usprawniają wykonywanie zajęć domowych, uczenie się, koordynację ciała na zajęciach sportowych.
- Leniwe ósemki – ćwiczenie to poprawia płynność czytania ze zrozumieniem, zapamiętywania, słuchania i myślenia jednocześnie oraz koordynację ręka-oko i oko-ręka.
- Rysowanie oburącz – poprawia pisanie i rysowanie, powoduje rozwój twórczego myślenia, zdolności plastycznych, pomaga w dostrzeganiu kierunków, poprawia koordynację ręka –oko.
- Alfabetyczne ósemki – ćwiczenie to poprawia samą technikę pisania, literowania, ortografię, rysowanie oraz koordynację wzrokowo-ruchową, doskonali pisemną komunikację.
- Słoń – pomaga lepiej słuchać, aktywuje zmysł równowagi. Rozwija umiejętność matematyczne i jasność wypowiadania się.
- Krążenie szyją – pomaga w utrzymaniu równowagi osobistej w samolocie, samochodzie; ułatwia pracę przy komputerze, uczenie się matematyki, wzmacnia siłę głosu.
- Kołyska – ułatwia uczenie się i wypowiadanie; poprawia sprawność potrzebną do gier i zajęć sportowych, ułatwia głośne czytanie.
- Oddychanie przeponowe – ćwiczenie to zwiększa pojemność płuc, poprawia dotlenienie organizmu. Wpływa korzystnie na głos, stabilność, ekspresję wypowiedzi oraz prawidłowe formułowanie odpowiedzi.
- Energetyzator- wyzwala myślenie twórcze, odpręża, poprawia słyszenie.
- Punkty ziemi – ćwiczenie to poprawia akomodację wzroku, koncentrację wzroku na przedmiotach, ułatwia odwzorowywanie i uczenie się.
- Punkty przestrzeni – ćwiczenie to odświeża umysł, pomaga rozluźnić się i uspokoić przed sytuacjami powodującymi stres. Poprawia umiejętności potrzebne do gier i zajęć sportowych.
- Punkty równowagi – dotykanie tych punktów ułatwia podejmowanie decyzji, koncentrację, myślenie kojarzeniowe, wyostrza zmysły. Poprawia umiejętność uczenia się, samopoczucie, poczucie równowagi w samolocie oraz umiejętności do gier i zajęć.
- Energetyczne ziewanie – odpręża mózg, relaksuje narząd wzroku i poprawia wzrok; poprawia równowagę i wzmacnia głos.
- Kapturek myśliciela – ćwiczenie wyostrza słuch, ułatwia jasne wypowiadanie się, poprawia pamięć.
- Sowa - ćwiczenie to poprawia koncentrację, umiejętności matematyczne.
- Aktywna ręka – wzmacnia koncentrację, poprawia charakter pisma, ułatwia rysowanie.
- Zginanie stopy – zmniejsza kłopoty językowe, poprawia pamięć, koncentrację, ułatwia rozumienie i relacjonowanie.
- Pompowanie piętą – poprawia koncentrację, umiejętności matematyczne, wymowę, twórcze rysowanie i formułowanie odpowiedzi.
- Luźne skłony – ułatwiają uczenie się.
- Wypady – ćwiczenie to ułatwia czytanie ze zrozumieniem, poprawia pamięć i samoakceptację.
- Punkty pozytywne – ćwiczenie to odpręża i uspokaja, odblokowuje pamięć, ogólnie ułatwia uczenie się, poprawia samopoczucie.
Ćwiczenia w/w dostosowuje się do celów zajęć i dobiera się adekwatnie do potrzeb konkretnego dziecka. Ćwiczenia te usprawniają nieprawidłowo rozwijające się funkcje, poprawiają kondycję, likwidują wzmożone napięcie, działają relaksacyjnie na organizm dziecka.

