Program własny: "Świat Przedszkolaka w literaturze i plastyce"

Magdalena Korytko
Wioletta Górna
Zespół Szkół – Przedszkole w Dąbrowie
ul. Parkowa 2
88-306 Dąbrowa

PROGRAM WŁASNY:
„ŚWIAT PRZEDSZKOLAKA – W LITERATURZE I PLASTYCE”

SPIS TREŚCI:

WSTĘP........................................2
GENEZA POWSTANIA PROGRAMU........................................5
CHARAKTERYSTYKA ODBIORCY........................................7
CELE OGÓLNE PROGRAMU........................................8
CELE SZCZEGÓŁOWE........................................9
METODY I FORMY REALIZACJI PROGRAMU........................................10
METODY PRACY Z TEKSTEM LITERACKIM........................................11
TECHNIKI PLASTYCZNE........................................12
KONSTRUKCJA PROGRAMU........................................18
EWALUACJA........................................23
ANEKS – SCENARIUSZE ZAJĘĆ........................................26
BIBLIOGRAFIA........................................29

WSTĘP

Małe dziecko od pierwszych swych lat życia rozwija swoją osobowość, okres ten ma znaczny wpływ na to jakim człowiekiem on będzie w przyszłości. Rola przedszkola jako środowiska wychowawczego jest bardzo ważna ponieważ kształtuje postawę społeczno – moralną. Dziecko obok tego, że uczy się stosowanych umów, odpowiedniego zachowania w sytuacjach konfliktowych także poznaje wzorce właściwego obcowania z rówieśnikami na podstawie literatury.1
Aby dziecko osiągnęło trwałe pozytywne nawyki, ukształtowało swoje procesy uczuciowe i umysłowe trzeba mu dostarczyć wartościową i odpowiednią dla niego książkę. Dziecko przychodząc wcześnie do przedszkola nie potrafi samodzielnie korzystać z dóbr literatury, ale i to z czasem się zmienia : „od zabawy kartkami przechodzą one – poprzez zainteresowanie ilustracją – do zainteresowań tekstem. Wychowawca powinien wykorzystać dynamikę tego procesu. Pod jego kierunkiem książka może stać się czynnikiem wszechstronnego rozwoju dziecka : może wywierać wpływ na jego życie uczuciowe, wzbogacać wyobraźnię, kształcić mowę, uczyć myśleć oraz przenosić te doświadczenia na sytuacje życiowe, na własne postępowanie.”2 Dlatego też nauczycielka przedszkola powinna stosować odpowiednie metody, nie ograniczając się do doboru książek, ale także i formy zbliżające dzieci do tekstu literackiego.
Książka jest także, jak pisze Władysław Goriszowski „jednym z wielu środków dydaktycznych przyczyniających się do rozwoju zainteresowań. Przyjmując z jednej strony, że zainteresowania czytelnicze dzieci i młodzieży mają stanowić odbicie zainteresowań ogólnych, a z drugiej, że mają być elementem twórczym.”3 Takie zainteresowania czytelnicze dziecko już rozwija w okresie wczesnego dzieciństwa, a szczególna rolę w ich kształtowaniu odgrywa okres przedszkolny. Małe dziecko zaczyna swój kontakt z książką zainteresowaniem ilustracjami, dalej przechodzi do tekstu czytanego mu przez dorosłych, następnie w miarę rozwoju do samodzielnego czytania.
H. Ratyńska podkreśla, że książka „wprowadzana w atrakcyjny sposób, gdy obraz (ilustracja) i słowa łączą się z działaniem, staje się odtąd nieodłącznym towarzyszem zabaw i zajęć.”4 Często dzieci potrafią wyobrazić sobie treść tekstu literackiego, co u dorosłego jest problemem chyba, że są to artyści. Są to inaczej obrazy imaginacyjne, czyli „ marzenia na jawie, powstałe często pod wpływem sztuki, a wiec i literatury. Obrazy imaginacyjne maja charakter zastępczy. To właśnie w nich fantazje życzeniowe dziecka ucieleśniają się w postaci dobrej wróżki, pragnienia niszczycielskie ujawniają się w obrazie złej czarownicy, lęki przybierają formę żarłocznego wilka, wskazania i nakazy świadomości występują pod przebraniem mądrego czarodzieja, a zazdrość i gniew jako ptaki wydziobujące oczy. Przez te obrazy imaginacyjne może dziecko uwolnić się od chaosu emocji, uporządkować swoje sprzeczne tendencje wewnętrzne.”5 Tak więc utwory wywołujące takie emocje mają działanie pożyteczne i jak twierdzi Alicja Baluch mają charakter terapeutyczny.
Literatura dziecięca wprowadzana w przedszkolu pełni także rolę społeczną – „umacniała i rozwijała uczucia przywiązania do rodzinnej ziemi, budziła świadomość narodową, wzbogacała kulturę językową. Wymienione tu funkcje pełni także obecnie.”6 Jej treści pomagają wrastać dzieciom w nowy świat społecznych i moralnych wartości, dzieci uczą się podstawowych reguł i zasad postępowania, kultury współżycia z innymi.
Helena Kruk w swym materiale dla nauczycieli podkreśla znaczenie utworów literackich dotyczących przyrody. Uważa ona, że „dziecko przebywając ze swymi najbliższymi przyjmuje mimo woli ich postawę nie tylko wobec ludzi, ale także wobec przyrody, roślin i zwierząt, z którymi ma do czynienia, które żyją w jego otoczeniu.(...)Przedszkole ma okazję przypominać o tym i uwzględniać to w pracy wychowawczej z dziećmi i we współpracy z rodzicami.”7
Literatura dla dzieci przybliża i poszerza możliwości poznawania świata, różnych wydarzeń w których nie mogą uczestniczyć i zaobserwować ich. Jej treść i dołączone ilustracje pozwalają na rozwijanie wyobraźni o rzeczach niedostępnych w codziennym życiu. Zaspokojona jest więc potrzeba informacji, a przy tym wzbogacona wiedza i zasób wiadomości. Tekst taki ukazuje także dzieciom wzory polskiej mowy, a uczony na pamięć utrwala wiadomości poznane wcześniej, ma wpływ na doskonalenie funkcji mowy pod względem gramatycznym i fonetycznym, wzbogaca zasób słownictwa, a w dodatku rozwija umiejętność komunikowania się w poprawny sposób.
Dzieci bardzo spontanicznie reagują na przedstawiane utwory literackie, co pozytywnie wpływa na ich sferę emocjonalną. Uważnie słuchają tekstu, w odpowiednich momentach reagują śmiechem lub w innych rozżaleniem, czasami w momentach napięcia stoją w bezruchu. Wszystko to pobudza ich wyobraźnię, a w efekcie mogą zaistnieć ciekawe rozmowy, różne pomysły na rozwiązanie konfliktów, barwne tematycznie prace plastyczne. We współczesnym świecie podstawą skutecznego funkcjonowania jest postawa twórcza. Dzieci są kreatywne z natury, dlatego tę wspaniałą zdolność należy w nich pielęgnować i rozwijać. Kształcenie i rozwijanie umiejętności artystycznych stanowi podstawę twórczości dziecięcej. Działalność plastyczna, „podobnie jak zabawa, stanowi w wieku przedszkolnym potrzebę rozwojową i jest jedną z form aktywności dziecka...,stwarza także dziecku szerokie pole do realizacji jego możliwości i pobudza do słownego wyrażania swoich odczuć. Daje mu przy tym radość i zadowolenie, wzmacnia poczucie własnej wartości”8.
Reasumując można stwierdzić, iż tekst literacki wprowadzany na zajęciach w przedszkolu przez nauczycielkę może stać się czynnikiem wielostronnego rozwoju osobowości dziecka. W zależności od dziecka może wpływać na jego życie pod względem emocjonalnym, umysłowym i twórczym. Dane by było, aby młody odbiorca przenosił te wiadomości na swoje sytuacje życiowe i służył za wzór swoim postępowaniem.

