Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z wybranych układów narządów organizmu człowieka. Scenariusz lekcji biologii

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII W KLASIE II GIMNAZJUM.

Temat: Powtórzenie i utrwalenie wiadomości z wybranych układów narządów organizmu człowieka.

Dział programowy: Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.

Zakres treści programowych:
• podział układu ruchu na czynny i bierny, funkcje szkieletu, rodzaje kości, ogólny plan budowy szkieletu, budowa stawu, przykłady mięśni szkieletowych, budowa dróg oddechowych, główne zadania krwi, rola poszczególnych składników krwi, budowa i rola tętnic, żył i naczyń włosowatych, porównanie tętnic i żył, rola układu limfatycznego, budowa układu limfatycznego: przewody limfatyczne, węzły chłonne, podział składników odżywczych, mechaniczne i chemiczne procesy trawienia, narządy wchodzące w skład układu pokarmowego, rodzaje tkanki mięśniowej, rola układu moczowego, budowa narządów układu moczowego.

Cele operacyjne lekcji:
Wiadomości:
Uczeń:
- Zna budowę układu narządu ruchu, oddechowego, krążenia, pokarmowego i wydalniczego,
- Zna funkcje wskazanych układów narządów,
- Nazywa tkanki budujące narządy wewnętrzne,
- Opisuje strukturę organizmu człowieka.
Umiejętności:
Uczeń:
- Rozpoznaje narządy na planszy i w atlasie anatomicznym,
- Porządkuje narządy danego układu w odpowiedniej kolejności,
- Rozpoznaje rysunki tkanek i przyporządkowuje do nich narządy, w których występują,
- Wskazuje na planszy omawiane tkanki,
- Poprawnie posługuje się terminologią biologiczną,
- Wybiera z tekstu potrzebne informacje,
- Opisuje funkcje układów narządów,
- Postrzega funkcjonowanie organizmu człowieka jako integralnej całości,
- Wykorzystuje program komputerowy do przedstawienia rozwiązania ćwiczenia.
Postawy:
Uczeń:
- Czuje się odpowiedzialny za efekty pracy grupy,
- Aktywnie pracuje na lekcji,
- Uczestniczy w podejmowaniu decyzji grupowych.

Metody nauczania:
- Słowne – konkurs, praca z tekstem, atlasem,
- Obserwacyjne – obserwacja zastępczych środków dydaktycznych – plansz.
Forma pracy: grupowa i indywidualna.
Środki dydaktyczne:
- M. Kłyś, Biologia dla gimnazjum, cz.2 (podręcznik i zeszyt ćwiczeń), Nowa Era,
- Atlas anatomiczny, Nowa Era,
- Instrukcja pracy grupy z zasadami konkursu i wspólnymi zadaniami (zał.1)
- Kserokopie kart pracy grupowej (zał.2-6) kartki kolorowe, jeden układ ten sam kolor,
- Pasek papieru na hasło główne (długi, wąski arkusz z kratkami z wypisanymi kolejno cyframi),
- Kserokopie kart pracy indywidualnej (zał.6),
- Plansze dydaktyczne układów narządów,
- Plansza dydaktyczna tkanek zwierzęcych,
- Modele narządów wewnętrznych człowieka,
- CD-ROM Biologia dla gimnazjum, cz.2, Nowa Era,
- Laptop i projektor,
- Kolorowe znaczki oceny pracy grupy (złoty, srebrny i brązowy papier samoprzylepny z wydrukowanym medalem),
- Kserokopie ankiet ewaluacyjnych
- Karteczki podziału na grupy (nazwy narządów).
Czas trwania: 45 min.

Przebieg lekcji:

FAZA WPROWADZAJĄCA

Czynności organizacyjno-porządkowe:
1.Podział klasy na grupy, uczniowie losują karteczki z nazwami narządów, siadają przy stoliku, na którym leży model danego narządu.
2.Sprawdzenie obecności.
3.Nauczyciel zadaje pytanie:
Do jakich układów narządów należą poszczególne organy z grup?
4.Na podstawie wypowiedzi uczniów nauczyciel formułuje temat lekcji i podaje jej cele.

FAZA REALIZACYJNA

1.Nauczyciel wyjaśnia uczniom zasady konkursu w oparciu o instrukcje pracy grupy (zał.1).
2.Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy (zał.2-6), przed wykonaniem każdego zadania, tak aby każda grupa otrzymała zadania ze wszystkich układów. Po otrzymaniu karty pracy do danego zadania, uczniowie rozwiązują je, zgłaszają przygotowanie, a po wykonaniu zadań przez wszystkie grupy przyklejają karty pracy w tabeli na tablicy. Tabelę nauczyciel rysuje przed lekcją, tak aby w jednej kratce zmieściła się kartka A4
W tabeli zamieszczamy zapisane kolorową kredą nazwy układów : Układ narządu ruchu, układ oddechowy, układ krążenia, układ pokarmowy, układ wydalniczy. W pionie zapisujemy cechy: budowa, funkcje, tkanki, pojęcia.
Następnie prezentują dane zadanie w kolejności zgłoszenia wykonania zadania, korzystając z plansz dydaktycznych.
Przy zad.4 uczniowie otrzymują pasek hasła głównego do wszystkich krzyżówek, po wpisaniu liter przekazują go kolejnej grupie, zgodnie z kolejnością zgłoszenia odpowiedzi.
Nauczyciel kontroluje poprawność wykonania zadań i przydziela grupom punkty w postaci znaczków.
3.Uczniowie otrzymują karty pracy z ćwiczeniami do programu komputerowego Biologia dla gimnazjum, cz2., Nowa Era (zał. 6). Wykonują ćwiczenia i zgłaszają przygotowanie zadania. Po wykonaniu ćwiczeń przez wszystkie grupy, ich przedstawiciele wykonują dane zadanie korzystając z programu komputerowego. Każdy uczeń otrzymuje kartę pracy (wg zał. 6), którą uzupełnia na podstawie wyświetlonego z laptopa obrazu programu.

FAZA PODSUMOWUJĄCA

1.Reprezentanci grup liczą punkty. Na podstawie ich sumy nauczyciel ustala oceny.
2.Uczniowie uzupełniają ankietę ewaluacji .

PRACA DOMOWA

Wyjaśnij posługując się przykładami znaczenie hasła głównego krzyżówek: Integracja działania organizmu.


Załącznik nr 1
Zasady konkursu:
1.Wszystkie grupy przed wykonaniem kolejnego zadania otrzymują karty pracy grupy, które są załącznikami do wspólnych zadań umieszczonych poniżej.
2.Uczestnicy grupy wykonują zadania wspólnie – pisemnie.
3.Na każde z zadań udziela odpowiedzi inna osoba z grupy.
4.Maksymalny czas wykonania zadania określa nauczyciel.
5.Grupa zgłasza wykonanie zadania przez podniesienie ręki.
6.Za zgłoszenie poprawnej odpowiedzi w pierwszej kolejności grupa otrzymuje złoty znaczek, za zgłoszenie poprawnej odpowiedzi w drugiej kolejności grupa otrzymuje srebrny znaczek, za zgłoszenie poprawnej odpowiedzi w trzeciej kolejności grupa otrzymuje brązowy znaczek.
7.Przyznanym znaczkom odpowiadają punkty: za złoty znaczek 3 pkt, za srebrny 2 pkt , a za brązowy znaczek 1pkt.
8. Grupa, która wykona zadanie błędnie traci 1 pkt.
9.Ocenę wystawia nauczyciel na podstawie sumy punktów.
ZADANIE 1.
Korzystając z atlasu anatomicznego wypiszcie na karcie pracy narządy otrzymanego układu narządów.

ZADANIE 2.
Z podanego tekstu wypiszcie w formie równoważników zdań najważniejsze funkcje opisywanego układu narządów.

ZADANIE 3.
Połączcie narządy przedstawione na ilustracjach z tkanką, z której są one zbudowane. Należy nazwać narządy i wybrane tkanki.

ZADANIE 4.
Rozwiążcie krzyżówkę, a litery z pól ponumerowanych w prawym dolnym rogu wpiszcie na pasku hasła głównego.

ZADANIE 5.
Wykonajcie ćwiczenie, jego rozwiązanie przedstawcie wykorzystując program komputerowy „Biologia dla gimnazjum cz. 2”, wyd. Nowa Era.

Załącznik nr2
Kartki A4 a rysunkami układów narządów.

Załącznik nr 3

Mięśnie uczestniczą w każdym ruchu naszego ciała – od unoszenia brwi do tak złożonych czynności, jak taniec czy wspinaczka. Jednak, aby możliwa była zmiana położenia naszego ciała, potrzebujemy również kości. Wspólnie tworzą aparat ruchu, dzięki któremu możemy wykonywać wiele skomplikowanych czynności. Nie wszystkie kości w ciele człowieka uczestniczą w poruszaniu, w uszach znajdują się trzy kosteczki słuchowe, biorą one udział w odbieraniu dźwięków, a zęby służą do rozdrabniania pokarmu. Kości człowieka tworzą szkielet, który utrzymuje pionową postawę ciała. Wielkość i kształt organizmowi nadaje szkielet. Klatka piersiowa lub czaszka chronią ważne narządy wewnętrzne, które pracują na skutek skurczu mięśni gładkich budujących ich ściany. Praca mięśni międzyżebrowych umożliwia oddychanie, a dzięki niektórym mięśniom głowy wyrażamy swoje emocje. W kościach powstają komórki krwi i gromadzą się substancje mineralne.

