Metoda projektu "Skrzyżowanie" - scenariusz dla przedszkolaków

DIAGNOZOWANIE I MONITOROWANIE ROZWOJU DZIECKA
Opinia po przeprowadzonej obserwacji rozwoju ruchowego dziecka 6 - letniego – arkuszem obserwacji rozwoju sprawności ruchowej dziecka 6 – letniego wyd. Raabe „ Obserwacja dziecka w przedszkolu”

Nie sposób prześledzić rozwój sprawności ruchowej dziecka 6 – letniego bez odwołania się do prawidłowości rozwoju ruchowego i porównania wcześniej osiągniętych umiejętności dziecka w tym zakresie. Musimy zwrócić uwagę na rozwój somatyczny, ogólny stan zdrowia dziecka oraz należy pamiętać, że w jednej grupie wiekowej mogą przebywać dzieci o bardzo zróżnicowanych umiejętnościach. Może to wynikać z w/w przyczyn, ale także z różnic w datach urodzenia ( dzieci urodzone w styczniu wyprzedzają rówieśników z grudnia prawie o rok). Duży wpływ na rozwój ruchowy dziecka ma też jego temperament, a także doświadczenia dziecka wyniesione ze środowiska rodzinnego. Nie wszyscy rodzice stymulują rozwój ruchowy dziecka, często wyręczają dziecko, ograniczają naturalną aktywność dziecka.
Dziecko 3 – letnie przyswoiło już podstawowe formy ruchu, ale jest jeszcze powolne i niezręczne. Powinno mieć opanowane:
Łączenie chodu, biegu z akcentowaniem kroku, noszeniem, popychaniem, toczeniem, przekraczaniem przyborów, omijaniem przeszkód, przepełzaniem, a także z podskokami, cwałami, galopem.
Sposób wykonania tych czynności świadczy pośrednio o poziomie rozwoju równowagi, orientacji, rytmu, szybkości reagowania, różnicowaniu ruchu ( czuciu).
Dziecko 4 – letnie porusza się podobnie jak 3 latek, ale pewniej i swobodniej. Lepiej reaguje na sygnały.
W grupie 4 latków występuje duże zróżnicowanie rozwoju dzieci: jedne z nich są bliższe 3- latkom inne 5- latkom. W grupie tej zwiększa się potrzeba ruchu i chęć wspólnej zabawy.
Dziecko 5- letnie wykazuje na ogół zwiększoną potrzebę ruchu, potrafi biegać do utraty tchu. Bieg jest swobodny, z wychyleniem tułowia w przód, zamachową pracą ramion i wydłużonym równym krokiem. Ruchy są celowe i odpowiednio przygotowane do rodzaju wykonywanego ruchu, np. przechylenie w biegu po wirażu, skracanie kroku przy wbieganiu, zbieganiu po płaszczyźnie pochyłej, uchylanie się, doganianie, przyspieszanie.
Dziecko 6-letnie wykazuje szybki postęp, jest zręczne i zwinne, procesy pobudzania i hamowania są zrównoważone, zharmonizowane.
Ruchy płynne, swobodne, dynamiczne, celowe, odpowiednio dostosowane do zadania. Wysiłki ekonomiczniejsze.
Zauważamy przewidywanie ruchów np. wyciąganie rąk do piłki, cofanie się przy zbyt silnym rzucie piłki.
Obserwujemy coraz więcej kombinacji ruchów z przyborami i bez np. rzuty, chwyty z odbiciem i skokiem, przeskakiwanie przez skakankę, odbijanie piłki o podłogę, ćwiczenia rytmiczne: chód, bieg, podskoki, obroty, zatrzymania w pozycji równoważnej, wspinania, przeploty, przechodzenie z przyrządu na przyrząd.
Arkusze zaproponowane przez wydawnictwo Raabe skupiają się na obserwacji rozwoju ruchowego w zakresie sprawności koordynacyjnej
( psychomotorycznej) pomijając siłę, szybkość, wytrzymałość.
