Młody człowiek w wieku 3 do 5 lat bardzo szybko uczy się i doskonali swoje umiejętności. W tym okresie kształtuje się jego charakter i zainteresowania. Ciągle jednak głównie zajmuje się zabawą, podczas której zadziwia nas dociekliwością i ciekawością świata. Również w tym okresie dziecko intensywnie rozwija swoją sprawność ruchową. Większość czasu spędza chodząc lub biegając.
Wiek przedszkolny to okres intensywnego wzrostu organizmu, a od rozwijania sprawności ruchowej zależy dalszy przebieg jego rozwoju fizycznego. Dlatego u przedszkolaków obserwuje się:
- wielką potrzebę ruchu i mówi się o nadruchliwości, a także konieczności zaspokojenia głodu ruchu dziecka, oraz korzystnych zmianach w sprawności i koordynacji ruchowej.
Dla zdrowia przedszkolaka i prawidłowego rozwoju psychoruchowego ważne jest zaspokojenie potrzeby ruchu.
Zaniedbania rozwoju motorycznego małego dziecka mają wpływ na dalszy jego rozwój psychofizyczny. Okres przedszkolny i wczesne lata szkolne odzwierciedlają utrwalone w różnym stopniu nieprawidłowości rozwojowe w zakresie budowy, postawy ciała, zaniedbań psychomotorycznych. Stwarza to poważne problemy w dalszym okresie rozwoju dziecka i zmusza do stosowania żmudnych i długotrwałych zabiegów wyrównawczo – korekcyjnych.
Najrozsądniejszym wyjściem wydają się w tym przypadku organizowane przez dorosłych zabawy ruchowe.
Zabawy ruchowe mogą pełnić trzy funkcje: zdrowotna, optymalizująca rozwój(fizyczny, umysłowy, społeczny)oraz terapeutyczna (korygująca niedomagania)
Aktywność ruchowa dzieci polepsza ich kondycję fizyczna, i motoryczną zapobiega wadom i deformacja ciała, kształtuje przyzwyczajenia i nawyki sprzyjające zdrowiu, doskonali sprawność i zaradność ruchową, rozwija zmysły i funkcje niezbędne do osiągnięcia późniejszych sukcesów szkolnych. Ma również korzystny wpływ na odporność fizyczna organizmu, a także na prawidłowy przebieg jego procesów metabolicznych i hormonalnych .Wpływa na mineralizacje kośćca, powoduje zwiększenie masy aktywnych tkanek i zmniejszenie się tkanki tłuszczowej, co ma istotne znaczenie w profilaktyce otyłości.
Uaktywnienie ruchowe dziecka wpływa jednak nie tylko na jego rozwój motoryczny ale i na pozostałe sfery rozwoju i działania procesy i myślowe takie jak pamięć i koncentracja uwagi, oraz przyczyniają się do :
- pobudzania myślenia i twórczego działania
- doskonalenia spostrzegania wzrokowego i zdobywania doświadczeń ruchowych w
zakresie statyki i dynamiki
- rozbudzania motywacji do wszechstronnej aktywności stanowiącej niezbędny
warunek rozwoju dziecka
- rozwijania refleksu; umiejętności szybkiego reagowania na różnego rodzaju sygnały
odbierane za pomocą zmysłów
- osiągania gotowości do podjęcia nauki w szkole
- kontrolowania zachowań.
Dobrze dobrane ćwiczenia znacznie poprawiają sprawność malucha, a przy tym zwiększa się ilość przepływającej krwi. Zabawy i ćwiczenia ruchowe muszą być tak dobrane, by dziecko dało sobie z nimi radę. Należy zaprezentować pociesze ćwiczenia do wykonania. Jeżeli tylko jest to możliwe to warto w trakcie zabawy przyrównywać, jakieś ćwiczenia do różnych zjawisk, rzeczy, np. podskoki, można przyrównać do skaczących piłeczek. W ten sposób dodatkowo rozwija się wyobraźnię. Zachęcając malucha do ćwiczeń, można zadawać pytanie: Czy potrafisz? W ten sposób dziecko będzie chciało udowodnić nam, że potrafi sprostać zadaniu.
Ciekawym pomysłem na zabawę ruchową jest tzw. opowiadanie ruchowe. Polega ono na tym, że opowiadamy dziecku jakąś historyjkę. Malec musi jej słuchać i równocześnie pokazywać. Jeżeli mówimy np., że piesek pobiegł do drzewka, to dziecko stara się naśladować owego pieska i biegnie w kierunku drzewa. Potem piesek poszedł spać, a dziecko w zabawie zwija się w kłębek.