Posiłki, które spożywamy, muszą być nie tylko smaczne i sprawiać nam przyjemność, ale powinny być przede wszystkim zdrowe, aby dostarczyć organizmowi substancji odżywczych. Są one niezbędne do uzyskania energii, a także stanowią materiał do budowy własnych cząsteczek chemicznych organizmu. Aby substancje odżywcze mogły być przyswojone, muszą być najpierw pobrane, rozdrobnione i nawilżone, potem rozłożone do związków o prostej budowie. Związki otrzymane w procesie trawienia są wchłaniane do krwi i limfy. Biorą w tym udział kosmki jelitowe, które zwiększają powierzchnię wchłaniania ok. 23 razy. Nie strawione resztki pokarmu zostają usunięte w postaci kału. Laboratorium chemiczne organizmu to gruczoł układu pokarmowego – wątroba. Szkodliwe substancje, które przedostały się do krwi np. alkohol są rozkładane w wątrobie. W komórkach wątroby zmagazynowane jest żelazo i glikogen, który rozkładany z powrotem do glukozy zapewnia jej stały dopływ do komórek, a nie tylko po pobraniu pokarmu.

Czy można sobie wyobrazić funkcjonowanie nowoczesnego miasta bez sieci dróg ? Z pewnością utrudniłoby to transport towarów. W ciele człowieka znajduje się sieć naczyń, która wykonuje podobne zadania. Tworzy ją układ krążenia: krwionośny i limfatyczny. W ich wnętrzu płynie krew i limfa wykonujące rozliczne zadania. Aby komórki prawidłowo funkcjonowały muszą otrzymać tlen i substancje odżywcze transportowane przez krew. Chroniąc organizm przed nagromadzeniem się dwutlenku węgla i innych szkodliwych oraz zbędnych produktów przemiany materii, krew pobiera je z komórek. Naczynia krwionośne zwężają się bądź rozszerzają regulując temperaturę ciała. Czynniki chorobotwórcze wnikające do organizmu zwalczane są przez leukocyty. W zwalczaniu drobnoustrojów ważną rolę odgrywa także układ limfatyczny, który także pobiera z komórek zbędne substancje i nadmiar wody oraz wymienia substancje między płynem międzykomórkowym a osoczem.

Woda jest naturalnym środowiskiem życia wielu zwierząt. Niestety, człowiek do nich nie należy. Nasz układ oddechowy nie pozwala nam przebywać w tym środowisku dłużej niż kilka minut. Potem musimy się wynurzyć, aby nabrać powietrza. Do życia potrzebujemy bowiem tlenu, który pobieramy wyłącznie z powietrza. Tlen umożliwia otrzymanie energii w procesie oddychania komórkowego. Energia ta jest niezbędna do wykonywania wszystkich czynności życiowych. Podczas wydechu usuwamy powstający w wyniku utleniania glukozy dwutlenek węgla. Proces dostarczania do organizmu tlenu i usuwania tlenku węgla (IV) to wymiana gazowa. Znajdujące się w krtani struny głosowe odpowiadają za powstawanie głosu, który można modyfikować za pomocą języka, warg i zębów. Chrząstka krtani nagłośnia zamyka się podczas połykania pokarmu , zapobiegając przypadkowemu zadławieniu. Wyściełający drogi oddechowe nabłonek z rzęskami oczyszcza powietrze z drobnoustrojów i pyłów. Ponadto powietrze zostaje nawilżone (śluz) i ogrzane (naczynia krwionośne i zatoki).

W ciele człowieka znajduje się wiele zbędnych substancji, które powstały w wyniku przemian. Są one groźne dla organizmu, muszą więc zostać jak najszybciej usunięte. Dlatego tak ważne jest, aby narządy wchodzące w skład układu wydalniczego były w pełni sprawne. O ich stanie możesz się przekonać wykonując zdjęcie rentgenowskie z użyciem kontrastu lub wykonując badanie moczu. Rola układu wydalniczego polega na pobieraniu z krwi zbędnych substancji i wytwarzaniu moczu. Kiedy zbierze się go odpowiednia ilość jest wydalany z organizmu. Układ wydalniczy odgrywa również ważną rolę w utrzymaniu homeostazy, pełniąc funkcję regulacyjną. Praca nerek umożliwia odzyskanie z moczu wody oraz potrzebnych związków np. soli mineralnych. Dzięki temu w organizmie znajduje się ich odpowiednia ilość. Jeśli substancji tych jest za dużo, nerki usuwają ich nadmiar wraz z moczem.
Źródło „Puls życia cz.2” Nowa Era

Załącznik n4
Kartki A4 z rysunkami narządów i 6 tkanek . Narząd na środku, dookoła rysunki tkanek.
Załącznik nr 5
Krzyżówki dla każdego z układów narządów, hasła dobrane dowolnie przez nauczyciela tak, aby otrzymać hasło Integracja działania organizmu.


Załącznik nr 6 Przykład wybranego zadania:
Ćw.
Dopasuj nazwy narządów tworzących układ krążenia z opisami ich funkcji.
1.tętnice
2.żyły
3.naczynia włosowate
4.serce

a)odprowadzają krew z tkanek do serca
b)pełni rolę pompy wprawiającej krew w ruch
c)odprowadzają krew z serca do tkanek
d)oplatają gęstą siecią wszystkie tkanki organizmu
e)prowadzą limfę z przestrzeni międzykomórkowych do krwiobiegu

1.............. 2............ 3............ 4..........

ćw. Odnajdziesz na płycie CD-ROM Biologia cz. 2,Dział 3. Krążenie zad.1/s.12