Konspekt lekcji języka polskiego na podstawie wiersza "W pamiętniku Zofii Bobrówny"

Klasa IV
Temat lekcji: „Byłem ja niegdyś, jak Zośka, dzieciną” – poetycka autobiografia Juliusza Słowackiego.
Cele ogólne:
- poznanie wiersza „W pamiętniku Zofii Bobrówny” i okoliczności jego powstania,
- kształcenie umiejętności pracy z tekstem poetyckim, analizy i interpretacji utworu literackiego,
- ukazanie roli ojczyzny w życiu Polaka – patrioty,

Cele operacyjne:
Uczeń potrafi:
- przeczytać utwór z odpowiednią intonacją,
- opowiedzieć sytuację liryczną osoby mówiącej w wierszu,
- wskazać nadawcę i odbiorcę wiersza,
- wyszukać odpowiednie fragmenty,
- rozpoznawać części mowy,
- nazwać środki poetyckie i je rozpoznać,

Metody pracy: poszukująca, heureza, elementy metody problemowej

Środki dydaktyczne: karty pracy przygotowane przez nauczyciela, płyta CD z utworem Marka Grechuty, portret Juliusza Słowackiego

Przebieg lekcji:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenie, które wprowadza w problematykę lekcji. (załącznik nr 1).
2. Objaśnienie znaczenia słowa sztambuch za pomocą słownika języka polskiego.
3. Nauczyciel przedstawia rolę sztambucha w dawnych czasach. Pokazuje przykładowe wpisy.
4. Tworzenie wyrazów pokrewnych do słowa pamięć (pamiętać, zapamiętać, spamiętać, opamiętać się, pamiątka, pamiątkowy, pamiętnik, pamiętnikarstwo)
5. Swobodne wypowiedzi uczniów: Wyobraźcie sobie, że zostaliście pozbawieni czegoś, co jest wam najdroższe. Tęsknota wypełnia wasze serce. Opowiedzcie, co to jest, jak się czujecie i dlaczego tak trudno pogodzić się wam ze stratą.
6. Odczytanie wiersza „W pamiętniku Zofii Bobrówny”. Wyjaśnienie niezrozumiałych wyrazów.
7. Nawiązanie do doświadczeń dzieci – prowadzenie przez nich pamiętników. Jakie wpisy się pojawiają?
8. Analiza wiersza ukierunkowana pytaniami nauczyciela.
Określcie kto i do kogo mówi w tym wierszu. Podajcie fragmenty, które o tym świadczą.
Co wiemy o adresacie wiersza? (jak się nazywa? w jakim jest wieku? dokąd się wybiera? co było pretekstem rozmowy? )
Gdzie przebywa osoba mówiąca w wierszu? Dlaczego znalazła się na emigracji? (Nauczyciel opowiada o pobycie J. Słowackiego poza granicami kraju) Gdzie spędziła dzieciństwo? Jaki obraz kraju pozostał w pamięci poety? Co czuje? Jaką prośbę kieruje do Zosi?
9. Wysłuchanie „W pamiętniku Zofii Bobrówny” w wykonaniu Marka Grechuty.
10. Co wpływa na melodyjność utworu (rymy, jednakowa liczba sylab w wersach)
11. Poeta posługuje się odmiennym językiem, używa niezwykłych połączeń słów. Sprawdźmy, jakie środki poetyckie pojawiają się w wierszu. (załącznik 2)
12. Praca domowa (do wyboru)
Opisz miejsce, które według Ciebie jest najpiękniejsze w ojczyźnie.
Opisz sytuację, podczas której czułeś się jak w niebie.(fragment pamiętnika)

Załącznik nr 1
W każdym zdaniu podkreśl część mowy, która została podana w nawiasie. Następnie po kolei wpisz pierwszą literę z każdego podkreślonego wyrazu.
1. Nigdy nie sądziłem, że spotkam tak sympatycznego staruszka. (rzeczownik)
2. Wczoraj ze starego kuferka wyjąłem klisze fotograficzne. (przyimek)
3. W tylnym kole brakowało powietrza. (przymiotnik)
4. W przyszły weekend wybiorę się z rodzicami nad Zalew Zegrzyński albo do Puszczy Kampinoskiej. (spójnik)
5. Proszę, podaj mi książkę z półki. (zaimek)
6. Lubię kolegów, którzy bezinteresownie pomagają innym. (przysłówek)
7. Ucieszyłem się z przyjazdu mojej cioci. (czasownik)
8. Wczoraj wydałem ze skarbonki aż czterysta złotych. (liczebnik)
9. Zaimponowało mi, że Michał postąpił honorowo. (przysłówek)

Załącznik 2
Przeczytaj poniższe środki poetyckie. Spróbuj podzielić je na cztery grupy, a następnie każdą z nich wpisz do oddzielnej kolumny. Nazwij zapisane środki poetyckie.

byłem ja niegdyś, jak Zośka, dzieciną; gwiazdy błękitne; gwiazdeczka; wróć mi więc z kraju taką – jakby z nieba; srebrne fale; gwiazdka piosenkę zanuci; kwiatek powie wiersze Zosi; dzieciną; kwiateczki czerwone; gwiazdy błękitne, kwiateczki czerwone będą ci całe poemata składać; kwiateczki; los nieszczęśliwy goni, Zosi