Procedura osiągnięć celów:
Ćwiczenia Gimnastyki Mózgu wprowadza się stopniowo. Wykonuje się je powoli i spokojnie. Obowiązuje zasada, że zaczyna się wprowadzać kolejne, nowe ćwiczenie, gdy poprzednie jest opanowane.
Pozycję wyjściową można zmieniać, dostosowując ją do warunków i możliwości dziecka. Aby osiągnąć zadowalające efekty, Gimnastykę Mózgu stosuje się przez dłuższy okres - systematycznie, najlepiej codziennie, nie tylko na zajęciach, ale także w domu.

Przewidywane osiągnięcia

Działania Kinezjologii Edukacyjnej powodują dość szybkie i długotrwałe zmiany, poprzez rzeczywiste budowanie powiązań nerwowych w obrębie mózgu i ciała, dzięki czemu uczenie przebiega szybciej, efektywniej, a co ważniejsze - bezstresowo.

Efekty regularnie stosowanej Gimnastyki Mózgu to m.in.:
• poprawa koncentracji uwagi,
• poprawa koordynacji i sprawność widzenia, słuchania i myślenia,
• lepsza umiejętność relaksacji
• szybsza gotowość do wykonywania zadań,
• szybsze i efektywniejsze zapamiętywanie,
• poprawa koordynacji wzrokowo- ruchowej,
• poprawa oddychania,
• poprawa umiejętności wysławiania się, rozumienia poleceń,
• zwiększanie zdolności manualnych,
• uaktywnianie lewej półkuli mózgu, odpowiedzialnej za umiejętności,
• synchronizacja współpracy obu półkul mózgowych.


Scenariusz zajęcia
TEMAT: „Jesteśmy w lesie”
Cele:
Dziecko:
- zaspakaja potrzebę ruchu w sposób kontrolowany i społecznie akceptowany,
- kształci umiejętność koncentracji uwagi,
- rozpoznaje i nazywa uczucia.
Pomoce: ilustracje zająca, kartki, kredki świecowe, muzyka relaksacyjna z odgłosami różnych gatunków ptaków.
Przebieg:
1. „Wiewiórki”- zabawa na powitanie. Przywitanie rozpoczynamy wierszem:
„Kiedy się z sobą witają wiewiórki
To grzecznie mówią sobie –
dzień dobry”
2. „Sowa” - ćwiczenie rozluźniające w pozycji stojącej. Dziecko chwyta jedną ręką
i ściskają mięsnie barku. Odwraca głowę powoli, żeby popatrzeć przez ramię. Wyprost i głębokie oddechy. Następnie obraca głowę przez drugie ramię. Potem opuszcza głowę do przodu, dotykając głową klatki piersiowej, rozluźniając się. Powtarzamy ćwiczenie zaczynając od chwytu za drugi bark. (Ćwiczenie zapożyczone z techniki P. Dennisona).
3. „Jaką minę przedstawia zajączek?”- zagadki pantomimiczne. Dziecko losuje obrazki zajączka przedstawiające minę radosną i smutną. Zadaniem dziecka jest przedstawienie takiej samej miny jak na wylosowanym obrazku i określenie nastroju zajączka.
4. „ Jak wygląda las?”- oglądanie ilustracji przedstawiających las i rysowanie go kredkami świecowymi podczas słuchania muzyki relaksacyjnej z odgłosami różnych gatunków ptaków.
5. „Mały niedźwiadek” – słuchanie bajki relaksacyjnej (bajkoterapia). Przed opowiadaniem osoba prowadząca wprowadza dziecko w stan rozluźnienia, mówiąc „Teraz posłuchamy bajeczki, usiądź wygodnie, jeszcze wygodniej, posłuchaj swojego oddechu, zamknijcie oczy.” Wypowiadanym słowom bajki towarzyszyć może muzyka relaksacyjna.