1 J. Olkusz. Twórczość Heleny Bechlerowej w pracy z dziećmi czteroletnimi. „Wychowanie w przedszkolu” nr 10/1985, s.576
2 H. Mystkowska. Książka w wychowaniu przedszkolnym. Warszawa 1965, s.16
3 Wł. Goriszowski. Czytelnictwo i jego wpływ na czynniki nauczania. „Śląsk”. Katowice 1965, s. 24
4 H. Ratyńska. Literatura dziecięca w pracy przedszkola. Warszawa 1979, s. 17
5 A. Baluch. Ceremonie literackie. Kraków 1996, s. 8
6 H. Ratyńska. Rola ksiązki i czasopisma w wychowaniu przedszkolnym.[W:] Kultura literacka w przedszkolu. Pod red. S. Frycie, I. Kaniowska – Lewańska. Warszawa 1982, cz. I, s. 228
7 H. Kruk. Z ludzmi i przyrodą – wybór literatury dla dzieci przedszkolnych z komentarzem metodycznym. Warszawa 1991, s. 6
8E. Kalinowska. Barwy tęczy. ”Wychowanie w przedszkolu” Warszawa 2000, s.232

GENEZA POWSTANIA PROGRAMU
Program własny „Świat przedszkolaka w literaturze i plastyce” powstał z myślą o potrzebach naszej placówki, Zespołu Szkół – Przedszkole w Dąbrowie. Zgodnie ze swoimi założeniami najważniejszym zadaniem, poza realizacją zadań edukacyjnych i wychowawczych określonych w Podstawie programowej wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, jest rozwijanie uzdolnień twórczych i zainteresowanie dzieci literaturą dziecięcą.
Przedszkole nasze już od kilku lat zachęca dzieci i rodziców oraz wspiera różnymi działaniami do kontaktu z literaturą. Promujemy i uczestniczymy w ogólnopolskiej akcji „Cała Polska czyta dzieciom”, organizujemy wewnątrzprzedszkolny i powiatowy konkurs plastyczny „Galeria inspirowana literaturą dziecięcą”. Placówka aktywnie uczestniczy i prezentuje osiągnięcia wychowanków zarówno dla rodziców jak i na terenie gminy i powiatu dla społeczności. Wystarczy wymienić udział i zajęcie w 2007 roku, I-ego miejsca w IV Gminnym Przeglądzie Teatrzyków Szkolnych w Szczepanowie. Zdobycie wyróżnienia w powiatowym konkursie „Gwiazdkowe pierniki”, udziały w konkursach plastycznych organizowanych przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Bydgoszczy oraz wiele innych. W konkursach plastycznych dzieci z naszego przedszkola niejednokrotnie odnosiły swoje pierwsze sukcesy – nagrody i wyróżnienia. Osiągnięcia naszych wychowanków to dla nas powód do dumy, ale warto podkreślić, że sukcesy te, to wynik pracy nauczycielek, które poprzez zainteresowanie dzieci literaturą i działalnością twórczą przyczyniają się do rozwoju ich uzdolnień.
Doceniając wartość literatury dziecięcej i twórczości plastycznej, obserwując ich rozwój i wpływ na dzieci w wieku przedszkolnym zdecydowałyśmy się opracować ten program nauczania. W czasie swojej kilkuletniej praktyki pedagogicznej jako nauczycielki przedszkola zawsze zauważałyśmy u dzieci ich umiejętności twórcze. Wszelkie zajęcia o charakterze twórczym zawsze spotykały się z ich wielkim zainteresowaniem i zaangażowaniem.
Program „Świat przedszkolaka” stanowi ważny element w edukacji przedszkolnej dzieci i wskazuje główne kierunki pracy nauczyciela z dziećmi w rozwoju ich ekspresji twórczej. Jest to program uwzględniający potrzeby i możliwości rozwojowe dzieci od 3 – 6 lat, a jednocześnie skierowany do twórczych nauczycieli dla których wychowanie dziecka poprzez inwencję twórczą stanowi dużą wartość dydaktyczno- wychowawczą. Program nie wymaga od nauczyciela specjalistycznego wykształcenia i przygotowania w wyżej wymienionym kierunku, aczkolwiek mile widziane są dodatkowe kwalifikacje i umiejętności związane z realizacją programu.

