Religie świata

BUDDYZM
1. Powstanie
Buddyzm powstał ok. 500 lat przed Chrystusem. Jego twórcą jest syn królewski (ur. ok. 560 r.), którego ojciec rządził niewielkim krajem w północno-wschodnich Indiach. Po 29 latach życia na dworze ojcowskim w przepychu i dobrobycie odchodzi z domu, a wędrując poznaje życie pustelników w swoim kraju, by z kolei być jednym z nich. Przyjmuje imię Budda, tzn. oświecony, a jego religię określono buddyzmem.

2. Idea Buddyzmu – cierpienie
Podstawą buddyzmu są tzw. Cztery Szlachetne Prawdy, objawione przez Buddę: Cztery prawdy o cierpieniu:

1. Prawda o istnieniu cierpienia. Wszelkie bytowanie to ból i cierpienie - bolesne są narodziny, starość, śmierć, połączenie z niechcianym, rozłączenie z miłym, niezaspokojenie pragnień;
2. O powstawaniu cierpienia. Źródłem cierpienia jest niewiedza, z której poprzez różne stadia pośrednie wyłania się pożądanie i przywiązanie do życia zamykające człowieka w kręgu wcieleń (reinkarnacja);
3. O usunięciu cierpienia. Istnieje możliwość położenia kresu cierpieniu;
4. O drodze prowadzącej do usunięcia cierpienia. Stwarza ją tzw. Ośmioraka Ścieżka: należyty pogląd, należyty zamiar, należyta mowa, należyte działanie, należyty sposób życia, należyty wysiłek, należyta uwaga, należyta koncentracja;

Jakie nakazy daje Budda odnośnie do życia? - Życie człowieka ma iść drogą pośrednią między życiem w rozkoszy a życiem polegającym na umartwianiu.

3. Cel Buddyzmu
Celem buddyzmu jest wybawienie człowieka od cierpienia i reinkarnacji (wcielania się człowieka po śmierci w różne przedmioty), a doprowadzenie go do stanu, który określa się jako nirwanę. Stan ten bywa określany jako brak życia, brak stawania się, brak cierpienia, brak pożądania, brak indywidualnego istnienia. Widzimy, więc, że nirwanę ujmuje się w kategoriach negatywnych - jako brak, a nie w kategoriach pozytywnych - czym ona jest.

> Zbawienie: Buddyzm jest systemem autosoteriolegicznym: wskazuje drogę do samowyzwolenia, dostępną dla każdego, kto zechce ją w sposób właściwy praktykować. Nie odwołuje się Boga - zarówno Boga - Stwórcy, jak i Boga - Zbawcy, (dlatego w kategoriach religioznawstwa Zachodu opisywany jest jako doktryna ateistyczna).

> Przyjmuje, że u podłoża wszystkiego tkwi odwieczna pustka, a świat stanowi dynamiczny układ nieustannie zmieniających się elementów, które nie istnieją same z siebie, lecz pojawiają się we wzajemnych momentalnych powiązaniach uwarunkowanych przez to, co je poprzedza, i zarazem warunkujących to, co po nich następuje (tzw. Prawo Współzależnego Powstawania sformułowane przez Buddę).

> Dusza: Podobną strukturę ma według buddyzmu osobowość ludzka, dlatego odrzuca on istnienie substancjalnej, trwałej duszy - głosi równocześnie zasadę absolutnej odpowiedzialności za popełnione czyny (tzw. prawo karmana), która trwa tak długo, jak długo człowiek tkwi w kręgu wcieleń. Wyzwalające oświecenie osiąga się bez zbawczej interwencji jakiejkolwiek instancji zewnętrznej, wyłącznie wysiłkiem własnym, odsłaniając i aktualizując tkwiące w samym sobie dyspozycje (każde stworzenie ma według buddyzmu naturę Buddy).

> Wiara w Buddę jest wiarą w to, że był on kimś, kto zjawił się na Ziemi, by głosić naukę o wyzwoleniu, a jednocześnie w sposób doskonały ją zrealizował – jest też wiarą w prawdziwość i skuteczność jego nauki. Uważa się go zatem za mistrza duchowego, za nauczyciela, nie za Boga czy zbawiciela.