Obecnie stosuje się szereg środków i metod pracy nad ciałem, właściwą postawą. Jest wiele rozmaitych form rekreacji. Jedną z bardzo popularnych jest taniec. Na ogół już w każdym przedszkolu dzieci mają z nim kontakt. Stosuje się różne formy tańca. W obecnych czasach taniec stał się podstawowym środkiem wychowania fizycznego, oddziałuje wszechstronnie na ustrój, podnosząc jego wydolność oraz sprawność fizyczną, mającą zastosowanie w codziennej działalności młodego człowieka. Ponadto w korelacji z rozwojem motoryki dziecka, pełni istotną rolę w jego rozwoju umysłowym, kształtuje wolę i charakter.
Również powszechne zastosowanie w rozwoju fizycznym dziecka zajmuje pływanie. Kontakt dziecka z wodą, dostarcza mu znakomitej zabawy, relaksu, odprężenia, pomaga przezwyciężyć strach przed wodą, a także stanowi doskonałą formę spędzania czasu wolnego dla całej rodziny. Tak samo jazda na rowerze wzmacnia poczucie własnej wartości u przedszkolaków „ ja już umiem jeździć na rowerze”, pomaga przezwyciężyć trud, stanowi bardzo atrakcyjną formę zabawy, spędzania czasu wolnego.
Nauczyciele przedszkola coraz częściej poznają wiele nowych metod wspierających rozwój dzieci.Do najbardziej innowacyjnych form i metod pracy z dzieckiem należą:
Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne – wykorzystuje dotyk, ruch oraz wzajemne relacje fizyczne, emocjonalne i społeczne do rozszerzania świadomości samego siebie i pogłębiania kontaktu z innymi ludźmi. Stosowanie metody, rozwija u dziecka orientację w schemacie ciała, w przestrzeni, pozwala nawiązywać kontakt wzrokowy, emocjonalny – z dorosłym, a później także w relacji z innymi dziećmi. Dziecko nabiera zaufania do otoczenia, w którym się znajduje, co pozwala na stosowanie coraz to nowych, bardziej skomplikowanych elementów ruchowych. Zajęcia prowadzone są również w godzinach popołudniowych z rodzicami.
Metoda P. Dennisona – służy uruchomieniu intelektualnego potencjału „drzemiącego” w człowieku. Ćwiczenia wymyślone przez dr Dennisona angażują między innymi obie strony ciała i ruchy skoordynowane gałek ocznych, rąk oraz nóg, co równomiernie uaktywnia obie półkule.
Metoda Marianne Frostig – stanowią ją ćwiczenia i zabawy ukierunkowane na rozwijanie percepcji wzrokowej, spostrzegawczości i umiejętności dokonywania wyboru. Podzielona jest na trzy zasadnicze poziomy: podstawowy, średni, wyższy. Dzięki obserwacji własnego ciała w lustrze podczas wykonywania zadań, obwodzenia palcem wzoru na kartce, podawaniu nazywanych przez nauczyciela przedmiotów dziecko doskonali się w zakresie różnorodnych sfer rozwoju.
Metoda Dobrego Startu – została opracowana przez M. Bogdanowicz. Metoda posiada zarówno aspekt profilaktyczno-terapeutyczny, jak też diagnostyczny. Pozwala na drodze obserwacji zachowania dziecka, analizy trudności z wykonaniem ćwiczeń oraz popełnionych błędów wnioskować o ich przyczynach, tzn. rodzaju i głębokości zaburzeń. Metoda stymuluje rozwój psychomotoryczny dziecka i może być stosowana dla dzieci o prawidłowym, jak też zaburzonym rozwoju. Elementem uatrakcyjniającym zajęcia są odpowiednio dobrane do ćwiczeń piosenki
Metoda Marii Montessori - głównym zadaniem pedagogiki Montessori jest wspieranie spontanicznej i twórczej aktywności dzieci oraz danie im szansy na wszechstronny rozwój fizyczny, duchowy, kulturowy i społeczny. Cele te są realizowane między innymi poprzez rozwijanie w dziecku samodzielności i wiary we własne siły, pracę nad osiąganiem długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem, wypracowanie postaw posłuszeństwa opartego nie na zewnętrznym przymusie, a na samokontroli. dziecięce.
Metoda Pedagogiki Zabawy – pobudza do aktywności, przeżyć, interakcji w grupie posługując się różnymi środkami – słowo, gest, ruch, taniec, malowanie, dotyk, dźwięk. Dzieci przeżywając różne sytuacje nabywają własne doświadczenia, a dodatkowo poznają lepiej siebie. Metoda ta aktywizuje dzieci, wyzwala emocje, wyobraźnię integruje grupę poprzez zabawę, która jest najbliższa dziecku. To w zabawie dzieci odnajdują radość, poczucie więzi, to ona wyzwala w nich aktywność, twórczość, pozwala wyrazić siebie, ułatwia uczenie się. Aktywizujące zabawy mają tę szczególną zaletę, że zawsze pozostają zachętą, wzmocnieniem motywacji, pobudzeniem zainteresowania, a nie stają się nakazem.
Elementy Dziecięcej matematyki E. Gruszczyk – Kolczyńskiej i E. Zielińskiej.
Dziecięca Matematyka, czyli wspomaganie rozwoju umysłowego i edukacji matematycznej dzieci w wieku przedszkolnym. Realizacja tego programu pozwala rozwinąć u dzieci możliwości umysłowe i uzdolnienia do uczenia się matematyki. Program zakłada konieczność wtopienia edukacji matematycznej w działania wspomagające rozwój umysłowy dzieci. Treści kształcenia realizowane są w ramach 14 bloków tematycznych obejmujących zakresy dziecięcego rozumowania i edukacji matematycznej.
Metoda aktywnego słuchania muzyki BATI STRAUSS. Celem tej metody jest poznawanie przez dzieci utworów muzyki klasycznej poprzez tzw. „aktywne słuchanie”. Polega ono na wykonywaniu przez dzieci prostych układów rytmiczno - tanecznych proponowanych przez nauczyciela. Bardzo często wykorzystuje się tu jeszcze formę opowiadania, zwłaszcza w grupach młodszych, do których dopasowuje się odpowiedni ruch.
Metoda twórczego ruchu Carla Orffa. Polega na twórczym obcowaniu z muzyką realizującym się w różnych formach ruchu: tańcu, śpiewie, mowie, grze na instrumentach, pantomimie. Twórca tej metody wyszedł z założenia, iż ćwiczenie gimnastyczne należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno - muzyczną oraz kulturą słowa. Głównym celem i zadaniem metody jest wyzwolenie u dzieci tendencji do samoekspresji i rozwijania inwencji twórczej (zwłaszcza w powiązaniu muzyki z ruchem). Zarówno muzyka jak i ruch oraz żywe słowo przenikają się wzajemnie, przy czym w konkretnych ćwiczeniach dominuje zwykle jeden z wymienionych elementów. Tworzenie, odtwarzanie i słuchanie stanowią integralną całość, a rozumiana w ten sposób aktywność muzyczna jest instrumeOrffa miejsca dla bierności, gdyż by naprawdę zrozumieć i odczuć sens jego idei, należy samemu aktywnie uczestniczy we wspólnym działaniu.
Metoda gimnastyki twórczej (ekspresyjnej) Rudolfa Labana. To improwizacja ruchowa bez pokazania wzorca ruchu przez nauczyciela. Ważną rolę odgrywa tu inwencja twórcza ćwiczących, ich pomysłowość, fantazja doświadczenie ruchowe. W metodzie tej posługuje się różnymi formami ruchu, takimi jak: odkrywanie, naśladowanie, inscenizacja, gimnastyka wykorzystująca ruch naturalny, pantomima, ćwiczenia muzyczno-ruchowe, taniec, opowieść ruchowa, itp. Nauczyciel staje się współuczestnikiem i współpartnerem zabaw. Metoda ruchowa ekspresji twórczej daje możliwość rozwijania się w zakresie między innymi: wyczucia własnego ciała, wyczucia przestrzeni, wyczucia ciężaru ciała (siły), doskonaleniu płynności ruchu, w zakresie kształtowania umiejętności współdziałania z partnerem lub grupą.
Ruch jest bardzo istotnym czynnikiem w rozwoju. Warto, więc uczynić wszystko, aby zapewnić swojemu maleństwu, jak najwięcej możliwości rozwoju sprawności ruchowych. Najgorszym wyjściem jest próba uspokojenia maluszka i włączanie mu bajki. Na tym etapie rozwoju, to nie bajka, ale ruch jest niezwykle ważny. Rodzice jak i nauczyciele wspólnie powinni troszczyć się o prawidłowy rozwój fizyczny, emocjonalny, umysłowy, duchowy, o jak najlepsze przygotowanie dzieci do podjęcia nauki w szkole.