CHARAKTERYSTYKA ODBIORCY
Bezpośrednim odbiorcą naszego programu jest dziecko w wieku przedszkolnym. Program nie odnosi się do konkretnej grupy wiekowej. Jego realizacja zależy głównie od postawy i zainteresowań nauczyciela, który z pośród wielu treści zawartych w programie wybierze najbardziej odpowiednie dla swoich wychowanków, uwzględniając przy tym ich osobiste zainteresowania, fascynacje i uzdolnienia twórcze.
Zauważyłyśmy, że współczesny wpływ środków multimedialnych znacznie ogranicza rozwój sprawności grafomotorycznej i twórczej. Dzieci niechętnie sięgają po książki zastępując ją telewizją. Rodzice zajęci pracą zbyt mało czasu poświęcają na zabawę z dzieckiem, potwierdziła to analiza ankiet dla rodziców i ich dzieci.
Najczęściej dzieci trafiające do naszego przedszkola, po raz pierwszy stykają się z ołówkiem, kredką, a także książką. Obce są im plastelina, farby i inne pomoce plastyczne. Wypowiedzi ich są bardzo ubogie w treści, zazwyczaj jest to odpowiedź jednowyrazowa. Przedszkolaki nie rozumieją czytanego tekstu, rysunek dziecka nie odzwierciedla treści utworu i jest ubogi w szczegóły. Program nasz ma służyć usprawnianiu wyżej wymienionych braków oraz wyłaniać i rozwijać dzieci zdolne.

CELE OGÓLNE PROGRAMU

Według obowiązującej Podstawy programowej... „głównym celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno – kulturowym i przyrodniczym. Wynikające z powyższego celu zadania, dostosowane do potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka, nauczyciel realizuje w ramach określonych obszarów edukacyjnych”.
Głównym celem programu „Świat przedszkolaka” jest wzbudzanie zainteresowań literaturą, rozwijanie inwencji twórczej dziecka oraz usprawnienie grafomotoryki. Dziecko poprzez realizację treści programowych rozwija możliwości artystyczne i literackie.

CELE SZCZEGÓŁOWE CZYLI PRZEWIDYWANE EFEKTY

Oczekujemy, że po wdrożeniu programu dziecko:
- Pozna reguły życia w grupie, rodzinie, szerszym otoczeniu społecznym i przyrodniczym;
- Będzie rozbudzone prospołecznie, wrażliwe na niesprawiedliwość, gotowe pomagać innym;
- Będzie chciało poznawać szeroko rozumiany świat i oswajać się z jego różnorodnością;
- Nauczy się tolerancji;
- Wykształci odporność emocjonalną;
- Pozna i rozwinie własne możliwości twórcze: wyobraźnię, pomysłowość;
- Doświadczy samodzielności i skuteczności działania;
- Pozna wszystkie rodzaje literackie i techniki plastyczne;
- Kształtuje nawyk słuchania czytanego tekstu i zdobywania wiedzy na całe życie;
- Odkryje i rozwinie indywidualne uzdolnienia artystyczne;
- Wykształci umiejętność wyrażania własnych doznań i przeżyć w kontakcie z literaturą i sztuką;
- Rozwinie pomysłowość i wyobraźnię w działaniu twórczym;
- Odczuje radość i satysfakcję z pozytywnych efektów własnych działań;

METODY , FORMY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE W REALIZACJI PROGRAMU

Wdrożenie i realizacja programu wskazuje na konieczność integracji treści zajęć literackich i plastycznych. Umiejętny dobór metod i form pracy z dzieckiem sprzyjać będzie odkrywaniu wrodzonych uzdolnień i rozwojowi twórczości dziecięcej poprzez kontakt z literaturą.
I. W realizacji naszego programu zastosowane zostaną następujące metody:
- metody podające – oparte na słowie (opowiadanie, wiersz, opisy, bajka, wyjaśnienia itp.)
- metody eksponujące – oparte na obserwacji (inscenizacje, dramy, eksponowanie prac dziecięcych itp.)
- metody praktyczne – oparte na działaniu, wykonywaniu zadań;
- metody aktywizujące – oparte na odkrywaniu, poszukiwaniu i działaniu, które pozytywnie wpłyną na kształtowanie postawy twórczej dziecka;
Wszystkie metody powinny być wspierane przez odpowiednio dobrane formy pracy inicjujące aktywność dzieci.
II. Do potrzeb programu zastosowałyśmy następujące formy pracy:
- indywidualną;
- grupową;
- zespołową;
III. Środki dydaktyczne:
- literatura;
- rekwizyty i eksponaty;
- różnorodne materiały i narzędzia do działalności plastycznej;
- ilustracje, rysunki, obrazy;
- pacynki, marionetki, kukiełki, maski, stroje do przebierania się;
- „Skrzynia skarbów”;

METODY PRACY Z TEKSTEM LITERACKIM

Różnorodność stosowania zabiegów dydaktycznych takich jak : metody i formy pracy z tekstem, powinny mieć pozytywny wpływ na rozwój osobowości dziecka. Stosowanie ich budzi zainteresowanie dzieci literaturą. Jednymi z podstawowych metod pracy z książką są opowiadanie i czytanie. Pierwsza z nich zachęca młodego czytelnika do kontaktu z książką oraz przygotowuje go do późniejszej pracy z nią. Natomiast czytanie, tym bardziej długie i niezbyt zrozumiałych tekstów może zniechęcić dzieci do lektury. Ważne jest w tym momencie stosowanie różnych form pracy, które to imponują dzieciom i pobudzają je do przeżyć emocjonalnych. Stanisława Włoch w swym artykule ciekawie przedstawiła metody stosowane w pracy z dziećmi w przedszkolu. Oto one :
• Oglądanie ilustracji w określonym celu ;
• W działalności plastycznej odzwierciedlanie akcji utworu na podstawie ilustracji ;
• Opowiadanie względnie odczytywanie dzieciom fragmentu utworu ; Zapoznanie dzieci przed dostarczeniem treści danej książki z postacią bohatera ;
• Odwoływanie się do atrakcyjności niespodzianki ;
• Wykorzystywanie teatrzyku kukiełkowego i na jego scence przedstawienie sylwetki głównych bohaterów ;
• Wykorzystanie projekcji filmowej w telewizji opartej na fabule książki i zsynchronizowanie z opracowaną książką w przedszkolu ;
• Uzupełnienie treści akcji poprzez twórczość ekspresyjną dzieci (inscenizacja, rysunek, teatrzyk kukiełkowy) ;
• Zakładanie albumu znanych książek ;
• Organizowanie zgaduj – zgaduli w formie zabawowej na temat znajomości treści znanych książek ;
• Uczestnictwo dzieci w tzw. „wieczorach baśni” ;
• Wspólne zakładanie bibliotek grupowych, kącików książki ;
• Kontakt z biblioteką szkolną i publiczną, zaznajomienie z pracą bibliotekarza ;10

