Program profilaktyki logopedycznej dla dzieci w wieku przedszkolnym

Okres przedszkolny to czas intensywnego kształtowania się mowy i języka dziecka. W tym czasie rozwija się umiejętność identyfikacji i różnicowania dźwięków mowy, tzw. słuch fonemowy, a na jego bazie umiejętność analizowania i syntetyzowania słuchowego wyrazów oraz pamięć fonologiczna wyrazu i zdania.
Wraz z rozwojem myślenia pojęciowego rozwija się u dziecka strona fleksyjna, leksykalna i składniowa, pozwalająca na poprawne pod względem gramatycznym budowanie wypowiedzi słownych i pisemnych. Usprawniają się także funkcje oddechowo -połykowe, wpływające bezpośrednio na sprawność artykulatorów.

Celem głównym programu jest kształtowanie prawidłowej mowy u dzieci, dbanie o właściwą stymulację rozwoju mowy, tak , by nie dopuścić do jakichkolwiek zakłóceń i zaburzeń w jej rozwoju.

Cele szczegółowe:

-wykształcenie i utrwalanie umiejętności dojrzałego sposobu połykania,
-utrwalanie właściwego toru oddechowego,
-usprawnianie motoryki narządów mowy (warg ,języka ,podniebienia),
-rozwijanie percepcji słuchowej przez kształcenie wrażliwości słuchowej ,różnicowanie dźwięków z otoczenia,
-wyrabianie poczucia rytmu,
-bogacenie słownictwa związanego z najbliższym otoczeniem dziecka,
-rozwijanie mowy zdaniowej i opowieściowej ,
-ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej,
-doskonalenie artykulacji.

Celem pośrednim jest uświadomienie rodzicom znaczenia prawidłowego rozwoju mowy dla rozwoju i kształtowania przyszłości ich dzieci , zwłaszcza dla powodzeń w szkole.

I.ĆWICZENIA Z ZAKRESU ROZUMIENIA MOWY

różnicowanie i wskazywanie przez dziecko znanych przedmiotów- zabawek,
różnicowanie, porównywanie i wskazywanie przez dziecko czyności z życia codziennego,
- różnicowanie,porównywanie i wskazywanie położenia przedmiotów ( na , pod ,przed , obok itp.),
różnicowanie , porównywanie i wskazywanie cech przedmiotów( wielkość , długość , szerokość, itp.),
różnicowanie ,porównywanie i wskazywanie kolorów i stanów emocjonalnych,
klasyfikowanie przedmiotów ze względu na ich cechy

II. ĆWICZENIA SŁUŻĄCE USPRAWNIANIU APARATU MOWY

ĆWICZENIA MOTORYKI ARTYKULACYJNEJ I ARTYKULACJI

-otwarte szeroko usta,wyciąganie i chowanie języka(język długi i cienki)
-unoszenie języka wysoko do nosa i wysuwanie na brodę(na zmianę)
-dotykanie czubkiem języka kącików ust (na zmianę)
-oblizywanie językiem warg dookoła
-szeroki uśmiech,usta zamknięte,nie widać zębów i mały dzióbek (na zmianę)
-szeroki uśmiech,usta rozchylone,widać zęby i kółeczko z ust,jak ryjek świnki(na zmianę)
-cmokanie-usta ułożone w dzióbek
-kląskanie językiem jak konik,ze ściąganiem i rozciąganiem ust,
-parskanie wargami,
-oblizywanie podniebienia(język oblizuje podniebienie od tyłu do przodu,unosząc się wysoko do góry usta są szeroko otwarte),
-wypychanie języka zza dolnych zębów-ruchy wymiatające(usta szeroko otwarte),
-wypychanie językiem policzków i oblizywanie zębów dookoła,przy zamkniętych ustach,
-oblizywanie czubkiem języka górnych zębów(usta szeroko otwarte),
-”liczenie” czubkiem języka górnych zębów-czubek języka dotyka po kolei każdego zęba,
-oblizywanie na zmianę górnych jedynek z przodu i z tyłu(usta szeroko otwarte),
-ssanie górnej,a następnie dolnej wargi,
-wydymanie powietrzem policzków(razem i na zmianę),