„ Sprawność koordynacyjna jest związana z właściwościami osobowościowo- somatycznymi człowieka, które określa się mianem psychomotoryczności. Termin psychomotoryka ukazuje związek organizmu z psychiką człowieka.
Związek ten jest szczególnie silny we wczesnych fazach rozwoju. Im dziecko młodsze, tym bardziej sfera psychiczna i motoryczna zespalają się ze sobą, tak, że nie można ich oddzielnie kształtować ani badać w izolacji.
Sprawność koordynacyjna uzależniona jest od tego, jak za pomocą zmysłów człowiek odczuwa i przetwarza bodźce płynące do i od organizmu, oraz w jakim stopniu ma on ukształtowaną świadomość ruchu i zachowań motorycznych, co powiązane jest z funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego i funkcjonowaniem narządów zmysłów.” ( E. Chobocka Obserwacja dziecka w przedszkolu, Raabe)

OBSERWACJA DZIECKA W PRZEDSZKOLU wyd. Raabe poleca:
Arkusze obserwacji, omówienia obszarów, komputerowy program do analizy wyników. Uniwersalne narzędzie pracy dla całego przedszkola:
- możliwość kopiowania arkuszy obserwacji,
- możliwość instalacji programu na wszystkich stanowiskach komputerowych w placówce,
- do wykorzystania we wszystkich grupach wiekowych.
Ujednolicona forma arkuszy obserwacji ułatwiająca sporządzanie raportów zbiorczych.
Wybrałam wersję kopiowania arkuszy obserwacji i wypełniłam arkusze podczas specjalnie zaplanowanych ćwiczeń gimnastycznych przeprowadzanych przez studentkę AWF pracującą w naszym przedszkolu. Skoncentrowałam się na pilnej obserwacji całej grupy dzieci, a potem wybrałam 6 dzieci do bliższej obserwacji. Arkusz zawiera jasno sprecyzowane umiejętności i opis charakterystycznych etapów w trakcie łączenia biegu ze skokiem, łączenia rzutów, chwytów i odbić z poruszaniem się i wykonywania czynności w ruchu. Podaje przykładowe sytuacje zadaniowe. W trakcie zadań ujętych w arkuszu obserwacji mogłam dość łatwo zauważyć sposób wykonywania ruchów w przypadku dzieci dobrze sobie radzących, sprawnych i zwinnych, szybko reagujących oraz zaobserwować ruchy mniej skoordynowane. Trudniej było zaobserwować możliwości łączenia ruchów u dzieci pozostałych. Tymi dwiema grupami
( dziećmi, które miały różne trudności oraz dziećmi, które określiłam jako średnio skoordynowane) zajęłam się obserwując kolejne serie i próby wykonania zadań.
W grupie dzieci, którym zdarzały się niedoskonałości ruchowe zaobserwowałam: ruchy dodatkowe tzw „ współruchy”, wykonywanie zadań nie wg instrukcji, zachwiania równowagi, brak płynności ruchu, przykurczona sylwetka- bardzo niska pozycja w trakcie kozłowania piłki, małe napięcie nadgarstków ( wiotkie) w trakcie odbijania i rzucania piłki. Niektóre dzieci podrzucały piłkę bardzo nisko jakby mniej pewnie, aby nie upadła (asekuracyjnie). Dzieci te dały mi powód do późniejszej dodatkowej analizy innych obszarów rozwojowych np. rozwoju emocjonalnego, społecznego, mowy, grafomotoryki. Jeden chłopiec mało pewny siebie podobnie działał w trakcie ćwiczeń, jeden chłopiec o skrzyżowanej lateralizacji miał problemy w trakcie łączenia ruchów rzutu i biegu. Wśród tej grupy znalazł się też chłopiec z podejrzeniem dysleksji i słabym poziomem umiejętności graficznych.
