Praca z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo

Nadpobudliwość psychoruchowa jest zjawiskiem najczęściej występującym u dzieci w wieku przedszkolnym. Nadpobudliwość psychoruchowa to zaburzenia procesów nerwowych. Bezpośrednimi jej przyczynami jest słabość procesów nerwowych i zachwianie ich równowagi(wyraźna przewaga w układzie nerwowym procesów pobudzania nad hamowaniem) oraz zakłócenie ruchliwości tych procesów(szybkie przechodzenie od stanu pobudzenia do stanu hamowania i odwrotnie).
Istotą nadpobudliwości jest wiec skłonność do niewspółmiernie silnego reagowania na bodźce , co łączy się z wysokim poziomem aktywności ruchowej. Innym źródłem zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą być zaburzenia genetyczne, alergiczne, psychologiczne oraz błędy wychowawcze.

Nadpobudliwość objawia się w trzech sferach:
- motoryczna –nadmierna ruchliwość, kręcenie się, wstawanie z miejsca, machanie nogami, manipulowanie przedmiotami, chaotyczność w działaniu
- emocjonalna-łatwość wchodzenia w konflikty z rówieśnikami, częste wybuchy gniewu, niecierpliwość, obraźliwość, nagłe zmiany nastroju
- poznawcza- trudność koncentracji uwagi, niedokładność i pośpiech w działaniu, przy wysiłku intelektualnym następujące wyraźne zmęczenie i pogorszenie jakości pracy, trudności w dostrzeganiu szczegółów
Zdarza się, że pobudliwość może występować we wszystkich trzech sferach równocześnie.
Właśnie te dzieci sprawiają rodzicom i wychowawcom największe problemy. Ich czynności wykonywane w życiu codziennym są chaotyczne. Ważne jest, aby dziecko z takimi problemami otaczać atmosferą spokoju i życzliwości. Do problemów dziecka trzeba podchodzić z wyrozumiałością i cierpliwością, zapewniając mu poczucie pełnego bezpieczeństwa. Należy nagradzać dziecko za najmniejsze postępy w sferach zaburzonych.

Zasady postępowania z dziećmi nadpobudliwymi:
- regularny tryb życia
- odpowiednia liczba oraz stałość godzin snu i odpoczynku
- niezbyt forsowne ćwiczenia fizyczne i sporty
- unikanie podnieceń w okresie wieczornym
- polecenia do wykonywania powinny być proste
- chwalenie dziecka
- ignorowanie zachowań niepożądanych
- konsekwencja polegająca na konfrontacji skutków z podjętą przez dziecko decyzją
- wyciszenie zachowań niepożądanych poprzez inną propozycję

Praca z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo powinna opierać się na:
-przestrzeganiu zasad, norm i reguł ustalonych w grupie(odnoszących się do –zgodnego zachowania podczas zabawy, kulturalnego włączania się do zabaw kolegów, korzystania ze sprzętu i zabawek, mądrego rozwiązywania zaistniałych konfliktów)
- rozumieniu konieczności poszanowania cudzej własności
- ocenianiu postępowania własnego i kolegów w konkretnych sytuacjach występujących w codziennym życiu; zdawanie sobie sprawy, ze każdy sam ponosi konsekwencje własnych zachowań.
- nabywaniu przekonania, że jestem słuchany i akceptowany przez innych oraz sam potrafię także słuchać
- bogaceniu słownika biernego i czynnego poprzez poszerzenie zakresu i treści pojęć odnoszących się do zagadnień przyrodniczych, społecznych, zdrowotnych, estetycznych, technicznych, matematycznych i innych
- doskonaleniu sprawności ruchowej poprzez udział w ćwiczeniach gimnastycznych, grach i zabawach ruchowych, ze szczególnym uwzględnieniem zabaw rozwijających: koordynację wzrokowo-ruchowa, zwinność, zręczność, wyczucie napięcia mięśni, kierunku i odległości oraz uwzględnieniu wykonywania ćwiczeń naprzemiennie prawą i lewą ręką lub obiema rękami naraz
- wyrabianiu szybkiego refleksu psychoruchowego poprzez udział w zabawach
- malowaniu i rysowaniu na różnego rodzaju powierzchniach oraz stosowaniu różnorodnych technik plastycznych