-przygryzanie dolnej wargi,
-”koci grzbiet”-trzymanie czubka języka za dolnymi zębami i unoszenie grzbietu języka do góry,
-zlizywanie z talerzyka czekolady w proszku,
-zbieranie z talerzyka czubkiem języka pojedynczych ziarenek ryżu preparowanego,
-przyklejanie do podniebienia za górnymi zębami kawałka chrupka kukurydzianego i ściąganie go czubkiem języka(żuchwa opuszczona),
-wymawianie głoski „l”,a potem „a”,
-wymawianie sylaby „la”przy otwartych ustach,
-układanie języka za górnymi zębami i uderzanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy(za górnymi zębami),wymawianie szybko „ddddd...”(żuchwa nie porusza się),wykonujemy to samo ćwiczenie wymawiając”tdtdtd...”oraz „tdntdn...”,
-połykanie śliny z językiem przyklejonym do podniebienia,
-chrapanie,
-ziewanie,
-płukanie gardła wodą,
-nabieranie powietrza nosem i przełykanie go.

ĆWICZENIA ODDECHOWE:

-głęboki wdech nosem wydech ustami (można łączyć z ruchami całego ciała);
-dmuchanie na piłeczki, watki, piórko, papierowe liski, motylki, rybki, wiatraczki, małe przedmioty pływające po powierzchni wody;
-dmuchanie na płomień świecy – długo i delikatnie, by płomień „tańczył” oraz mocno i krótko by świeca zgasła.
-dmuchanie przez plastikową rurkę napojów;
-dmuchanie przez rurkę do pojemnika z wodą;
-wąchanie kwiatków (i innych pachnących rzeczy) – wdech nosem – wydech ustami;
-dmuchanie przez nos na piórka;
-dmuchanie w gwizdki, trąbki, i inne przedmioty wydające dźwięki;
-dmuchanie na zmarznięte ręce i gorącą zupę;
-zabawa w „dźwig”- przy użyciu rureczki przenosimy leżące waciki lub papierki przez przyssanie ich do rurki (konieczny jest głęboki wdech i zatrzymanie powietrza w płucach);

ĆWICZENIA ODDYCHANIA BRZUSZNO-PRZEPONOWEGO:

Ćwiczenia zaczynamy od pozycji leżącej. Jeżeli dziecko wykonuje je prawidłowo i nie sprawia mu ono trudności możemy przejść do ćwiczenia w pozycji stojącej i siedzącej. Dążymy do tego, aby brzuszno - przeponowy sposób oddychania stał się naturalnym i aby dziecko oddychało w ten sposób cały czas. Jest to najbardziej ekonomiczna metoda oddychania, najkorzystniejsza dla procesu mowy i śpiewu. Przy tego typu oddychaniu pracuje przepona i dzięki temu obserwujemy ruchy brzucha. Klatka piersiowa powinna być nieruchoma.
kładziemy się na podłodze, jedną dłoń kładziemy na brzuchu i kontrolujemy jego ruchy (możemy na brzuch położyć maskotkę i obserwować jak porusza się ona razem z brzuchem);
robimy wdech nosem – brzuch rośnie i wydech ustami – brzuch maleje.

ĆWICZENIA FONACYJNE:

wydłużanie artykulacji wszystkich głosek (razem i osobno);
wydłużanie głosek szczelinowych (s,z, sz, ż, f, w);
naśladowanie odgłosów z otoczenia;
naśladowanie odgłosów zwierząt;
artykułowanie samogłosek na dwóch różnych wysokościach (na zmianę);
artykułowanie sylab na dwóch różnych wysokościach;
śpiewanie samogłosek i sylab do melodii znanej piosenki (płynnie, nie odrywając głosek);
śpiewanie sylab do melodii znanej piosenki (rytmicznie, odrywając każdą od poprzedniej);
na przemian – głośno i cicho wymawianie głosek i sylab;
na przemian - krótko i długo wymawianie głosek i sylab;

ĆWICZENIA SŁUCHOWE (W TYM SŁUCHU FONEMOWEGO):

lokalizowanie źródła podawanego dźwięku;
rozpoznawanie dźwięków z otoczenia (np. samochód, radio, woda, zegar, pukanie, dzwonek do drzwi);
rozpoznawanie z otoczenia kilku dźwięków jednocześnie (np. piłka, moneta, szum wody);
rozpoznawanie instrumentów muzycznych po dźwiękach;
wsłuchiwanie się w ciszę i szukanie dźwięków (np. śpiew ptaków);
odtwarzanie sekwencji rytmu,
różnicowanie cech dźwięków tj. natężenie dźwięku,wysokość,długość trwania,
ćwiczenia analizy i syntezy fonemowej,
ćwiczenia analizy i syntezy sylabowej,
kładzenie nacisku na głoskę nagłosową,
kładzenie nacisku na głoskę wygłosową,
rozróżnianie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych,
rozróżnianie wyrazów różniących się tylko jedną głoską np. Bułka-półka, lody-loty, góra-kura itp.,
rozróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej np. Sanki-szanki, rak-lak, kawa-tawa itp.,

ĆWICZENIA RELAKSACYJNE:

Ćwiczenia w pozycji stojącej:

-wdech nosem,wydech ustami,
-luźne wymachy kończyn,
-wdech z wyciągnięciem rąk przed siebie,wydech z opuszczeniem,
-wdech z wyciągnięciem rąk ku górze i przeciągnięciem się,wydech z opuszczeniem rąk,
-wdech z podniesieniem rąk w górę,wydech ze skłonem w przód,
Ćwiczenia w pozycji leżącej:

-głęboki wdech przeponą i wydech z rozluźnieniem całego ciała,
-wdech z przyciśnięciem rąk do materaca,rozstawione palce naciskają na materac,wydech wraz z rozluźnieniem całego ciała,
-wdech z uniesieniem nóg jak najwyżej,wydech wraz z rozluźnieniem i opuszczeniem kończyn,
-wdech z uniesieniem rąk i wyciągnięciem ich jak najwyżej lub jak najdalej za głowę,wydech z rozluźnieniem całego ciała,

Ćwiczenia relaksacyjne można wykonywać z podkładem muzycznym(muzyka relaksacyjna). Osoba prowadząca może także wprowadzać komentarz do podkładu muzycznego -uczestnicy leżą na materacu z zamkniętymi oczyma-np. leżysz na plaży,jest bardzo gorąco,słońce opala twoją twarz,słyszysz szum fal,delikatny wiatr rozwiewa twoje włosy itd.
Można stosować masaż relaksacyjny w parach(masowanie policzków,kończyn górnych,dolnych,stóp,brzucha,klatki piersiowej;także można uciskać).

II.MOWA EKSPRESYWNA

-nazywanie przedmiotów z najbliższego otoczenia,
-nazywanie czynności z życia codziennego,
-nazywanie części ciała osób , zwierząt , elementów zabawek i znanych przedmiotów,
-różnicowanie, porównywanie i nazywanie osób i przedmiotów oraz czynności przez nie wykonywanych,
-wypowiadanie się na bliskie dziecku tematy,
-nazywanie cech zewnętrznego wyglądu,
-poszerzanie słownika czynnego dziecka poprzez wyszukiwanie rymów, synonimów,antonimów,
-formułowanie wypowiedzi w oparciu o ilustracje,
-układanie i opowiadanie historyjek obrazkowych ( rozumienie relacji przyczynowo- skutkowych),
-prawidłowe formułowanie zdań (np. z użyciem podanych wyrazów)i posługiwanie się nimi.

PROGRAM MA PRZYCZYNIĆ SIĘ DO OPANOWANIA PRZEZ DZIECI PRZEDSZKOLNE:
-sprawności strony artykulacyjnej , gramatycznej i leksykalnej mowy
-umiejętności sprawnego komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi z bliższego i dalszego środowiska wychowawczego
-umiejętności komunikowania o swoich potrzebach i stanach emocjonalnych