TECHNIKI PLASTYCZNE

Stosowanie różnorodnych technik plastycznych w pracy z dziećmi wpływa na wzrost zainteresowania sztuką plastyczną, pobudza do twórczego działania, ekspresji. Każda technika plastyczna posiada specyficzne właściwości i wymaga od dziecka odpowiednich umiejętności i sprawności. Niektóre z technik są stosowane i powszechnie znane (rysowanie kredką, malowanie farbą, wydzieranka), niektóre będą może nowością i ukażą inny sposób pracy twórczej:

WYDRAPYWANKA NA PODKŁADZIE ŚWIECÓWEK
Wydrapywankę możemy wykonać na dwa sposoby. W pierwszym przypadku zamalowujemy kartkę z bloku technicznego kredkami świecowymi w różnych kolorach (malujemy pasy lub kolorowe plamy), pokrywamy cały rysunek ciemnym kolorem pasteli olejowej i używając zaostrzonego patyczka lub dłutka, wydrapujemy wzór. Ważne jest, aby warstwa kredek świecowych pokrywała dokładnie całą kartkę.
Drugi sposób to zamalowanie kartki kredkami świecowymi i pokrycie jej farbą plakatową z domieszką kilku kropli płynu do naczyń. Zamiast farby można rozcieńczyć tusz kreślarski (dobrze jest zamalować kartkę dwukrotnie). Wzór wydrapujemy dopiero wtedy, gdy tusz lub farba wyschnie całkowicie.
WYDRAPYWANKA NA PLASTELINIE
Na kartkę z bloku technicznego nakładamy kawałki plasteliny (najlepiej w jednym kolorze, raczej ciemnym) i rozprowadzamy je palcami w różnych kierunkach – aż do uzyskania jednolitej powierzchni. Po zapełnieniu całej kartki wydrapujemy w plastelinie za pomocą zapałek, wykałaczek lub przyciętych patyczków dowolne wzory. Całość można utrwalić lakierem bezbarwnym.
OBRAZEK Z KLEKSA
Prace wykonane w tej technice są najczęściej dziełem przypadku. Na kartkę z bloku rysunkowego lub technicznego wylewamy niewielką ilość tuszu lub atramentu. Składamy kartkę na pół lub nakrywamy ją drugą i delikatnie gładzimy palcami (zabezpieczmy miejsce pracy starymi gazetami, gdyż tusz „lubi” wyciekać spomiędzy kartek), po czym kartki rozkładamy. Plama z tuszu powinna się rozprzestrzeniać, tworząc dwa symetryczne wzory. Po wyschnięciu można wzbogacić pracę, domalowując lub doklejając dowolne elementy.
W ten sam sposób można wykonać barwne, fantazyjne plamy, wykorzystując zamiast tuszu farby klejowe, olejne lub rozcieńczone plakatówki.