> Praktyka: Stanowi przede wszystkim pewną indywidualną praktyką, której fundament to medytacja i zachowywanie podstawowych zasad etycznych: majtri (współczucia i przyjaznego nastawienia wobec wszystkich istot), ahinsy (nieczynienia krzywdy żadnej z nich), karuny (miłosierdzia) - rytuał i kult nie grają w nim roli pierwszoplanowej.

> Miejsca: Obecnie liczy ok. 600 mln wyznawców (dane z 1959). Dominuje w Napalu, Laosie, Bhutanie, Tajlandii, Birmie, Kambodży, Sri Lance. Wielu buddystów mieszka też w Chinach, Japonii, Korei Południowej, Wietnamie, Mongolii, Indonezji, Malezji oraz na obszarze Federacji Rosyjskiej. Niewielkie gminy buddyjskie znajdują się w Europie.

ISLAM
1. Powstanie
Sama nazwa "islam" pochodzi od arabskiego rdzenia "salama" i oznacza pogodzenie się z wolą Bożą, przystanie na Boga, poddanie się Bogu. Nazywana też jest od imienia jej założyciela mahometanizmem
Twórcą islamu jest Mahomet (Muhammad), urodzony w Mekce ok. 580 r. po Chrystusie. Z pochodzenia był on szlachcicem. W młodości swojej zapoznał się z chrześcijaństwem i z judaizmem. Na podstawie własnych objawień rości sobie pretensje do twórcy nowego wyznania. Występuje jako „sługa Boga”. Godność ta została mu przekazana za pośrednictwem osoby ponadludzkiej - archanioła w cudownych objawieniach.

Powstanie islamu poprzedzał islam pierwotny, czyli religie koczowniczych ludów Arabii środkowej, okresu "dżahilija" (ciemnoty lub ignorancji). Założycielem islamu jest Muhammad, wysłannik Allaha -Boga jedynego. Narodziny islamu są związane nierozerwalnie z powstaniem Koranu spisanego po 633, tj. po śmierci Muhammada. Doktryna religijna i prawna islamu opiera się na tradycji judaistycznej, elementach religii Starożytnego Wschodu, głównie islamu pierwotnego.

Główne założenia islamu zawarte są w Koranie oraz tradycji ("sunna", "hadisy"). Brak w niej dogmatów i tajemnic wiary. Początkowo islam był religią narodową Arabów. Z czasem przeszedł ewolucję i zaczął być wchłaniany przez społeczności perskie i tureckie, dotarł do Hiszpanii, Indii i Chin W okresie od VIII do X w. powstały klasyczne systemy i szkoły etyczno-prawne islamu.
2. Koran
Księgą świętą dla mahometan jest Koran, który zawiera objawienie Boże wypowiedziane ustami proroka Mahometa. Treść jej jest bardzo różnorodna. Można ją podzielić na pewne grupy przepisów i pouczeń obowiązujących w życiu.
> Przepisy dogmatyczne: istnienie i atrybuty Boga i życie po śmierci, odpowiedzialność indywidualna, sąd ostateczny, piekło, raj.
> Przepisy kultu religijnego zamieszczone w „kolumnach islamu”.
> Przepisy moralne: pobożność, obowiązki względem rodziców i sierot, solidarność ludzi, składanie świadectwa i przysięgi, czystość, uprzejmość, skromność itp.
> Przepisy prawne regulujące stosunek człowieka do istniejącego prawa.
> Historie, legendy i opowieści pobożne zaczerpnięte ze Starego Testamentu, a głównie z proroków.

