Przyczyny i skutki absencji uczniów w szkole

Wagary, jako przejaw zaburzeń pomiędzy uczniem a szkołą mają swoje podłoże w szkole lub poza szkołą. Wagary odnoszące się do środowiska szkolnego, uwarunkowane są przeważnie niepomyślną sytuacją ucznia w szkole, jego niechęcią do szkoły, nauczycieli i obowiązku uczenia się. Przyczyna wagarów może tkwić poza szkołą – w szerszym środowisku społecznym, które pociąga swoją atrakcyjnością z uwagi na określone przejawy życia, nęcące i frapujące ucznia znudzonego codziennością życia i nauki.
Wagary mające swe źródło poza szkołą należą do sporadycznych i mniej groźnych dla ucznia niż wagary z powodu niechęci do nauki i szkoły.
Pierwsze najczęściej organizowane z powodu niechęci do szkoły uwarunkowane są najczęściej brakiem integracji ucznia ze szkołą, z klasą, słabym przygotowaniem do zajęć lekcyjnych, lękiem przed nauczycielem i sprawdzianem wiadomości na ocenę, czy wreszcie niepomyślną sytuacją i kontaktami ze współuczniami w klasie lub w szkole. Z kwestią tą wiąże się także niedostateczne działanie domu rodzinnego ze szkołą brak kontroli ze strony rodziców, a także niejednokrotnie nieznajomość przez nauczyciela sytuacji ucznia w domu rodzinnym. Uczeń pozbawiony odpowiedniej troski i opieki rodzicielskiej oraz pedagogicznej, napotykający trudności w nauce, ma brak zrozumienia w obydwu środowiskach, często pozbawiony samemu sobie idzie na wagary, szuka przygody, nowego towarzystwa, nie zwracając uwagi na dalsze i potęgujące się braki w opanowaniu materiału, na konsekwencje. Żądza nowych wrażeń i odprężania się jest silniejsza od ucznia. Systematyczne wagary jako przejaw zaburzeń pomiędzy uczniem a szkołą są zjawiskiem często spotykanym u niektórych uczniów.
Wagary, przynajmniej te które, są bezsprzeczne próbą ucieczki ucznia od trudności, z których nie umie sobie poradzić. Ma to miejsce w przypadku gdy uczeń ucieka z określonych lekcji, lub w pewne dni tygodnia, gdyż spodziewa się sprawdzianu jego wiedzy z danych przedmiotów, a przewiduje, że wynik będzie dla niego niepomyślny.

Do najczęstszych przyczyn wagarowania uczniów należą:

• napięcia psychiczne
• bak poczucia bezpieczeństwa
• ostre konflikty pomiędzy rodzicami, stwarzające stałej niepewności w domu
• rozpad rodziny, poczucie obcości
• aktywny udział dziecka w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych
• stałe awantury
• egoistycznej postawie rodziców zapewniających wysoki standard materialny, ale z
bezkrytycznym eksponowaniem go na zewnątrz
• izolacja rodziców od otoczenia, zamknięcia się jedynie w kręgu rodziny
• postawy rodziców reprezentujących odmienne od proponowanych przez szkołę
treści wychowawczych
• nawarstwiające się niepowodzenia szkolne
• osoba nauczyciela i sposób w jaki traktuje on swoich uczniów
• kontakty, jakie uczniowie nawiązują w grupie: podporządkowanie się jednostkom
drżącym do niepowodzenia.
U wielu jednak typowe trudności w nauce nie są wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania rodziny, lecz ich niechęci nauki najczęściej przejawianej u uczniów w postaci lenistwa szkolnego, którego najbardziej charakterystycznymi przejawami są m.in. takie negatywne cechy jak:
• brak troski o wygląd osobisty oraz ład i porządek w swoim otoczeniu, czyli zaniedbanie w zakresie higieny osobistej i społecznej
• wymuszanie od innych lub kradzież środków na zaspokajanie własnych potrzeb
• dokuczanie, przeszkadzanie innym w realizacji obowiązków itp.
Wagarowanie uczniów można analizować w różnych aspektach: niektóre wagary są próbą ucieczki od trudności, z którymi uczeń nie może sobie poradzić, a w innym przypadku są środkiem umożliwiającym osiągnięcie jakiegoś celu. Wagary mogą być próbą zaspokojenia ważnych potrzeb, można je także uważać za formę zaspokajania potrzeb psychicznych ucznia, oraz za mechanizm obronny, w tym przypadku mechanizm niedozwolony. Wagary są niezaprzeczalnie jednym z elementów złego zachowania się: stają się one konsekwencją niewłaściwego traktowania obowiązków szkolnych.
Według wyżej wymienionych aspektów wyłonić można różnicujące się grupy wagarów, jak: wagary doraźno – okazyjne, konfliktowe (na podłożu motywów lękowych, poczucia bezradności, braku zainteresowania nauką, niemoralnego stosunku do nauczyciela), wagary koleżeńskie, kompensacyjne na tle zaburzeń charakterologicznych oraz przestępcze.
W miarę upływu czasu u większości uczniów zaobserwować można nasilenie się nawyku wagarowania, jest to niebezpieczne przede wszystkim z uwagi na to, iż poprzez systematyczne wagarowanie właśnie wtedy zarysowują się pewne charakterystyczne dla procesu demoralizacji formy spędzania czasu (picie alkoholu, palenie papierosów lub skrętów, pogoń za znajomościami zawieranymi na ulicy, a także groźne z punktu widzenia społecznego i wychowawczo z uwagi na konsekwencje – przeżycia seksualne, drobne kradzieże, rozboje itd.)Pewną prawidłowością jest to, że najczęstszym zjawiskiem u rozpoznających wagarowanie jest początkowo urozmaicanie sobie czasu przez proste i pozorne wychowawczo niewinne zajęcia, w miarę jednak nasilania się częstotliwości wagarów i poszukiwanie coraz to atrakcyjniejszych form kształtuje się niebezpieczny dla wychowania i dalszych losów ucznia schemat życia.
Początkowo sporadycznie: doraźno – okazyjne wagary przechodzą kolejno w wagary koleżeńskie a następnie niejednokrotnie w wagary na tle zaburzeń charakterologicznych bądź też wagary przestępcze, których konsekwencją są: włóczęgostwo, ucieczki z domu, drobne kradzieże i rozboje prowadzące w pojedynczych przypadkach do całkowitego wykolejenia się jednostki.

Zapobieganie ucieczkom ze szkoły
Aby zapobiec ucieczkom ze szkoły uczniów należy podjąć kroki zamierzające do uświadomienia uczniom, jak i rodzicom bezcelowości ucieczek. Można wypracować różnego rodzaju metody, mające na celu zapobieganie wagarom, a jednocześnie istotne jest, by bardzo konsekwentnie zachowywać się względem uczniów wagarujących.
Można podjąć następujące działania:

• zajęcia z uczniami w czasie godzin wychowawczych – uświadomienie zagrożeń
występujących podczas wagarów oraz wyrobienie nawyku rezygnacji z nich
• prowadzenie w szkole kółek zainteresowań – skierowanie aktywności ucznia na
„pozytywny tor”
• zaangażowanie uczniów w sprawy szkoły poprzez udział uczniów w
przedsięwzięciach szkolnych – wyrobienie odpowiedzialności za sprawy szkolne
i rozwijanie więzi ze szkołą.
• ustalić korzystniejszy system poprawy dla uczniów obecnych na sprawdzianach – tak, aby młodzież nieobecna z powodu wagarów miała świadomość nieopłacalności wagarów.
• współdziałalność z policją i strażą miejską w celu wzmożenia kontroli na terenie przylegającym do szkoły – uzyskanie informacji na temat uczniów wagarujących
• spotkania z rodzicami – uświadomienie zagrożeń, współpraca z rodzicami w celu przeciwdziałania wagarom
• monitorować frekwencję, systematycznie okazywać zainteresowanie jej przyganami, dopytywać, sprawdzać, negocjować umowy.

Opracowała: Janina Romańska-Kulig