FROTAŻ
Frotaż to technika polegająca na odbijaniu przedmiotów o wyraźnej fakturze na powierzchni papieru. Wykorzystujemy przedmioty naturalne (deski, kamienie, liście, pióra) oraz przedmioty codziennego użytku (monety, sitka, kryształy, tarki do jarzyn, haftowane tkaniny, puzzle, gruboziarnisty papier ścierny itp.). Można przygotować specjalne płyty kartonowe z naklejonymi paskami, plecionkami, kołami lub postaciami. Wybrane przedmioty nakrywamy kartką papieru i pocieramy ją grafitem lub kredką woskową. Wcześniej można przygotować szkic rysunku i uzupełnić go dowolnymi fakturami na zasadzie kolorowanki, podkładając pod kartkę różne przedmioty. W sklepach dla plastyków można zakupić grafity, którymi łatwiej pocierać papier niż zwykłym ołówkiem
BARWIENIE TUSZEM
Na mokry papier (może być brystol) spuszczamy kolorowe krople tuszu kreślarskiego (z pędzla, kroplomierza lub bezpośrednio z buteleczki). Tusz zacznie się zlewać, tworząc kolorowe, nieregularne plamy. Jeżeli całość delikatnie posypiemy w paru miejscach solą kuchenną, uzyskamy dodatkowy efekt.
BARWIENIE RURKĄ DO NAPOJÓW
Mocno rozcieńczone dowolne farby wodne lub tusze spuszczamy dużymi kroplami na papier i za pomocą plastikowej rurki do napojów rozdmuchujemy je w różne strony (dmuchamy dość mocno). W zależności od kierunku rozdmuchiwania otrzymamy różnej grubości „niteczki”. Najcieńsze wzorki uzyskamy wówczas, gdy trzymamy rurkę pionowo do papieru i w trakcie dmuchania poruszamy nią energicznie w różnych kierunkach.
MALOWANIE NA WILGOTNYM PAPIERZE (MOKRE W MOKRYM)
Kartkę z bloku rysunkowego nawilżamy wodą. Na mokrej powierzchni malujemy akwarelami. Kolory powinny się zlewać i łączyć ze sobą, tworząc jednocześnie ciekawe wzory. Obrazek po wyschnięciu ma bardzo delikatne barwy i lekko zaznaczone kontury przedmiotów. Technikę tę można wykorzystać, przygotowując papier do wycinanek lub tło obrazu.
WYCINANKA Z PAPIERÓW MALOWANYCH
Malujemy dowolnymi farbami kartki papieru rysunkowego. Można malować jednym lub wieloma kolorami, w pasy, w kratkę, smugami lub gładko. Po wysuszeniu papierów wycinamy z nich dowolne elementy, układamy kompozycję i naklejamy na kartkę papieru (czystą lub z namalowanym tłem). Dzieci młodsze mogą wykorzystać szablony (owoców, zwierząt, itp.), które przed wycięciem odrysują na zamalowanym wcześniej papierze. Podobną wycinankę można wykonać z papierów barwionych w technice frotażu kredkami świecowymi lub w inny, opisany wcześniej sposób.
WOSKOWE OBRAZKI
Strugamy kredki świecowe (uważajmy, aby nie pomieszać kolorów). Na kartce papieru układamy z ostrużyn dowolną kompozycję (dość cienką warstwę). Na tak przygotowany podkład nakładamy arkusik kalki technicznej lub folii aluminiowej (przy kalce technicznej możemy lepiej kontrolować efekty) i całość lekko przeprasowujemy żelazkiem. Pod wpływem ciepła kredki rozpuszczą się i utworzą kolorowe plamy, co da nam efektowną pracę.
UKŁADANKA MOZAIKOWA
Rysujemy prosty kształt, np. zwierzę. Dzielimy rysunek na wyraźne fragmenty ciała – głowa, nogi, tułów, ogon. Kartkę z rysunkiem przykładamy do złożonych razem kilku kartek kolorowego papieru (najlepiej ksero – jest dwustronny) i wycinamy dokładnie wszystkie narysowane fragmenty, tnąc nożyczkami wszystkie warstwy razem. Należy uważać, aby kartki pod spodem nie przesuwały się. Kartki można ze sobą lekko posklejać na rogach – przynajmniej częściowo ułatwi to pracę. Następnie rozdzielamy wycięte kawałki, układamy tyle różnokolorowych obrazków, ile było kartek papieru, i naklejamy (puzzle) na kartkach.
BATIK NA PAPIERZE
Na kartce z bloku technicznego (białej lub kolorowej) wykonujemy rysunek klejem (możemy wykorzystać klej w sztyfcie, klej płynny, rozcieńczony klej biurowy lub wikol). Malujemy pędzlem zamoczonym w kleju lub bezpośrednio ze sztyftów. Linie naszego rysunku powinny być dokładnie pokryte klejem i dość szerokie. Rysunek pozostawiamy do całkowitego wyschnięcia (prawie natychmiast wysycha klej w sztyfcie). Następnie całą kartkę pokrywamy wodoodpornym tuszem kreślarskim i ponownie czekamy, aż praca wyschnie. Do kolejnego etapu pracy przenosimy się do łazienki. Obrazek kładziemy na kawałku tektury lub deseczce i klej z warstwą tuszu spłukujemy pod kranem. Możemy zmywać palcami, pędzelkiem, a nawet pomóc sobie szczoteczką do rąk. Uważajmy jednak, aby przede wszystkim zmywać linie rysunku, a nie tło. Stosujemy kartki z bloku technicznego, gdyż zwykły papier szybko namaka i często się przedziera.
POSYPYWANE OBRAZKI
Na papierze lub kartonie (białym bądź kolorowym) szkicujemy obrazek, a następnie malujemy klejem po liniach naszego rysunku. Bierzemy z woreczków garść herbaty, piasku, kaszy lub innego sypkiego materiału i posypujemy obrazek. Dociskamy drobinki dłońmi do podłoża i strząsamy nadmiar materiału.
COLLAGE
Kolaż jest techniką polegającą na komponowaniu obrazów z różnych materiałów i tworzyw naklejanych na płótnie lub papierze. Niektóre fragmenty kolażu można dorysować lub domalować farbami.
COLLAGE – IMIONA
Na małych, kolorowych kartonikach przyklejamy litery potrzebne do ułożenia imienia (każdą z innego materiału i na innym tle). Możemy do tego wykorzystać tekturę falistą, tapety, gazety, płótna, bandaże, koronki, sznurki, zapałki, liście, herbatę granulowaną, czyli wszystko to, co wpadnie nam w rękę. Niektóre litery można po prostu namalować lub wyciąć z gazety. Z przygotowanych liter układamy imię i naklejamy je na papier. Do każdego materiału dobieramy odpowiedni klej.
„WYSZYWANKA” NA PAPIERZE
Na kartce z bloku technicznego rysujemy prosty wzór, np. jabłko. Kolorowym, grubym kordonkiem lub włóczką obklejamy kontury (można także wypełnić całą powierzchnię). Obklejony wzór wypełniamy kredkami lub farbami na zasadzie kolorowanki. Obraz można oprawić w ramki kartonowe ozdobione dowolnymi wzorami naklejonymi z włóczki.
MOZAIKA Z MAKARONU
Gromadzimy drobne makarony o różnych kształtach i kolorach. Na przygotowanym kartonie (białym lub kolorowym) układamy dowolną kompozycję i przyklejamy mocnym klejem. Makarony układamy gęsto i dociskamy dłonią do podłoża. Kompozycję możemy również mocować na podłożu z plasteliny i uzyskać dodatkowo kolorowe tło. Fragmenty pracy można pomalować plakatówką lub akwarelą.
ODLEWY Z GIPSU
Do wykonania odlewów gipsowych potrzebny jest gips (może być budowlany), pojemnik np. talerzyk jednorazowy, materiał, który chcemy odbić (liście, owoce, warzywa, kamienie itp.), odrobina oleju, spinacz. Formę, do której wlejemy gips oraz odbijane przedmioty smarujemy olejem. Gips mieszamy z wodą do konsystencji gęstej śmietany. Masa powinna być gładka pozbawiona grudek. W nacięci pojemnika umieszczamy spinacz, który będzie pełnił rolę haczyka. Nacięcie pojemnika należy zabezpieczyć taśmą. Do przygotowanej formy wlewamy gips. Odbijane przedmioty lekko nakładam na gips i nieznacznie dociskam. Jeżeli chcemy zrobić dodatkowo tło, możemy na górę nałożyć jeszcze kawałek tektury falistej także posmarowanej tłuszczem. W przypadku odbijania dłoni lub większych przedmiotów np. owoców należy chwilkę odczekać, aż gips zacznie tężeć i dopiero wtedy je wcisnąć i zaraz wyciągnąć, tak, aby ręka czy owoc nie utonęły w gipsie, a tylko pozostawiły wgłębienie. Po około 10-15 minutach ściągamy płaskie przedmioty i tekturę falistą, płytkę wyjmujemy z formy. Wystające nierówności obcinamy nożykiem i pozostawiamy prace do dokładnego wyschnięcia. Po kilku dniach, kiedy płytka jest już całkowicie sucha i lekka, przystępujemy do malowania. Możemy śmiało wymalować je szkolnymi plakatówkami. Można pracę utrwalić bezbarwnym lakierem.
WAŁECZKI Z PAPIERU
Z miękkiego papier np. ręcznika papierowego, robimy wałeczki i zamoczone w klajstrze nanosimy na wcześniej przygotowany na kartonie rysunek. Można wypełnić całą kartkę rozpoczynając od konturów lub obkleić same kontury. Gdy klej wyschnie malujemy pracę farbami. Podobną pracę można zrobić używając miękkiej kolorowej bibuły. Wtedy pracy nie należy malować.
MALOWANIE NA PODKŁADZIE Z KASZY
Kartkę grubego papieru-kartonu smarujemy bardzo dokładnie klejem roślinnym, po czym szybko posypujemy ją kaszą manną, której nadmiar po kilku minutach zsypujemy z kartki. Po zaschnięciu malujemy na tym podkładzie farbami plakatowymi lub akwarelami.
NAKRAPIANE OBRAZY
Z papieru wycinamy różne kształty, układamy szablony na papierze,
następnie rozprowadzamy kolorową, rozcieńczoną farbę za pomocą szczoteczki
do zębów i grzebienia, pocierając zamoczoną w farbie szczoteczkę o
grzebień.
MASA PAPIEROWA
Masę papierową wykonujemy mieszając miękki papier (mogą to być papierowe ręczniki) z mąką pszenna i wodą. Nakładamy ją następnie na karton, balon, słoik a po wyschnięciu malujemy farbami. (Można wykonać wspaniałe maski oblepiając nadmuchany balon masą, a następnie po zaschnięciu należy zdjąć „skorupę”, pomalować ją i ozdobić np. kawałkami włóczek brokatem, cekinami; z masy można kształtować również konstrukcje architektoniczne na słoikach lub butelkach.)
RYSUNEK KREDKĄ NA PAPIERZE ŚCIERNYM
Na arkuszu drobnoziarnistego papieru ściernego (najlepiej w ciemnym kolorze) wykonujemy rysunek pastelami (suchymi) lub kredkami ołówkowymi. Po skończonym rysowaniu spryskujemy powierzchnię werniksem lub lakierem do włosów, aby kredka się nie zsypywała.
MALOWANIE NA GAZIE
Arkusz z bloku technicznego oklejamy gazą higieniczna dbając o bardzo dokładne naciągnięcie materiału i solidne podklejenie. Malujemy plakatówkami, temperami lub akwarelami. Do wykonania podkładu można wykorzystać także piasek, ryż lub płatki kukurydziane.
MALOWANIE PATYCZKAMI KOSMETYCZNYMI
Na przygotowanym na kartce szkicu za pomocą patyczka do uszu stemplujemy
- "kuleczkujemy" obraz. Na kolorowej kartce dobrze wygląda obraz wykonany białą farbą, zaś na białej kartce można używać wszystkich barw. Można "malować" również na kartce, którą wcześniej samemu się zamalowało na wybrany kolor.
MALOWANIE FARBĄ MYDLANĄ
Kostka szarego mydła lub płatki mydlane (mydło ścieramy na tarce) zalewamy wrzątkiem i miksujemy. Do mydlanej "sztywnej" piany dodajemy farb w różnych potrzebnych kolorach. Można użyć farb plakatowych, natomiast akwarele trudno się rozpuszczają. Farby mydlanej jest dużo i nie trzeba jej oszczędzać, można malować duże powierzchnie. Dzieci mogą malować rękami, gąbką lub dużymi pędzlami.