Po powtórzeniu ćwiczeń okazało się, że niektórym dzieciom ( tym o tzw. średnim poziomie wykonywania zadań ) czasem udawało się poprawnie wykonać, a czasem nie, ale były bliskie opisowi ujętemu w arkuszu jako najwyższy poziom umiejętności: w przypadku łączenia rzutów, chwytów i odbić z poruszaniem się były to: działania obszerne , ukierunkowane zgodnie z zamierzeniem i przewidywaniem ruchowym( wyjście do piłki. Wyciągnięcie rąk, pochylenie tułowia, cofnięcie się).
Dzieci czasem wyraźnie rywalizowały ze sobą, rozmawiały, nie zawsze reagowały szybko na polecenia. To również mogło znacznie wpływać na jakość wykonywanych ćwiczeń, gubienie przyborów, ale jest to naturalne. Bardziej od „ wzorcowo” wykonanych zadań zwracałam uwagę na łączenie i kombinację ruchu, naturalność, płynność ruchów, zaangażowanie i chęć wykonywanych ćwiczeń.
Uważam, że obserwacje takie należy robić także w trakcie zabaw swobodnych, kiedy dzieci spontanicznie podejmują aktywność ruchową. W przedszkolu jest wiele okazji i miejsc do różnorodnych zabaw ruchowych ( np. rytmika, ogródek, sala ruchowa, sale zabaw).
Wszelkie wątpliwości w trakcie wypełniania arkusza traktować należy jako sygnał do zastanowienia się nad przyczyną- jest to okazja do refleksji w celu lepszego poznania dziecka, czasem zweryfikowania swojej opinii lub umiejętności rzetelnej obserwacji, brania pod uwagę „ efektu aureoli”, osobistych sympatii i niechęci.
Uważam, że obserwacja przy użyciu opisanego przeze mnie arkusza dała mi wiele informacji nie tylko o rozwoju ruchowym dzieci. Pomogła także zaplanować działania z dziećmi wymagającymi indywidualnych ćwiczeń.
Po przeprowadzeniu obserwacji z zainteresowaniem sięgnęłam do książki H. Spionek „ Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka” oraz do książki H. Nartowskiej „ Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego”, S. Owczarka „ Gimnastyka przedszkolaka”, a także do publikacji nauczycieli na temat rozwoju ruchowego dzieci umieszczonych na stronie awans zawodowy www.literka.pl
Pozwoliło mi to na odświeżenie wiedzy na ten temat i jest to moim zdaniem skuteczna metoda uniknięcia rutyny w pracy nauczyciela. Interesował mnie też problem wczesnego wykrywania różnych nieprawidłowości rozwojowych o których pisze H. Spionek, H. Nartowska – wczesne sygnały nieprawidłowego rozwoju można zaobserwować już we wczesnym dzieciństwie i nie można ich lekceważyć.
Należy pamiętać, że dla dzieci ruch, gimnastyka, ćwiczenia to aktywność, która powinna sprawiać radość – ruch jest przecież przejawem życia. Trzeba zadbać o odpowiedni klimat: bezpieczeństwo, swobodę, poczucie humoru. Dzieci bawiące się w sprzyjających warunkach doskonalą swoje umiejętności. Podczas moich obserwacji w/w arkuszem pełniłam rolę widza, który jest dopingującym kibicem, podaje uciekającą piłkę i cieszy się razem z dziećmi.

Bibliografia:
1. W. Gniewkowski, K. Wlaźnik, „ Wychowanie fizyczne”
2. H. Nartowska „ Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego”, WSiP Warszawa 1980
3. S. Owczarek „ Gimnastyka przedszkolaka”, WSiP Warszawa 2001
4. H. Spionek „ Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka”, PWN Warszawa 1965
5. „Edukacja w przedszkolu” „Raabe”-
cz. B ( doskonalenie zawodowe) ,
cz. H ( psychosomatyka) – E. Białek „ O co chodzi w harmonijnym rozwoju dziecka?- O co chodzi w zrównoważonym rozwoju?”