Rola grafomotoryki w przygotowaniu do nauki szkolnej

W przygotowaniu dziecka do pisania ważną rolę odgrywa zarówno gotowość umysłowa jak i motoryczna oraz emocjonalno- społeczna. Systematyczną naukę pisania powinny poprzedzać, a następnie wspierać ustawicznie ćwiczenia kształtujące i rozwijające ogólną sprawność manualną. O przygotowaniu do pisania decyduje między innymi ogólny poziom sprawności manualnej dziecka, poziom orientacji przestrzennej, lateralizacji, spostrzegawczości, analizy i syntezy wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej i wiele innych czynników warunkujących powstanie tej umiejętności, jak pamięć wzrokowa i ruchowa czy rozumienie symbolu. Uwzględniać więc trzeba różnorodne rodzaje zajęć, zabaw, gier i ćwiczeń w toku których dzieci wykonują proste operacje umysłowe i motoryczne. Bardzo ważne są także wszelkie prace plastyczne i techniczne doskonalące pracę manualną. Przygotowanie do nauki szkolnej i czynności pisania jest więc procesem złożonym, pozostającym w ścisłym związku z rozwojem innych funkcji i sprawności. Dziecko musi nabyć niezbędne umiejętności, aby w pełni sprawnie realizować umiejętność pisania. Niektóre z nich to:
- Przyjmowanie prawidłowej pozycji ciała podczas pisania,
- Prawidłowe trzymanie przyboru do pisania,
- Przestrzeganie właściwego kierunku kreślenia i łączenia liter,
- Poprawne i staranne rysowanie podanego wzoru,
- Wyrobienie w sobie nawyku stałej kontroli estetyki pisma.
Ważną rolę w kształtowaniu prawidłowego pisania odgrywa dom, przedszkole, a także nauczyciel. Do zadań nauczyciela należy:
-Wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji,
- Zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej,
- Wyrównywanie dysharmonii rozwojowych,
- Stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka,
- Rozwijanie sprawności manualnej,
- Usprawnianie koordynacji wzrokowo – ruchowej,
- Likwidowanie napięcia mięśniowego,
- Wyrabianie płynności i precyzji ruchów.

Oto niektóre ćwiczenia usprawniające grafomotorykę u dzieci:
A. Usprawnianie manualne w celu wyrabiania sprawności i precyzji palców dłoni:
Ćwiczenia na przekraczanie linii środka: aktywizują obie półkule mózgu do
równoczesnej pracy oraz rozwijają sprawność manualną.
a)Zabawy palcami:
- uderzanie czubkami palców o blat stołu w różnym tempie,
- uderzanie palcem wskazującym jednej ręki w przestrzenie między palcami drugiej ręki,
- przeplatanie swoich palców;
b)ćwiczenia naprzemienne;
c)rysowanie w powietrzu oburącz;
d)rysowanie w powietrzu leniwych ósemek.
e)malowanie farbami na dużych płaszczyznach z zachowaniem kierunku od lewej do prawej i z góry na dół;
f)kolorowanie rysunków o dużych i małych powierzchniach;
g)nawlekanie guzików, koralików;
h)wydzieranie, wycinanie (różne kolory, wielkości, kształty),
i)wycinanie konturów obrazków, figur geometrycznych itp.
j)wałkowanie wałeczków i obwodzenie nimi liści, liter, cyfr itp., lepienie z plasteliny figur, kształtu liter, cyfr,
k)obrysowywanie, przekalkowanie wzoru, stemplowanie.

B. Ćwiczenia rozluźniające w celu wyrobienia płynnych, postępujących ruchów pisarskich:
- labirynty;
- kropkowanie kwadratów;
- oburęczne malowanie dużych kształtów (koła, leniwe ósemki itp.),
- rysowanie kół ze zmienną prędkością, na zmianę prawą i lewą ręką
- rysowanie, malowanie ruchami poziomymi, pionowymi, falistymi, okrężnymi,
- rysowanie figur w kierunku zgodnym i przeciwnym do ruchu wskazówek zegara;
- kreślenie form kolistych, linii spiralnych, linii zamkniętych (koła, owale, prostokąty) - łączenie linii zaznaczonych punktów;
- rysowanie linii ciągłych, wijących się, spirali i pętli wokół pewnych znaków graficznych;
- rysowanie po śladach;
- kopiowanie rysunków;
- rysowanie kredą na dużym papierze;

C. Rozwijanie umiejętności manualno - graficznych:
- dobieranie identycznych kształtów i liter;
- kolorowanie obrazków;
- rysowanie ornamentów, szlaczków z liter w liniaturze szerszej a potem odpowiadającej liniaturze w zeszycie z zachowaniem ciągłości i kierunku zgodnego z kierunkiem pisma;

Wszystkie te ćwiczenia należy stosować systematycznie, wykorzystując każdą nadającą się do tego okazję. Wiele takich okazji jest w czasie realizacji zadań z edukacji plastycznej i technicznej. Większość ćwiczeń stanowią lubiane i wyczekiwane przez dzieci zabawy. W przygotowaniu do nauki szkolnej ważną rolę będą odgrywać atrakcyjne metody oraz formy pracy z dzieckiem. Wiodącymi metodami pracy na zajęciach grafomotorycznych powinny być metody twórcze, jak i odtwórcze oraz elementy ćwiczeń z kinezjologii edukacyjnej Dennisona.

Bibliografia

1.J. Malendowicz „O trudnej sztuce czytania i pisania”
2.B. Rocławski „Kreślę i łączę litery”
3.M. Szurmiak „Podstawy reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu”
4.H. Skibińska „Praca korekcyjno - kompensacyjna z trudnościami w pisaniu”
5.H. Tymichowa „Ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową ręki i koordynację wzrokowo – ruchową”
6.B. Sawa „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”