KONSTRUKCJA PROGRAMU

Program składa się z czterech części – PORY ROKU- integralnie ze sobą powiązanych. Zawiera przykładową tematykę zajęć, wykorzystaną literaturę dziecięcą i technikę plastyczną oraz cele szczegółowe.

(Tabela - dop. red.)

PORY ROKU

PRZYKŁADOWA TEMATYKA ZAJĘĆ
TREŚCI PROGRAMOWE
CELE SZCZEGÓŁOWE

JESIEŃ
„ZŁOTA JESIEŃ”
„WARZYWA I OWOCE”
„KASZTANOWE LUDZIKI”
„SZARUGA JESIENNA”
„PRZYGOTOWUJEMY SIĘ DO ZIMY”
Zapoznanie z techniką plastyczną:
- mokre w mokrym ;
- wydrapywanka na podkładzie kredek świecowych lub pasteli;
- obrazek z kleksa;
- barwienie tuszem;
- wysypywanki i układanki;
- odlewy z gipsu;
Praca z tekstem literackim z wykorzystaniem:
- opowiadania;
- wierszy;
- bajki, baśni;
- czasopisma;
- teatrzyku;
- dramy;
Dziecko:
potrafi dokładnie zmoczyć arkusz papieru;
zgnieść w kulkę i wycisnąć;
rozłożyć ostrożnie mokry papier;
rozprowadzić pędzlem akwarele lub plakatówki;
potrafi dokładnie pokryć kartkę kredką świecową lub pastelą;
wydrapie określony wzór;
potrafi nabrać farbę lub kolorowy tusz i strząsnąć na kartkę papieru;
umie odrysować szablon;
posmaruje kontur płynnym klejem;
naniesie na klej warstwę nasion;
posmaruje formę olejem;
wyrobi i nałoży gips;
odbije materiał przyrodniczy;
dba o swoje stanowisko pracy;
umie zagospodarować całą powierzchnię kartki;
potrafi być twórczy;
ujmie w swojej pracy wszystkie szczegóły;
rozumie czytany tekst;
opowie treść utworu;
wypowie się na temat swoich doświadczeń związanych z tekstem literackim;
odzwierciedli teść utworu w pracy plastycznej;
rozpoznaje i nazywa uczucia i potrzeby innych;
ocenia postawy bohaterów i potrafi uzasadnić swoją ocenę;
rozumie rolę książki w życiu człowieka jako źródło wiedzy, rozrywki i wzruszeń;
wyraża swoje przeżycia w pracy plastycznej;
pozna nowe techniki i faktury;

ZIMA
„PRZYGOTOWANIA DO ŚWIĄT”
„SPOTKANIE Z CHOINKĄ”
„NASI DZIADKOWIE”
„MASKI KARNAWAŁOWE”
„ZIMOWA POGODA”
Zapoznanie z techniką:
- wydrapywanka na plastelinie;
- collage;
- wyszywanka na papierze;
- mozaika z makaronu;
- malowanie na podkładzie z kaszy;
- masa papierowa;
Praca z tekstem literackim z wykorzystaniem:
- opowiadania;
- wierszy;
- bajki, baśni;
- czasopisma;
- teatrzyku;
- dramy;
Dziecko:
nałoży i rozprowadzi plastelinę na kartce;
wydrapie różne wzory;
wytnie i ułoży kompozycję;
potrafi wykorzystać różnorodne tworzywa i materiały przyrodnicze;
przyklei wycięte elementy;
wyklei kontur włóczką;
wykona i ozdobi ramkę;
ułoży i przymocuje kompozycję na płaszczyźnie;
wykona masę papierową;
nałoży na przedmiot i uformuje dany kształt;
ozdobi według własnego pomysłu;
usprawni motorykę małą;

WIOSNA
„ZAPACHNIAŁO WIOSNĄ”
„ZAJĄCZEK WIELKANOCNY”
„WSZYSTKO ZIELENI SIĘ I KWITNIE”
„KWIATY DLA MAMY”
Zapoznanie z techniką:
- frotage;
- barwienie rurką do napoju;
- wycinanka z papierów malowanych;
- woskowe obrazki;
- wałeczki z papieru;
- nakrapiane obrazy;
Praca z tekstem literackim z wykorzystaniem:
- opowiadania;
- wierszy;
- bajki, baśni;
- czasopisma;
- teatrzyku;
- dramy;
Dziecko:
potrafi odbić przedmioty i obrazy o różnej fakturze;
pozna nowe narzędzie plastyczne: grafit lub kredę woskową;
rozdmucha farbę przez słomkę;
potrafi malować zachowując określony rytm;
przygotuje wiórki z kredek świecowych;
naszkicuje kształt;
zaobserwuje proces topienia;
przygotuje i uformuje wałeczki moczone w klajstrze;
wykona szablon;
potrafi rozprowadzić farbę za pomocą szczoteczki do zębów;

LATO
„PRAWDZIWI Z NAS ARTYŚCI”
Zapoznanie z techniką:
- rysunek kredką na papierze ściernym;
- rysunek kredą na większej płaszczyźnie –beton;
- witraż malowany;
Zorganizowanie galerii prac z wykorzystaniem nowych technik;
Praca z tekstem literackim z wykorzystaniem:
- opowiadania;
- wierszy;
- bajki, baśni;
- czasopisma;
- teatrzyku;
- dramy;
Dziecko:
potrafi rysować na nowym podkładzie;
utrwali powstałą pracę;
potrafi zagospodarować większą płaszczyznę;
wykorzysta wszystkie barwy kolorów;
potrafi zaznaczyć kontur i wypełnić go foliopisem lub farbą na szkle;
nazywa poznane techniki;
ocenia pracę swoją i innych;
czerpie radość z oglądanej galerii;


EWALUACJA

Naturalną formą ewaluacji naszego programu będzie:
poziom zadowolenia dzieci z własnych dokonań i umiejętności wykorzystanych w procesie tworzenia;
zorganizowanie konkursu przedszkolnego i powiatowego, powołanie komisji – protokoły z przeprowadzonych konkursów;
prace dzieci, w których odkryć będzie można ich ogromne zaangażowanie;
udział dzieci w konkursach, galeriach i w wystawkach – dyplomy, zaświadczenia udziału;
wiara we własne możliwości, która przejawiać się będzie poprzez spontaniczne podejmowanie nowych zadań;
nagradzanie oryginalności, kreatywności, samodzielności poprzez promowanie prac plastycznych małych artystów;
analiza prac dzieci – arkusz analizy treściowej utworu literackiego do danej pracy plastycznej;
testy kompetencji dziecka sześcioletniego pod względem grafomotoryki;
zbadanie opinii rodziców poprzez przeprowadzoną ankietę;
pozytywne opinie rodziców;
Mamy nadzieję, iż program przez nas opracowany pomoże dzieciom stać się dzieciom bardziej otwartymi, szczerymi i wrażliwymi. Rozbudzi w nich ogromną ciekawość świata, spontaniczny sposób jego odbioru, a także usprawni grafomotorykę. Te cechy umiejętnie rozwijane w procesie edukacji, przygotują młode pokolenie do uczestnictwa w różnych formach życia społecznego, którego nieodłączną częścią jest kultura oraz właściwy jej odbiór.
Ewaluacja służy także samemu nauczycielowi, który ma na jej podstawie możliwość dokonania samooceny swojej pracy z dziećmi oraz okazję do refleksji nad swoimi kompetencjami, wiedzą merytoryczną o pracy z tekstem literackim oraz twórczości plastycznej dziecka przedszkolnego.


ANEKS
PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

SCENARIUSZ 1

GRUPA WIEKOWA: 5,6 – LATKI

TEMAT ZAJĘCIA: Mokre w mokrym na podstawie wiersza „Jesień” Cz. Janczarskiego.

CELE OGÓLNE:
- Zapoznanie z nowa techniką plastyczną;
- Praca z tekstem literackim – wiersz;

CELE SZCZEGÓŁOWE:
- słucha wiersza czytanego przez nauczyciela;
- opowiada o treści przeczytanego utworu;
- potrafi przedstawić piękno jesiennej przyrody w pracy plastycznej;
- ujmie w swojej pracy plastycznej szczegóły zawarte w utworze literackim;
- potrafi dokładnie zmoczyć arkusz papieru;
- zgnieść w kulkę i wycisnąć;
- rozłożyć ostrożnie mokry papier;
- rozprowadzić pędzlem akwarele lub plakatówki;

METODY:
- podająca;
- praktyczna;
- aktywizująca;
- eksponująca;

FORMY ORGANIZACYJNE:
- zespołowa;
- indywidualna;

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- wiersz „Jesień” Cz. Janczarski, kartka z bloku technicznego, farby plakatowe, miska z wodą;
PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Czytanie wiersza.
2. Rozmowa na temat treści utworu literackiego.
3. Wyodrębnienie charakterystycznych oznak jesieni: pole, wrzosowiska, jabłoń za płotem, jabłka złote, liście jesienne, bure chmury, poranne słońce, idące dzieci do szkoły;
4. Przygotowanie stanowiska pracy oraz potrzebnych narzędzi do wykonania pracy plastycznej.
5. Omówienie przez n-la stosowanej techniki plastycznej.
6. Wykonanie pracy plastycznej.
7. Wystawka oraz ocena powstałych prac.

SCENARIUSZ 2

GRUPA WIEKOWA: 3,4 –LATKI

TEMAT ZAJĘCIA: Kartki świąteczne na podkładzie z kaszy inspirowane opowiadaniem „Poczta od Świętego Mikołaja” Margret Nusbaum.

CELE OGÓLNE:
- Zapoznanie z nową techniką plastyczną malowanie na podkładzie z kaszy;
- Praca z tekstem literackim – opowiadanie;

CELE SZCZEGÓŁOWE:
- uważnie słucha opowiadania;
- opowie czytany tekst;
- zna zwyczaj wysyłania kartek świątecznych z życzeniami;
- potrafi estetycznie wykonać pracę;
- zaprojektuje kartkę zgodnie z tematem opowiadania;
- dokładnie posmaruje klejem całą powierzchnię kartki;
- posypie klej kaszką;
- namaluje farbami element świąteczny na podkładzie z kaszki;

METODY:
- podająca;
- praktyczna;
- aktywizująca;
- eksponująca;

FORMY ORGANIZACYJNE:
- zespołowa;
- indywidualna;

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- opowiadanie „Poczta od Świętego Mikołaja” Margret Nusbaum z książki „Moja książeczka na Adwent i Boże Narodzenie” - wydawnictwo ”Jedność”;
- kartki świąteczne,
- tektura, klej, kaszka, farby;

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Czytanie opowiadania.
2. Omówienie treści utworu.
3. Zaprezentowanie kartek świątecznych, omówienie charakterystycznych wzorów;
4. Przygotowanie i zabezpieczenie przed zabrudzeniem stanowisk pracy;
5. Omówienie techniki plastycznej.
6. Przygotowanie niezbędnych rzeczy.
7. Wykonanie kartek świątecznych;


SCENARIUSZ 3

GRUPA WIEKOWA: 5,6-latki

TEMAT ZAJĘCIA: Kolory tęczy z wałeczków krepowych na podstawie książki „Siedem duszków tęczy” E. Larusa.

CELE OGÓLNE:
- Zapoznanie z nową techniką plastyczną: wałeczki z papieru;
- Praca z tekstem literackim – fragmenty książki;

CELE SZCZEGÓŁOWE:
- Rozpozna i nazwie kolory tęczy;
- Policzy;
- Wyrazi swój nastrój wybierając odpowiedni kolor;
- Poda ciekawe propozycje dekoracji sali;
- Uformuje wałeczki moczone w kajstrze;
- Naniesie na kartkę;

METODY:
- podająca;
- praktyczna;
- aktywizująca;
- eksponująca;

FORMY ORGANIZACYJNE:
- zespołowa;
- indywidualna;

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- zagadka o tęczy, książka „Siedem duszków tęczy” E. Larusa, krepina, klajster, kartka papieru, „Skrzynia skarbów”;

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Przeczytanie i rozwiązanie zagadki;
2. Słuchanie czytanego tekstu;
3. „Skrzynia skarbów” – losowanie przedmiotów i nazywanie ich kolorów.
4. Ułożenie z pasków krepy kolorowej tęczy na dywanie.
5. Wybranie i uzasadnienie swojego nastroju poprzez odpowiedni kolor krepy;
6. Zapoznanie z techniką wykonania pracy plastycznej; Próba wykonania wałeczków z krepy;
7. Wykonanie pracy;
8. Dekoracja sali, wystawka prac;


BIBLIOGRAFIA

1. V. Lowenfeld, W. L. Brittain. Twórczość a rozwój umysłowy dziecka. Warszawa 1977.
2. E. Franus. Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym. Nasza Księgarnia. Warszawa 1975.
3. H. Mystkowska. Książka w wychowaniu przedszkolnym. Warszawa 1965.
4. H. Mystkowska. Estetyczne oddziaływanie utworu literackiego. Pedagogika przedszkolna. Pod redakcją M. Kwiatkowskiej i Z. Topińskiej. Warszawa 1965.
5. B. Bettelheim. Cudowne i porzyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. Wydawnictwo J. Santorski 1995.
6. D Brett. Opowiadania dla Twojego dziecka cz. I i II. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2000.
7. B. Way. Edukacja przez dramę. WSiP 1997.
8. M. Molicka. Bajki terapeutyczne. Wydawnictwo Media Rodzina 1999.
9. R. Gloton, C. Clero. Twórcza aktywność dziecka. WsiP 1985.
10. J. Zborowski. Rozwijanie aktywności twórczej dzieci. WsiP 1986.
11. A. Jabłońska. Zabawy plastyczne. Świat Książki . Warszawa 2000.
12. A. Natorff, K. Wasiuk. Wychowanie plastyczne w przedszkolu. Warszawa 1990.
13. M. Bogdanowicz. Przygotowanie do nauki czytania – Ćwiczenia grafomotoryczne według H. Tymichowej. Wydawnictwo Harmonia . Gdańsk 2006.