Stworzona przez Mahometa religia opiera się na zasadach, które nazwano „kolumnami islamu”. Są nimi: wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, post, pielgrzymka do Mekki i święta wojna przeciw niewiernym.
Wydaje się, że szereg idei i zasad Mahomet zaczerpnął z chrześcijaństwa lub judaizmu. Przykładem tego może być idea miłości bliźniego i ubóstwa ewangelicznego, które w Koranie są rozwinięte na wzór chrześcijański.
3. Doktryna islamu
Podstawą doktryny islamu jest wiara w jedynego Boga Allaha, zaufanie do Koranu oraz do tradycji. Człowiek jest stworzeniem i sługą Allaha. Jest obdarzony wolną wolą, zasługuje swym postępowaniem na zbawienie i pobyt w raju lub na wieczne potępienie. Wyznawcą islamu można stać się przez wygłoszenie ze szczerą intencją formuły: "Nie ma Boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem" (są to równocześnie słowa, które jako pierwsze wpadają w ucho każdemu nowonarodzonemu niemowlęciu muzułmańskiemu i które są wymawiane nad grobem) i przyjęcie na siebie obowiązków wynikających z Koranu, tradycji i prawa.
4. Moralność islamu
Moralność muzułmanów jest oparta na naukach zawartych w Koranie i sunnie proroka, na islamu prawie, które ma charakter totalitarny, rządzący każdą czynnością człowieka należącego do społeczności muzułmańskiej.
Praktyczne zasady etyki muzułmańskiej są zawarte w każdym dziale prawnym (fikh) i stosownie do nich czyny są dzielone na klasy w zależności od następujących kategorii:
1) istotne obowiązki, których wypełnianie jest wynagradzane, a zaniedbanie karane (fard, wadżib),
2) obowiązki zalecane, lecz nieistotne, których wypełnienie jest nagradzane, ale zaniedbanie nie jest karane (mandub),
3) czynności prawnie i moralnie obojętne (dża'iz, mubah),
4) czyny ganione, lecz nie zakazane (makruh),
5) czyny zabronione i karalne (haram).
> Największą zbrodnią w islamie jest odstępstwo od wiary (kufr), a następnie: morderstwo, nierząd, sodomia, picie wina, kradzież, fałszywe świadectwo, oszczerstwo, odmowa jałmużny.
> Do zasad moralnych islamu należy przestrzeganie obowiązków islamu.
5. Obowiązki islamu
Każdego muzułmanina, czyli wyznawcę islamu obowiązują:
1) szahada (wyznanie wiary),
2) salat (modlitwa),
3) zaka Uałmużna),
4) saum (post),
5) hadżdż (pielgrzymka do Mekki).
Obowiązki te nazywają się w teologii muzułmańskiej pięcioma filarami islamu. Szerzenie ich, zalecane przez Koran za pomocą oręża, czyli przez świętą wojnę, nazywa się dżihad.
6. Modlitwa
Modlitwa jest odmawiana przez wyznawców islamu: o świcie, po południu, o zachodzie słońca i gdy zapadnie noc. Podczas modlitwy muzułmanin winien być w stanie nakazanej czystości, tj. umyć ręce, twarz i nogi. Stać w miejscu czystym (najczęściej na specjalnym dywaniku), być odwróconym w kierunku Mekki, modlić powinien się tylko w języku proroka, tj. arabskim. Trzonem modlitwy jest pierwsza sura Koranu (fatiha).
Szczególnie ważna jest modlitwa piątkowa, ma charakter publiczny i jest obowiązkowa dla wszystkich dorosłych mężczyzn, odbywa się w południe.
W czasie tego nabożeństwa jest wygłaszane kazanie (hutba) przez prowadzącego modły imama. Zaka Uałmużna) początkowo miała charakter dobrowolnej daniny, z czasem stała się obowiązkową daniną od majątku. Saum (post) obowiązuje raz w roku w miesiącu ramadan i polega na powstrzymaniu się od spożywania wszelkich pokarmów i picia od świtu do zachodu słońca. Hadżdż, pielgrzymka, którą raz w życiu musi odbyć do Mekki każdy muzułmanin i muzułmanka.
7. Odłamy islamu
Skutkiem działania islamskich szkół prawa stało się wyodrębnienie sekt religijnych islamu: 1) szyizmu -"partii Alego" (szi'at Ali) od 661, uznającej dwunastu imamów ("dwunastowcy"), zwanej imamitami, 2) ismalitów ("siedmiowców"), stanowiących mniejszość odłamu szyickiego, 3) sunnitów stojących na gruncie tradycji -sunny, 4) zaidytów, ograniczających manifestację Boga w osobie imama do "dobrego kierownictwa, dobrej drogi" (huda).
8. Prawo islamu

Prawo w islamie jest fundamentem religii, filozofii, etyki i estetyki. Każdy czyn ludzki, każde zachowanie jest w nim przewidziane, sklasyfikowane i ocenione. Jest w nim ustanowione, co jest sprawiedliwe i niesprawiedliwe, słuszne i niesłuszne, dobre i moralnie piękne, co złe i moralnie brzydkie.

> Islam jest religią monoteistyczną, chociaż nie przyjmuje prawdy o jednym Bogu w Trzech Osobach, nie uznaje Bóstwa Chrystusa - a tylko Jego człowieczeństwo i zaprzecza śmierci Jezusa na krzyżu.

HINDUIZM

1. Rozwój
Jest narodową religią Indii, ale ma swoich wyznawców również w Pakistanie, Bangladeszu, Sri Lance, Birmie, na wyspach Bali i Trynidad oraz niewielką ilość w innych krajach świata.
W religii Indii wyróżnia się trzy etapy rozwoju:

> najstarszy wedyzm (do około pięćsetnego roku przed Chrystusem),
> następny braminizm, w którym główną rolę odgrywali kapłani bramini,
> ostatni od dziesiątego wieku po Chrystusie - hinduizm.
> Obecnie nazwy "braminizm" i "hinduizm" uchodzą za synonimy i są używane zamiennie.
2. Księga
W pierwszym stuleciu religii Indii najważniejszymi księgami były Wedy (Weda znaczy wiedza). "Chociaż wiara w nadludzkie pochodzenie Wedy jeszcze dzisiaj należy do niepozbywalnych nauk hinduizmu, dla życia religijnego Weda nie posiada obecnie większego znaczenia (z wyjątkiem Upaniszad). (...) Większość hinduistów w swych wyobrażeniach metafizycznych i obrzędach kieruje się raczej dziełami przekazanymi przez świętą tradycję (smriti), które miały być napisane przez określonych, uważanych za postacie historyczne, świętych, jak Wjasa, Walmiki, Manu. Uważani są oni za autorytet, ponieważ stwierdzają swą zgodność z Wedą - chociaż w rzeczywistości pod wieloma względami od niej się różnią. Do ksiąg tych należą dwa wielkie eposy: Mahabharata i Ramajana".
Mahabharata powstawała do obecnej postaci przez osiemset lat, aż do czwartego wieku po Chrystusie. Opowiada ona o walkach między rodami Pandu i Kuru, ale zawiera również liczne poematy dydaktyczne, z których największe znaczenie ma Bhagawadgita, czyli Pieśń Błogosławionego. Tym błogosławionym jest bóg Wisznu, ukazujący się w ziemskiej postaci jako Kriszna. Przed wielką walką opisywaną w eposie udziela on bohaterowi, Ardżunie, pouczeń filozoficznych o istocie boga, świata i duszy.
Ramajana, czyli Zywot Ramy, redagowana na przestrzeni czterystu lat - aż do drugiego wieku po Chrystusie - opowiada o bohaterskim królewiczu Ramie, o porwaniu i uwolnieniu jego żony. Ramę później uważano za wcielenie boga Wisznu.
3. Bóg w hinduizmie
W hinduizmie jako religii kosmocentrycznej Boga odkrywa się w otaczającym świecie. W hinduistycznej wizji Boga istnieje mnóstwo wyobrażeń i sposobów przedstawiania Go, tak, że trudno jest mówić o jakimś jednym obrazie Boga.
W Hinduizmie istnieje wiele różnych sekt i systemów, w których widać wznoszenie się od prymitywnego politeizmu czy nawet ateizmu do uduchowionego monoteizmu lub panteizmu, utożsamiającego Boga ze światem.
W hinduizmie Absolut, także Bóg osobowy, bywa uprzedmiotowiony. Może być czczony w naturze, w słońcu, w kamieniach i drzewach. Jest on jednak również - i przede wszystkim - obecny w obrazach i bożyszczach, które Hindus czci jako bogów. Hinduistyczne wizerunki bóstw są nie tylko symbolami, jak chcą nas niekiedy przekonać niektórzy współcześni Hindusi. Hindus wierzy w szczególną i fizyczną obecność swego boga w wizerunku jest to redukowanie boga do tej widzialności.
"Hinduizm jest zarazem politeistyczny w podwójnym sensie: istnieje nie tylko jedyny Bóg, który uobecniany jest w bożyszczach, lecz jest ich wielu - niektóre teksty mówią o 33 milionach - co miało oznaczać ich nieskończoną ilość. Samo uobecnianie Boga, jego "materializacja", nie jest wydarzeniem jednorazowym. Dokonuje się ono w każdym wizerunku bóstwa. Oprócz tego istnieje bardziej osobowy sposób obecności Boga na ziemi. Przykładem tego jest sam Kriszna, uważany za "zstąpienie" (jest to dosłowny przekład terminu «awatara») boga Wisznu". Według wierzeń hinduistów Wisznu dziesięć razy pojawiał się na ziemi w swoich kolejnych zstąpieniach w postaci ludzkiej lub zwierzęcej dla ratowania ludzi i świata, dla zaprowadzenia właściwego porządku. W ósmym zstąpieniu pojawił się jako Kriszna.
Mimo tak różnych wyobrażeń i pojęć Boga, można powiedzieć, że "hinduiści w swej większości są monoteistami, wierzą bowiem w jedynego odwiecznego władcę świata (Iszawara)", którego sługami są wszyscy inni różni bogowie. Nie mają jednak pojęcia Boga, który powołuje świat do istnienia z niczego.
Według hinduistów świat jest wieczny, ale znajduje się nieustannie w stanie przemian, którym podlegają także bogowie z wyjątkiem najwyższego władcy świata Iszawary, mającego ograniczony wpływ na te przemiany. Jest bowiem zależny od wiecznie istniejących materii i dusz, a zwłaszcza od prawa karmy, czyli od zasług i win ludzi, które to zasługi i winy określają los człowieka w kolejnym wcieleniu, a nawet decydują o naturze świata, stworzonego na nowo tak, aby na nim mogli żyć ludzie stosownie do swoich zasług i win.
Hinduiści uważają, że Bóg łaskawy, kochający i współczujący nie może zapobiec cierpieniom ludzi w ich kolejnych wcieleniach. Współczucie skłania Go jednak do uczenia ludzi, co powinni czynić, a czego unikać, aby osiągnąć wyzwolenie.
W hinduizmie istnieje przekonanie, że człowiek zależnie od swoich zdolności i skłonności, może pojmować i wyobrażać sobie prawdę o Bogu i człowieku w najrozmaitszy sposób. Prawda absolutna wydaje się przerastać możliwości poznawcze człowieka. Dlatego wyznawcy hinduizmu nie są skłonni do przyjmowania dogmatów religijnych, a gotowi do postawy obojętności wobec nich i do uznania prawdy cząstkowej w każdym z wierzeń czy systemów religijnych, co rodzi postawę tolerancji wobec różnych przekonań religijnych, a także nastawienie relatywne wobec prawdy. Hinduiści nie uważają swojej religii za najprawdziwszą na świecie, lecz za najprostszą i najkrótszą drogę do wyzwolenia. Religia jest dla nich przede wszystkim drogą życia, a jego sposób ważniejszy niż prawdy religijne, w ich przekonaniu same w sobie względne.
4. Człowiek i jego wyzwolenie
Hinduizm ukazuje wizję człowieka typową dla religii kosmocentrycznych. A "religie kosmocentryczne traktują człowieka jako istotę dualistyczną, posiadającą dwa luźno ze sobą powiązane pierwiastki: element cielesny, zniszczalny, ulegający ciągłym przemianom (transmigracja w hinduizmie i buddyzmie) oraz pierwiastek duchowy, stanowiący właściwą jaźń człowieka. Dualizm tej koncepcji polega na traktowaniu ciała wyłącznie jako czegoś zewnętrznego w stosunku do jaźni, jako czegoś, co jest jakby odzieniem zużytym, które się z czasem odrzuca". "Pierwiastek duchowy, czyli dusza jest uważana w hinduizmie za element wieczny i niezmienny».
Podstawową nauką o człowieku i jego wyzwoleniu w hinduizmie jest teza o wędrówce dusz (transmigracja, reinkarnacja, metempsychoza, sansara), "którą przyjmują wszystkie sekty i szkoły filozoficzne hinduizmu oraz wszystkie odłamy buddyzmu". Nauka o wędrówce dusz głosi, że istnieje we wszechświecie powszechne wewnętrzne prawo moralne, niezależne od Boga, które polega na automatycznej odpłacie za wszystkie czyny człowieka. Według tego prawa karmy zarówno dobre jak i złe czyny domagają się odpowiednio nagrody lub kary.
Karma (z sanskrytu «karman» = praca, służba) to "suma etycznych skutków dobrych albo złych myśli, słów i uczynków człowieka, wyznaczająca jego los w nowej reinkarnacji, a potem kolejno w dalszych, do czasu osiągnięcia pełnego wyzwolenia".
Hinduizm więc wskazuje człowiekowi jako cel wyzwolenie od udręk łańcucha wcieleń w kolejne stany istnienia duszy, które mogą być nie tylko w ludziach, ale również w bogach, w demonach, a także w zwierzętach i nawet roślinach. Np. kto kradnie zboże, stanie się w nowych narodzinach myszą, człowiek okrutny pojawi się pod postacią tygrysa, cudzołożny będzie oszukiwany przez swoją żonę, zazdrosny stanie się po śmierci ślepcem. Nagrodę stanowią ponowne narodziny w wyższej kaście, a karę w niższej, lub poza kastą. Hinduizm wyróżnia jeszcze około trzech tysięcy podkast, z których każda ma własne zwyczaje i normy postępowania. System kast opierał się na podziale pracy, ale w hinduizmie nadano mu znaczenie absolutnego porządku, usankcjonowanego przez bogów. Formalnie system kastowy zniesiono w Indiach w 1950 r.
5. Praktyki religijne.
W celu osiągnięcia wyzwolenia od kolejnych wcieleń hinduizm proponuje trzy główne drogi:
> ascezy, głębszej medytacji, ufnej miłości Boga zwanej bhakti. Ludzie, którzy w drodze do wyzwolenia czują się za słabi do podjęcia pełnej wyrzeczeń i surowości drogi ascetyzmu i zbyt ociężali, by iść drogą głębokiej medytacji, mogą wybrać drogę miłości i ufnej wiary, czyli oddania się Bogu. W tej drodze kładzie się nacisk na emocjonalne doznanie Boga, czemu mają służyć praktyki religijne, a więc kult sprawowany w świątyniach przed posągami lub symbolami bogów oraz w domach przed kapliczkami lub ołtarzykami.
> Hinduiści śpiewają i recytują hymny na cześć bogów. Myją i namaszczają posągi. Zapalają przed nimi światła i okadzają je. Obdarowują posiłkami i kwiatami. Podczas świąt posągi bogów obwozi się po mieście. Hinduiści realizują swoje życie religijne również poprzez pielgrzymki do miejsc świętych, jak Benares, Mathura, Allahabad i kąpiele w świętych rzekach, np. w Gangesie, gdzie obmywają się ze swoich grzechów, a także poprzez określone posty, umartwienia czy zachowywanie składanych ślubów.
6. Grzech i wyzwolenie
W hinduizmie zasadniczo nie ma pojęcia grzechu jako obrazy Boga. Złe uczynki powodują w człowieku niepożądane skutki w formie cierpień, ale nie mówi się, że grzesznik obraził nimi Boga. Gdy popełnione zło zaowocuje w formie cierpień, winy giną raz na zawsze i nie pozostawiają po sobie śladu. Przez zło człowiek sam sobie wyrządza krzywdę i musi się od niego uwolnić bez pomocy Boga albo przez mechaniczne działanie prawa karmy, albo przez osobisty wysiłek, jak praktyki ascetyczne, medytacje i emocjonalne oddanie się Bogu.
Stan wyzwolenia nazywany jest w hinduizmie, a także w buddyzmie, nirwaną, co znaczy dosłownie "zdmuchnięcie, zgaśnięcie". Jest to rzeczywistość trudna do określenia. Zwykle pojmuje się nirwanę jako ostateczne wyzwolenie od reinkarnacji, od pragnienia bogactwa, sławy i nieśmiertelności, od namiętności, od iluzji i empirycznej osobowości, jako osiągnięcie nieznanego stanu spokoju i prawdy absolutnej.
7. cel życiowy
"Hinduista ma w życiu cztery cele: rozkosz zmysłową (kama), zdobywanie dóbr ziemskich (artha), wypełnianie obowiązków obywatelskich i religijnych (dharma) i osiągnięcie wyzwolenia (moksza). Każdy z tych kolejnych celów jest lepszy od poprzedniego, to znaczy, że wyzwolenie jest najwyższym celem, do którego każdy powinien dążyć".

JUDAIZM
1. Informacje ogólne
Judaizm, mozaizm, najstarsza monoteistyczna religia, prekursor chrześcijaństwa i islamu, narodowa religia Żydów. Równocześnie judaizm jest zespołem wartości, norm i postaw etycznych wynikających z tradycji, obyczaju i religii Żydów. Za założyciela religii judaistycznej, uznającej za jedynego Boga Jahwe (przy czym imienia Jahwe Żydzi nie wymawiają), uważa się Mojżesza (Mose). Od jego imienia judaizm jest także nazywany religią mojżeszową lub "mozaizmem".
Mojżesz żył ok. 1250 p.n.e., był synem Amrama i Jakebed z plemienia Lewi, urodzonym w Egipcie. Jest uznawany twórcę przymierza między Bogiem i ludem izraelskim, odbiorcę objawień Bożych, wyzwoliciela ludu izraelskiego z niewoli egipskiej, twórcę życia narodowego. Mojżesz dał ludowi Torę, obejmującą pięć ksiąg Mojżeszowych (Pięcioksiąg) Będąc założycielem religii był równocześnie prawodawcą, kapłanem i przywódcą swojego ludu. Został uznany za nosiciela Objawienia przez chrześcijaństwo i islam.

2. Symbole judaizmu:
> Magen David - gwiazda Dawida, zwana także Tarczą Dawida. Jest to sześcioramienna gwiazda utworzona przez dwa przeplatające się trójkąty (heksametr);
> Menora - świecznik siedmioramienny wykonany z jednej bryły metalu, który już w pierwotnej chacie służył do oświetlania świętego miejsca (współcześnie również podstawowy element herbu państwa Izrael).

Miejscem kultu Żydów jest synagoga (bożnica).

3. Doktryna Judaizmu
Podstawę religii Żydów stanowi:
1) wiara w jednego i jedynego Boga, będącego bytem rzeczywistym;
2) ufność i wiara w posłannictwo religijne Żydów, jako naród wybrany przez Boga.
Zasady religii żydowskiej, będące jednocześnie surowo przestrzeganym prawem, zapisane są w Talmudzie, który jest uzupełnieniem Starego Testamentu.

4. Bóg w Judaizmie
o najwyższy byt i stwórca świata, któremu ludzie muszą oddawać cześć;
o sprawujący opatrzność nad światem;
o sprawiedliwy i miłosierny;
o wszechmocny;
o wszechobecny;
o zewnętrzny wobec świata (Ojciec na niebie);
o bezcielesny (czysty duch), co pociąga za sobą zakaz wyobrażania Boga za pośrednictwem materii - Boga można jedynie przedstawić za pomocą słowa.

Judaizm przyjmuje zasadę harmonii pomiędzy Bogiem i światem, podstawą której jest posłuszeństwo Prawu ogłoszonemu człowiekowi przez Boga oraz przymierze zawarte za pośrednictwem Mojżesza na Synaju. Z narodu żydowskiego, jako narodu wybranego, wyjdzie Mesjasz, który ustanowi królestwo Boże na ziemi, będące przygotowaniem do ostatecznego królestwa w przyszłym świecie, w którym nastąpi zmartwychwstanie zmarłych i sąd ostateczny oraz powszechny dopełniający dzieło boże.

5. Człowiek w Judaizmie
Koncepcja człowieka zakłada jedność ciała i duszy, co pozwala człowiekowi spełniać powinności wobec Boga i świata (realizację zadań wyznaczonych przez Boga). W doktrynie judaizmu Bóg jest jeden i jedyny. Człowiek chcący wypełnić zadania wyznaczone przez Boga musi się powstrzymać od:
o bałwochwalstwa;
o bluźnierstwa;
o kazirodztwa;
o zabójstwa;
o kradzieży;
o jedzenia mięsa wyrwanego z żywych zwierząt;
o przestrzegać sprawiedliwości.

6. Etyka Judaizmu
Metafizyczną podstawą etyki są przykazania, które ludziom dał Bóg. Kwintesencja etyki judaizmu zawiera się w dwóch sentencjach biblijnych: Będziesz miłował twojego Boga Jahwe z całego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich swych sił oraz bliźniego swego jak siebie samego. Ponadto Żydów obowiązuje 613 nakazów i zakazów sformułowanych w Biblii (Pismo Święte) i Talmudzie, szczegółowo regulujących życie Żydów zgodnie z nakazami wiary. Dotyczą one m.in. obrzezania (dowodu przymierza), szabatu, modlitwy, przepisów pokarmowych, świąt, postu, zawierania małżeństwa itd. (w chrześcijaństwie, w przeciwieństwie do islamu, usunięto drugie przykazanie, zabraniające czci posągów lub jakichkolwiek zmaterializowanych wyobrażeń Boga. Wokół tego przykazania w Kościele toczył się długi spór znany pod nazwą problemu "obrazoburstwa").

Symbole judaizmu:
Magen David - gwiazda Dawida, zwana także Tarczą Dawida. Jest to sześcioramienna gwiazda utworzona przez dwa przeplatające się trójkąty (heksametr).
Menora - świecznik siedmioramienny wykonany z jednej bryły metalu (współcześnie również podstawowy element herbu państwa Izrael).

Święta żydowskie:
Pascha - obchodzone na wiosnę na pamiątkę wyswobodzenia z egipskiej niewoli, trwa 8 dni.
Święto tygodni (Szawout) - 7 tygodni po święcie paschy na cześć urodzajnych żniw, łączy się z przyjęciem Praw na górze Synaj.
Święto szałasów (Sukot) - jesienny festiwal z okazji zbioru owoców, w czasie którego mieszka się na dworze w szałasach z gałęzi na pamiątkę przejścia Izraelitów przez pustynię.
Święto Świateł (Chanuka) - zimowe święto na cześć wyświęcenia po zbeszczeszczeniu przez Greków drugiej świątyni jerozolimskiej przez Judę Machabeusza w 165 r. p.n.e.
Purim - Na pamiątkę wyzwolenia spod panowania perskiego, według podania Księgi Ester.
Dzień Pojedniania (Jom Kipur) - wypada w 10 dniu roku. To najważniejsze święto poprzedza 24-godzinny całkowity post na znak ukajania sie przed Bogiem za grzechy własne i całego społeczeństwa.
Nowy Rok (Rosz Haszana) - obchodzony na początku jesieni rozpoczyna kalendarz religijny.