Mały niedźwiadek
Mały niedźwiadek szedł wolno przez las. Czuł ogarniające go zmęczenie, nóżki zrobiły się jakieś ciężkie i nie chciały odrywać się od ziemi. Rozglądał się dookoła, szukając miejsca do odpoczynku. Drzewa rosły tutaj rzadziej, słońce coraz swobodniej przeciskało się przez konary drzew, oświetlając wszystko dookoła.
Chyba niedaleko jest jakaś polanka, tam sobie odpocznę - pomyślał miś.
I rzeczywiście, po chwili jego oczom ukazała się mała łączka otoczona ze wszystkich stron drzewami. Stanął na jej skraju i znieruchomiał z zachwytu: niskie krzewy, trawa, kwiaty jak kolorowy dywan rozkładały się u jego stóp. Na środku łączki zajączki, króliczki, ba, nawet myszki wygrzewały się w promieniach słońca. Spojrzał na niebo. Było bezchmurne, słońce jakby wiedziało, że zwierzęta oczekują na jego promienie, bo świeciło bardzo mocno. Miś wystawił pyszczek do słońca i poczuł, jak przyjemne ciepło obejmuje najpierw jego głowę, a potem całe ciało. Usłyszał lekki szum wiatru
i brzęczenie owadów, które unosiły się nad kwiatami. Głęboko odetchnął. W nos wkręcał się delikatny zapach trawy i kwiatów.
Tutaj jest wspaniałe miejsce do odpoczynku - pomyślał, po czym położył się wygodnie na trawie, jak na kocyku, łapki podłożył sobie pod głowę. Zamknął oczy. Odpoczywał. Oddychał miarowo i spokojnie. Zrobił głęboki wdech, wciągnął powietrze przez nos, a po chwili wypuścił je. Powtórzył to jeszcze raz. Czuł, jak z każdym wydechem pozbywa się zmęczenia. Był teraz przyjemnie rozluźniony, poczuł się ciężki i bezwładny. Jego głowa, brzuszek i nóżki były jak z ołowiu. Wtulił się w trawkę jak w kołderkę. Było mu bardzo wygodnie. Oddychał równo i miarowo, jego klatka piersiowa spokojnie w rytm wdechu i wydechu unosiła się i opadała, tak jak fale morskie, kiedy wolno i leniwie przybijają do brzegu. Poczuł się teraz tak dobrze ! Delikatny wiaterek przesuwał się po całym jego ciele, rozpoczynając od czubka głowy aż po koniuszki łapek, zabierając z niego zmęczenie i napięcie. Robił to raz i drugi, powtarzał wiele razy. Promienie słońca przyjemnie ogrzewały. Miś odpoczywał. Po chwili zasnął, a razem z nim zajączki, króliczki i nawet małe myszki. Zrobiło się tak cicho, że nie słychać było nawet brzęczenia pszczół. Słońce wolno szło po niebie. Nagle, nie wiadomo skąd, pojawiły się małe chmurki, rozpoczęły zabawę
w chowanego, biegały po całym niebie, zagradzały drogę promyczkom, które płynęły na ziemię. Wiatr zaczął silniej dmuchać, łączka budziła się ze snu. Zabrzęczały pszczółki, które znowu zabrały się do zbierania miodu z kwiatów, ptaszki rozpoczęły swe trele, a motyle rozpościerając skrzydełka, unosiły się nad roślinkami. Wtem jeden z nich, taki najmniejszy motylek usiadł na nosku niedźwiadka i w rezultacie niechcący go przebudził. Miś leniwie otworzył oczy. Przetarł je łapkami. Ziewnął raz i drugi, przeciągnął się. Wiaterek tymczasem nagle zawirował, zatańczył i chłodnym powietrzem orzeźwił go. Najpierw dotknął jego łap. Wniknęła w nie ożywcza siła, miś poczuł, jakby zanurzył je w chłodnym strumyku. Ten przyjemny, orzeźwiający dotyk przenikał coraz wyżej i wyżej, jak prysznic ogarnął ciało, dając energię, przepełniając siłą. Miś łapkami, główką, nóżkami. Wstał, otrzepał futerko, poczuł się odprężony
i wypoczęty. Wiaterek wzmagał się, coraz silniej, tańcząc po łące i zachęcając wszystkich do zabawy. W jego rytm pochylały się trawy, kwiatki, a nawet krzewy ruszały swymi gałązkami jak ramionami.
Cudownie wypocząłem - pomyślał miś. - Jutro na pewno tutaj powrócę, ale teraz już pora wracać do domu. Czeka tam przecież na mnie mama i przepyszny podwieczorek. W tym momencie pogłaskał się po brzuszku i ruszył energicznie, podskakując w rytm podmuchów, w kierunku swego domu.

6. Pożegnanie - wierszem Pt. „Wiewiórka”
„Kiedy się wiewiórka z wiewiórką
rozstaje, to do widzenia
mówi nawzajem”.


SCENARIUSZ ZAJĘCIA
TEMAT: Jesienne kołysanki.

Cele:
- poznawanie sposobu oddychania przeponowego jako podstawowego ćwiczenia wyciszającego,
- doskonalenie umiejętności przyjmowania pozycji Dennisona z jednoczesnym nastawieniem na głęboki relaks i twórczy odpoczynek,
- zachęcanie do wykorzystywania zdobytych umiejętności według własnych potrzeb,
- budowanie poczucia własnej wartości.

Pomoce: świeżo zerwane liście, kosz na liście, liście z białego kartonu (nienaturalnie dużych rozmiarów), farby, pędzle, woda.
Przebieg:
1. Powitanie dziecka piosenką śpiewaną na melodię "Panie Janie":

„Witaj Basiu, jak się masz, jak się masz?
Wszyscy Cię lubimy, wszyscy Cię lubimy, listek weź. „

Dziecko wybiera sobie listek z kosza, siada na dywanie i kładzie listek przed sobą.
2. Zabawy twórcze
a) „Jak można się bawić liściem?"
- naśladowanie wiatru - dmuchanie na liść;
- kapelusz, kolczyki - ubieranie siebie w liść;
b) Lustro z liścia - "przeglądamy się", stroimy śmieszne miny;
c) Propozycje dziecka;
d) "Czy liście można usłyszeć?" - liście szeleszczą, szumią;
Przyłóż swój listek do ucha i posłuchaj, co mówi Twój listek

3. Rozwijanie inwencji twórczej - ilustracja ruchowa piosenki pt. Kolorowe listki (słowa i muzyka D. i K. Jagiełło)

4. " Oddychanie Przeponowe"
1. Dziecko kładzie się na kocyk, na brzuchu kładzie sobie listek. Brzuch zamienia się w kołyskę dla listka. Wdech nosem - brzuch podnosi się do góry, wydech ustami - brzuch opada. W czasie wydechu ustami można cichutko wypowiadać "psss..."

5. "Pozycja Dennisona "
1. Nauczyciel mówi:
"Zamknij oczy. Język ułóż do góry na podniebieniu twardym. Oddychaj spokojnie. Wyobraź sobie, że jesteś małym, kolorowym listkiem. Fruwasz, a właściwie tańczysz sobie wysoko, wysoko w powietrzu. Wiatr unosi Cię, aż pod chmury i jeszcze wyżej. Wiatr jest lekki, łagodny. Nuci Ci jesienną piosenką, śpiewa ją specjalnie dla Ciebie. Rozglądasz się dokoła. Widzisz niebieskie niebo, żółte słońce, a może widzisz z wysokości, jakiego koloru jest las, morze, łąka, Twój dom. Za chwilę wiatr opuści Cię na ziemię, w miejscu, gdzie jest Ci dobrze, gdzie czujesz się szczęśliwy."

6. Jesienne liście - malowanie farbami liści wyciętych z białego kartonu, nienaturalnie dużych rozmiarów.
7. Pożegnanie.

Literatura:
• Gardzelewska B. : Kinezjologia edukacyjna jako wsparcie dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, W: Terapia pedagogiczna. T. II : zagadnienia praktyczne i propozycje zajęć, Red. naukowa Ewa Małgorzata Skorek, Kraków 2004.
• Hannaford C. : Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł, Warszawa 1998.
• Mańkowska I. : Kreowanie rozwoju dziecka : kinezjologia edukacyjna i inne nowoczesne metody terapeutyczne w praktyce, Gdynia 2005.
• Opatowiecka M. : Kinezjologia edukacja Paula Dennisona. „Remedium” 1998 nr 10
• Twórcza kinezjologia w praktyce : propozycje dla każdego. Wybór scenariuszy i red. merytoryczna Joanna Zwoleńska, Warszawa 2004,