Współczesny patriotyzm

Pracując z młodzieżą jako nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie spotykam się często z wypowiedziami na temat „Czym dla mnie jest patriotyzm?”. Na to pytanie najczęściej pada odpowiedź uczniów: „miłością do Ojczyzny”, „walką w jej obronie”, „to gotowość poświęcenia życia dla niej”. Takie jednak rozumienie patriotyzmu jest trafne tylko wtedy, gdy nawiążemy do historii Polski, do wielu wojen, powstań. W obliczu zagrożenia ojczyzny, np. w wyniku ataku wroga czy klęski żywiołowej, sposób wyrażania patriotyzmu jest dość oczywisty: poprzez heroiczną walkę czy solidarność z rodakami. Co to znaczy być patriotą w XXI w.? Polska jest przecież bezpieczna, nie ma jej przed kim bronić, jak robili to nasi przodkowie? Spróbujmy odpowiedzieć na to pytanie.
Co na ten temat mówi źródło encyklopedyczne? „Patriotyzm – postawa charakteryzująca się poczuciem szacunku, umiłowania i oddania względem ojczyzny. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobistymi, a w skrajnych przypadkach gotowością do poświęcenia własnego zdrowia lub życia. Od nacjonalizmu i szowinizmu odróżnia go otwartość na inne narody i tolerancja wobec nich” (Wikipedia) W warunkach pokoju i wolności przykłady miłości ojczyzny są mniej heroiczne, ale wcale nie łatwiejsze. Mają tylko nieco inną formę. Patriotyzm dnia codziennego to solidne wypełnianie obowiązków obywatelskich zapisanych w konstytucji, tj. służba wojskowa, płacenie podatków, ochrona środowiska, troska o dobre imię rodaków.
To nie wszystko. Dojrzały patriota, „niewymuszony” przez konstytucje to człowiek interesujący się przeszłością kraju, jego dorobkiem kulturalnym i gospodarczym, tradycją i wartościami. W możliwie najszerszy sposób poznaje życiorysy wielkich rodaków, ważne daty wydarzeń historycznych, respektuje święta narodowe. Patriotyzm to także szacunek i cześć składana symbolom naszej ojczyzny – godłu, fladze i hymnowi narodowemu. Przejawiają się one w bardzo prostych gestach, takich jak stanie na baczność i śpiewanie hymnu podczas apelów szkolnych, zachowanie powagi obchodów rocznic świąt narodowych, wywieszenie flagi biało-czerwonej w czasie tychże świąt.
Każdy kraj jest silny przede wszystkim siłą swych poszczególnych obywateli. Z tego względu patriotyzm oznacza troskę danego człowieka o własny rozwój, o zdrowie fizyczne, o dojrzałość psychiczną, moralną, duchową i religijną. W takim rozumieniu patriotyzmu dużo mają do powiedzenia młodzi ludzie, którzy decydując o swoich losach, wybierają przyszłość własnego narodu i kraju. Najłatwiej jest „uciec z tonącego statku”, czyli po prostu wyjechać za granicę w poszukiwaniu nie zawsze lepszego życia.
Obywatel przyjmujący na swoje barki współodpowiedzialność za losy państwa to także prawdziwy patriota. To człowiek przeciwstawiający się nadużyciom władzy, korupcji, niekompetencji, organizujący grupy nacisku i kontroli wobec urzędujących. O obowiązku tym Polacy często zapominają albo uchylają się od niego, argumentując, że „nie ma na kogo głosować”, że „nic nie zrobię w pojedynkę”, albo co gorsza świadomie (czy nieświadomie) wspierają łapówkarstwo i inne działania sprzeczne z prawem.
Kolejnym przejawem miłości do ojczyzny jest troska o rodzinę. Niepewny jest los takiego kraju i narodu, w którym rodziny są nietrwałe, rozbite, biedne materialnie czy duchowo, patologiczne, wrogo nastawione do dzieci.
We współczesnej Europie o sile narodu nie decyduje już tylko wielkość armii czy liczba ludności. Ważny jest także postęp naukowy czy techniczny. Zagrożona staje się ta ojczyzna, w której znaczna część obywateli to ludzie bezrobotni, źle wykształceni, niedbale pracujący, bierni. W tej sytuacji patriotyzm przejawia się poprzez wkład w jej rozwój gospodarczy. To oznacza, że współczesny patriota to ktoś, kto jest przedsiębiorczy, zdolny do podejmowania własnych inicjatyw, do tworzenia miejsc pracy.
Co poradzić młodzieży, aby nie zatraciła właściwego rozumienia patriotyzmu we współczesnej „globalnej wiosce”, nie uległa kosmopolityzmowi (uwielbieniu tego co obce)?.
Warto w tym miejscu przytoczyć słowa naszego wielkiego rodaka Jana Pawła II: „..człowiek swoją głębszą tożsamość ludzką łączy z przynależnością do narodu, swoją zaś pracę pojmuje także jako pomnażanie dobra wspólnego wypracowanego przez jego rodaków, uświadamiając sobie przy tym, że na tej drodze praca ta służy pomnażaniu dorobku całej rodziny ludzkiej” (Elementarz Jana Pawła II dla wierzącego, wątpiącego i szukającego”, WL Kraków 2001). Trafnie o patriotyzmie wypowiedział się także prezydent USA J. F. Kennedy „Nie pytaj, co kraj zrobił dla ciebie. Zapytaj, co ty zrobiłeś dla kraju?”
Nie zapominajmy, że ojczyzna żyje dzięki nam, a my dzięki ojczyźnie.