Mając na celu zaspokojenie potrzeby ruchu, a równocześnie nauczenie dzieci hamowania swojej ruchliwości, nauczyciel powinien przeplatać zajęcia ruchowe zajęciami cichymi, np. zajęciami plastycznymi, słuchaniem bajek czy muzyki, które nie powinny być długie. Gdy dzieci się niecierpliwią, można skierować ich uwagę na nową postać w bajce, czy nowa sytuację, a w trakcie zajęć plastycznych ukierunkować ich uwagę, włączając się do rysowania czy malowania.

Do najczęściej stosowanych metod pracy z dziećmi nadpobudliwymi należą:
- zajęcia sportowe, ruch na świeżym powietrzu
- techniki relaksacyjne według Jakobsona(polega na wykonywaniu przez dzieci czynności rozluźniania oraz napinania mięśni podczas zabawy)
- techniki relaksacyjne oparte na treningu autogennym Schultza (ćwiczenie to powoduje rozluźnienie napięć wewnętrznych; dzieci podczas relaksu identyfikują się z bohaterem opowiadania, którego słuchają)
- metoda symboli dźwiękowych polega na łączeniu ruchu z muzyką
- techniki parateatralne(stosowane w pracy z dziećmi z zaburzeniami emocjonalnymi)
- malowanie dziesięcioma palcami(malowanie odbywa się dłońmi i palcami z użyciem sześciu podstawowych kolorów-niebieski, czerwony, żółty, brązowy, zielony i czarny)
- metoda ruchu Rozwijającego W.Sherborn (dzieci zaspokajają naturalną potrzebę bliskiego kontaktu fizycznego i emocjonalnego z rodzicami, podczas ćwiczeń dziecko poznaje własne ciało, poznaje przestrzeń, nabywa poczucia bezpieczeństwa, a przez to jest bardziej aktywne i twórcze)
- masażyki(dzieci ruchem interpretują słowa nauczycielki wykonując te ruchy na plecach kolegi)
- zabawy z Pedagogiki zabawy

Myślę, że zastosowanie powyższych metod w pracy z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo powinno im pomóc. Od nas jednak zależy, czy stworzymy odpowiednie warunki środowiskowe i wychowawcze, które w pewnym stopniu będą przeciwdziałać występującym u dzieci zaburzeniom. Takim dzieciom należy stwarzać sytuacje, dzięki którym uwierzą w siebie i poradzą sobie z nadpobudliwością oraz nauczą się prawidłowo wykorzystywać swoją energię w sposób konstruktywny. W tym celu należy organizować zabawy ruchowe, ćwiczenia muzyczne, korzystać z wierszy i rymowanek, które można ilustrować ruchem. W czasie zabaw należy pamiętać o częstym chwaleniu dzieci i nagradzaniu za drobne sukcesy. Na uwagę zasługują zajęcia grupowe, które integrują dziecko nadpobudliwe z innymi dziećmi w grupie.
Pracując na co dzień z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo, należy pamiętać o tym, aby z jednej strony nie tłumić nadmiernej aktywności ruchowej tych dzieci, a z drugiej uczyć je podczas zajęć kontrolowania swojej energii, wdrażać do spokojnego siedzenia i skupienia się nad aktualnie podejmowanym zadaniem.


Literatura :
U. Schafer "Dlaczego dzieci się wiercą?"
H. Nartowska "Wychowanie dziecka nadpobudliwego"
J. Stadnicka "Terapia dzieci – muzyką, ruchem i mową"
T. Wolańczyk, A. Kołakowska - "Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć"