Tradycje bożonarodzeniowe w kulturze polskiej i europejskiej - scenariusz lekcji z wiedzy o kulturze

Konspekt lekcji
Klasa I LO
Przedmiot: wiedza o kulturze
Prowadzący: mgr Renata Lepsza

Temat: Tradycje bożonarodzeniowe w kulturze polskiej i europejskiej.

ZAŁOŻENIA METODYCZNE
Wiadomości
Poziom I Kategoria A, Uczeń zna:
- elementy składające się na pojęcie tradycja,
- zwyczaje bożonarodzeniowe w Polsce,
- zwyczaje świąt Bożego Narodzenia w krajach Unii Europejskiej,
- symbolikę elementów towarzyszących obchodom świąt Bożego Narodzenia,
Pojęcia: tradycja, zwyczaj, kolęda, pasterka, opłatek, pasterka, „pełnia czasów”
Kategoria B, Uczeń rozumie:
- wyżej wymienione pojęcia,
- wpływ tradycji na życie społeczne,
- różnorodność tradycji bożonarodzeniowych w krajach UE i ich powiązania ze sposobem życia i kulturą poszczególnych społeczności.
Umiejętności
Poziom II Kategoria C, Uczeń potrafi:
- operować poznanymi pojęciami,
- wskazać podstawowe elementy składające się na pojęcie „tradycja”,
- pracować w grupach,
- rozpoznać i scharakteryzować przykładowe elementy z zakresu tradycji europejskiej,
- wskazać różnice pomiędzy tradycją społeczeństwa polskiego, a tradycją wywodzącą się z innych państw europejskich,
- podać przykładowe elementy tradycji regionalnej związanej ze świętami Bożego Narodzenia.

Poziom potrzeb społecznych:
Uczeń rozumie, że tradycja jest nieodłącznym elementem każdej kultury. Święta Bożego Narodzenia i różnorodność ich obchodzenia najpełniej prezentują zróżnicowanie kulturowe społeczeństwa.

Metody nauczania:
pytania naprowadzające, pogadanka, burza mózgów, praca w małych grupach, dyskusja, wykład,

Środki dydaktyczne:
tablica – schemat, płyta z kolędami „RMF FM na święta”, „Tradycje bożonarodzeniowe obyczaje w Unii Europejskiej” (materiały pochodzące ze stron UKIE – kultura).

Zasady nauczania – świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania.


Tok lekcji

Powitanie uczniów, sprawdzenie obecności. Uczniowie przygotowują się do lekcji.

Na dzisiejszej lekcji powiemy sobie o tradycjach i zwyczajach związanych z obchodami świąt Bożego Narodzenia w Polsce i w Europie.

Temat: Tradycje bożonarodzeniowe w kulturze polskiej i europejskiej.
Następuje zapisanie tematu.
Zaczniemy od wyjaśnienia pojęcia, które pojawiło się w temacie, czyli słowa „tradycja”.
Rozpisanie pojęcia na tablicy w formie grafu. Uczniowie podają skojarzenia związane z pojęciem, np. obyczaje, poglądy, wierzenia, zwyczaje, normy społeczne, sposoby myślenia i zachowania itp.
Odczytanie definicji.
TRADYCJA – przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kultury (takie jak: obyczaje, poglądy, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy społeczne), uznane przez zbiorowość za społecznie doniosłe dla jej współczesności i przeszłości.

Jakie znacie tradycje związane z obchodami świąt Bożego Narodzenia w Polsce? Uczniowie odpowiadają.
Często mówi się o liturgicznej i pozaliturgicznej formie świąt Bożego Narodzenia. Pojawiają się więc również dwa odmienne określenia tych świąt: „pełnia czasów” i „gwiazdka”. Jaka może być różnica znaczenia i pochodzenia obu nazw? Uczniowie dokonują analizy obu pojęć.
Czy Boże Narodzenie współcześnie jest świętem tylko dla chrześcijan? Uczniowie podejmują próbę oceny świąt w wymiarze chrześcijańskim i poza chrześcijańskim.
Wyjaśnienie symboli: kolęda, pasterka, szopka bożonarodzeniowa, opłatek, choinka, Święty Mikołaj, prezenty, wieczerza wigilijna, pastorałka, dwanaście potraw, kolędnicy, dodatkowe miejsce przy stole, sianko pod obrusem, potrawy wigilijne, pierwsza gwiazdka itp. Omówienie - uczniowie wraz z nauczycielem.
Teraz spróbujemy się przyjrzeć jakie tradycje bożonarodzeniowe towarzyszą w te wyjątkowe święta mieszkańcom wybranych krajów europejskich. Rozdanie źródeł i rozpoczęcie pracy w dwuosobowych zespołach. Prezentacja informacji dotyczących poszczególnych państw i obowiązujących w nich zwyczajów bożonarodzeniowych - prezentacja wszystkich zespołów (najlepiej dwie osoby siedzące obok w ławce losują jedno państwo i omawiają tradycje tam obowiązujące – "materiał źródłowy").

Jak wyglądają zwyczaje świąteczne w waszych domach?
Czy występują różnice w sposobie świętowania w poszczególnych regionach Polski?
Czy byście potrafili wskazać zwyczaje bożonarodzeniowe typowe dla naszego regionu?
Słuchanie kolęd i piosenek świątecznych.
Złożenie życzeń świątecznych.
Pożegnanie uczniów.

MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY

Tradycje: bożonarodzeniowe obyczaje w Unii Europejskie
(materiały pochodzą ze stron UKIE – kultura). Adres:

www.podn.wegrow.pl/dokumenty/.../boze_narodzenie_w_ue.doc

Austria

W zależności od regionu, w Austrii kultywowane są różne tradycje. W Wiedniu na wigilijnym stole króluje karp, a w Karyntii - pieczona kaczka.

Najpopularniejsze jest zwyczajne ciasto: z mleka, mąki, soli, masła i miodu. Ma ono przynieść zdrowie w następnym roku. Do świątecznych przysmaków należą pierniki, wino z korzeniami, gorące kasztany i pieczone migdały. W zachodniej Austrii potrawy wigilijne podaje się na zimno.

W Tyrolu, w każdy czwartek Adwentu, grupa wiernych chodzi od domu do domu, śpiewając stare pieśni i składając życzenia na nadchodzący rok. W Wigilię, w małych tyrolskich miasteczkach mieszkańcy zbierają się na rynku i śpiewają kolędy.

To właśnie w Austrii, w Oberndorf, małej wiosce koło Salzburga, w grudniu 1818 roku powstała jedna z najpiękniejszych kolęd świata - "Cicha noc, święta noc" (Stille Nacht, Heilige Nacht). Słowa napisał ksiądz Joseph Mohr, a muzykę - organista Franz Xavier Gruber.

24 grudnia w alpejskich wioskach narciarze otwierają pasterkę uroczystą procesją z pochodniami wzdłuż stoku.

W Austrii znany jest obyczaj przygotowywania szopki, czyli figurek Świętej Rodziny i małego Jezusa. Z alpejskiego regionu Austrii pochodzą figurki jasełkowe robione z drewna.

Z okresem bożonarodzeniowym związany jest obyczaj organizowania jarmarków. Powstają więc ogromne bazary zwane Chriskindlemarkt. Przy wtórze świątecznej muzyki sprzedaje się figurki jasełkowe, świąteczne regionalne wypieki, ozdoby choinkowe, itp.


Belgia
Czas świąteczny w Belgii daje o sobie znać widokiem rozświetlonych dekoracjami witryn sklepowych i prywatnych domów. W miastach organizowane są przedświąteczne jarmarki, na których można kupić ozdoby choinkowe, różne rodzaje ciast i ciasteczek, a w powietrzu unosi się zapach grzanego wina i rozbrzmiewa świąteczna muzyka.

Wigilia jest okazją do rodzinnych spotkań. Zazwyczaj nie jest postna. Na bożonarodzeniowym stole w Belgii mogą się znaleźć zarówno ostrygi, homary, jak i indyk oraz baba z kremem mokka. Po pasterce jada się bouguettes, rodzaj kutii z pęczakiem, a nie makiem, ponieważ mak jest tu karmą dla ptaków. Głównym daniem jest dziczyzna w sosie śliwkowym i sorbet. Belgowie nie jedzą ryb słodkowodnych, z wyjątkiem pstrągów. Regionalną potrawą jest specjalnie przyrządzany pasztet marynowany w winie z mnóstwem przypraw i ziół, podawany na ciepło bądź na gorąco. Świątecznym deserem jest Buchê de Noël, rodzaj ciasta w kształcie pnia polanego czekoladą.

W Wigilię, głównie dzieci odwiedza Święty Mikołaj, kóry przed północą zostawia dla nich prezenty pod choinką .

Belgowie świętują dzień Bożego Narodzenia (25 grudnia), natomiast 26 grudnia jest normalnym dniem pracy.


Czechy

Święta Bożego Narodzenia w Czechach mają bogatą i długą tradycję. Wigilia była zawsze powiązana z magicznymi wyobrażeniami i przesądami dotyczącymi całej rodziny. Przez cały dzień wszyscy pościli, dzieci musiały pozostawać cały dzień w domu, a wieczorem nie wolno było odejść od stołu wigilijnego. Każdy przedmiot w izbie w Wigilię miał swoje znaczenie. Pług pod stołem miał zapewnić dobry urodzaj w przyszłym roku, siedzącym przy stole – zdrowie i siłę. Łańcuch wokół nóg stołu wyobrażał krąg, który miał zapewnić jedność rodziny, ochronić przed wszelkim niebezpieczeństwem. Słoma na ziemi w magiczny sposób zapewniała urodzaj na polu i miała zaspokoić pragnienie pomyślności i płodności. Płachta na stole była obdarzana magiczną mocą - rolnicy używali jej podczas zasiewów. Obecnie 24
grudnia jest w Czechach dniem wolnym od pracy.

Wszystkie potrawy i płody rolne na stole wigilijnym w wyobrażeniach ludowych miały w magiczny sposób zapewnić błogosławieństwo i wszelką pomyślność. Wszyscy obecni przed kolacją łamali się opłatkiem z miodem, aby rodzina pozostała zgodna i trzymała się razem. Obfitość roślin strączkowych, zbóż, czosnku i cebuli miała zapewnić dostatek i bogactwo we wsi i w rodzinie. Chleb na stole oznaczał błogosławieństwo dla całej rodziny.

W dzisiejszych czasach najważniejszą potrawą wigilijną jest karp podawany z sałatką ziemniaczaną. Na deser podaje się kruche ciasteczka (vánoční cukroví), pieczone osobiście przez każdą panią domu. Ciasteczka mają różne kształty i są bardzo ważną potrawą na czeskim wigilijnym stole.

Po kolacji dzieci dostają prezenty od Jezuska (a nie od Świętego Mikołaja). Również po kolacji wigilijnej zwyczajem było kolędowanie.

Okres Bożego Narodzenia kończy się świętem Trzech Króli. W przeddzień ich święta święci się wodę, ogień, kredę i sól, które w ludowych wyobrażeniach mają wielką moc. Święconą wodą skrapiano drzewa, pomieszczenia mieszkalne, stajnie, ule i pola, aby zapewnić urodzaj i chronić przed klęskami żywiołowymi. Skrapiano też dzieci, kiedy wyruszały w podróż lub przed ślubem - święcona woda miała chronić przed chorobami ludzi i zwierząt domowych. Zapalonym kadzidłem okadzano budynki mieszkalne i gospodarczą część domu.

6 stycznia – w Święto Trzech Króli do dnia dzisiejszego utrzymał się obyczaj chodzenia po domach trzech chłopców, którzy przy tym śpiewają, składają życzenia i piszą na drzwiach litery K + M + B (Christus Mansionen Benedictat – Jezu Chryste, pobłogosław dom) oraz datę.


Dania

Gladelig Jul og godt nytar Te święta mają w Danii całkowicie świecki charakter. Duńska choinka jest bardzo charakterystyczna: zdobią ją liczne małe chorągiewki, Dannebrog.
Najważniejszym punktem wigilijnego spotkania jest obdarowywanie prezentami. Przynosi je Julemanden (Mikołaj).

Na wigilijnym stole koniecznie musi się znaleźć pieczona kaczka jako danie główne oraz deser - ris r l`amande, czyli ryż z owocami i przyprawami. Do jednej z miseczek z tą potrawą wkłada się migdał, a ten, kto go znajdzie dostaje jeszcze jeden prezent.


Estonia

Rőőmsaid jőulupühi ja head uut aastat (Szczęśliwych świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku!)

Święta Bożego Narodzenia - Jőulud - w Estonii są niezwykle ciekawe. Wielokulturowość Estonii wiąże się z różnorodnością wyznań religijnych. Żyją tam luteranie, prawosławni, katolicy i ateiści. Wiele rodzin obchodzi święta dwukrotnie - w obrządku luterańskim i prawosławnym, obchodzonym dwa tygodnie później. Luteranie i katolicy Wigilię obchodzą 24 grudnia, a Boże Narodzenie 25 - 27 grudnia, natomiast prawosławni 7 stycznia obchodzą Wigilię, a Boże Narodzenie - 8-9 stycznia.

Najważniejsze daty to 24 grudnia (Wigilia Bożego Narodzenia), 25-27 grudnia (Boże Narodzenie), wigilia Nowego Roku (Sylwester, 31 grudnia) i Nowy Rok (1 stycznia) oraz święto Trzech Króli (6 stycznia). Istotne daty to okres Adwentu (od początku grudnia do świąt Bożego Narodzenia), dzień św. Tomasza (21 grudnia), a na wyspach i zachodzie kraju dzień św. Knuda (7 stycznia).

Jőululaupäev - Wigilia W dzień Wigilii Estończycy udają się na mszę. Przed wyjściem, zgodnie z tradycją, zażywają kąpieli w saunie. Po mszy czeka na nich odświętnie nakryty stół z jedzeniem i świecami. Na stole stawia się dodatkowe nakrycie.

W Wigilię pod choinką pojawiają się prezenty, które niepostrzeżenie układa Jőuluvanaczyli - Święty Mikołaj. Prezenty otwiera się zaraz po kolacji wigilijnej. Zarówno dzieci jak i dorośli, aby otrzymać prezent muszą zaśpiewać piosenkę, wyrecytować wiersz lub zatańczyć. W Estonii tradycją jest też pokaz fajerwerków w wieczór wigilijny.

Na kolację wigilijną podawanie są tradycyjne posiłki - te same od pokoleń. Tradycyjną potrawą jest pieczony indyk (lub gęś) z jabłkami, kiszona kapusta (mulgikapsad), ziemniaki, brukiew podana z łbem wieprza, wieprzowina, salceson, sałatka ziemniaczana z czerwonymi burakami oraz paté, rosolje i marynowana kapusta.

Na deser podawane są świąteczne pierniczki zwane piparkoogid z ziarnkami pieprzu, kakao i cynamonem (często wypiekane w kształtach ludzi, gwiazd, księżyca, ptaków, kotów, psów i niedźwiedzi). Podawane są też marcepan i ciasto owocowe. Pije się piwo, kwas lub miód pitny oraz grzane wino.

(źródło: portal esti.pl)


Finlandia

Hyvää Joulua or Hauskaa Joulua

Czas świątecznych przygotowań rozpoczyna się w tym kraju dużo wcześniej niż w pozostałych państwach UE, wraz z tzw. małymi świętami (Pikkujoulu). W każdą niedzielę Adwentu zapala się kolejne świeczki. Kiedy już wszystkie zapłoną, dzieci otrzymują pierwsze prezenty. Prezenty w wigilię (jouluaatto) roznosi oczywiście Święty Mikołaj (joulupukki ).

Choinka, najczęściej naturalna, jest bardzo skromnie udekorowana. Wisi na niej niewiele bombek i ozdób.

Święta w Finlandii rozpoczynają się 24 grudnia. Zwyczajem jest wizyta w saunie, co ma
spowodować oczyszczenie duszy i ciała. Około szóstej rano rozpoczyna się msza ku czci narodzin Chrystusa. W kościołach przy każdej ławce płoną świeczki.

Tradycyjnym fińskim napojem świątecznym jest grog - napój z czerwonego wina z ziołami, rodzynkami i migdałami. W Wigilię w Finlandii nie ma postu. Daniem serwowanym na świątecznym stole jest pieczone prosię. Jedzone są również ryby, a przede wszystkim lipeä kala (łowiona tylko w Norwegii ryba, której proces przyrządzenia jest bardzo żmudny i długi) czy sałatka śledziowa (rosolli) z buraczkami, śmietaną i różnymi przyprawami. Na deser podaje się riisipuuro, pudding ryżowy. Do jednej z miseczek wrzuca się migdał. Tradycja głosi, że ten, kto go znajdzie, będzie miał szczęście przez cały nadchodzący rok.


Francja

Joyeux Noël et Bonne Nouvelle Année

Święta we Francji obchodzone są w gronie rodziny i przyjaciół tylko 25 grudnia. W Wigilię dzieci zostawiają swe buty przy kominku, wierząc, że Mikołaj (Père Noël) wypełni je prezentami.

Po uroczystej kolacji zostawia się na dworze płonące świeczki na wypadek gdyby przechodziła Matka Boska.

We Francji choinka zdobi mieszkanie tylko dzień.

Spośród świątecznych dań w Alzacji popularna jest pieczona gęś, w Burgundii - indyk, a w Paryżu - ostrygi. Tradycją jest również wypiekanie trzynastu chlebów symbolizujących dwunastu apostołów i Jezusa.

Bożonarodzeniowym zwyczajem na południu Francji jest przygotowywanie szopki ze świętą Rodzina, przy czym figurki jasełkowe charakteryzują się posiadaniem regionalnych strojów z epoki (santon habille); są zrobione z gliny.


Grecja

W Grecji najważniejszym świątecznym dniem jest 25 grudnia. Nie obchodzi się tu Wigilii, a jeśli już, to o bardzo późnej porze. Nie ma również Świętego Mikołaja, choć w tym dniu ludzie szczodrze obdarzają się prezentami.

Obchody świąt Bożego Narodzenia trwają w Grecji aż 12 dni. Przed mszą Bożego Narodzenia chłopcy śpiewają kolędy, za co w wioskach dostają słodkości: migdały i orzechy, a w miastach pieniądze. Nabożeństwo zaczyna się o czwartej rano i trwa do wschodu słońca.

Ważna potrawą dla Greków jest christopsomo, czyli chleb Chrystusa: duży, okrągły chleb z orzechami, z odciskiem drewnianej pieczęci z symbolem religijnym. Tradycyjne świąteczne potrawy to również pieczone jagnię, pieczony prosiak lub indyk nadziewany kasztanami i ryżem.

Ksiądz chodzi od domu do domu i kropi święconą wodą głównie te miejsca, gdzie mogą się znajdować kallikantzari (złe duszki).

Grecką tradycją jest stawianie zamiast choinki przystrojonego świątecznie modelu żaglowca. Jest to najważniejszy symbol bożonarodzeniowy w tym kraju. Jeśli natomiast ktoś decyduje się na choinkę, to jest ona bardzo kolorowo udekorowana i przybrana świeczkami.


Hiszpania

Feliz Navidad y Próspero Ano Nuevo

W Boże Narodzenie Hiszpanie odwiedzają kościoły uczestnicząc we mszy. W małych miejscowościach zwyczajem jest gromadzenie się wiernych przy "urnie losu". Każdy wrzuca do niej karteczkę ze swoim imieniem, następnie losuje się dwie z nich. Wylosowana para będzie parą najlepszych przyjaciół w nadchodzącym Nowym Roku.

Ważniejsza od choinki jest w Hiszpanii szopka. Mimo iż w Wigilię przygotowuje się uroczystą kolację, to jednak najważniejsze znaczenie ma święto Trzech Króli. To wtedy właśnie, dwanaście nocy po Bożym Narodzeniu, dzieci otrzymują prezenty, od Trzech Króli. W zamian za podarki dzieci przygotowują im słodycze i kostki cukru dla wielbłądów.

Tradycyjnym ciastem jest keks, w którym zapieka się drobne niespodzianki, np. monety. Kto na nie trafi, musi w następnym roku upiec takie ciasto.

więcej (portal onet.pl)


Holandia

Vrolijk Kerstfeest en een Gelukkig Nieuwjaar

W Holandii nie ma ani wieczerzy wigilijnej, ani postu, ani prezentów pod choinką.

Święty Mikołaj, Sinter Klaus, nie przyjeżdża tu do dzieci saniami lecz przypływa łodzią, a one wyczekują go w porcie Schevingen. Gdy dopłynie do brzegu (5 grudnia), rozpoczyna się świętowanie i obdarowywanie prezentami.

Święta obchodzone są 25 i 26 grudnia. Holendrzy pielęgnują tradycję pasterki, uroczystej mszy wigilijnej. Nie ma tu jednak specjalnych potraw świątecznych czy wypieków. Można jednak zauważyć przed domami choinki bogato ozdobione sznurami lampek i świątecznie udekorowane okna.

W przedświąteczne dni Holendrzy piszą i wysyłają kartki z życzeniami. Każda rodzina z okazji świąt Bożego Narodzenia wysyła około 30 - 50 kartek, a te, które dostaje, wywiesza w oknach bądź ustawia na komodach.


Irlandia

Nollaig Shona Duit

Święta w Irlandii zaczynają się już na początku grudnia wysyłaniem kartek, zdobieniem sklepowych witryn, dekorowaniem domów girlandami i światełkami. Nad drzwiami wiesza się wieńce i jemiołę.

Przed świętami ofiarowuje się podarunki ludziom, z których usług korzystało się w mijającym roku: mleczarzom, listonoszom, itd.

Tradycją jest przygotowywanie świątecznych wypieków, puddingu oraz mięsa zapiekanego w cieście - mince pie.

Do świątecznego stołu zasiada się już o trzeciej po południu. Na pewno znajdą się na nim: wędzony łosoś z chlebem sodowym, sałatka z krewetek i inne dania z ryb. Post kończy się przed północą. Najpopularniejszą świąteczną potrawą jest gotowana wołowina. Główne potrawy świąteczne to: indyk, szynka, sos borówkowy, chleb, parówki, ziemniaki i warzywa. Podaje się też krakersy.

Po zapadnięciu zmroku zapala się wigilijne świece; duże umieszcza się w lichtarzach przygotowanych z rzepy bądź w cebrzykach wypełnionych otrębami lub mąką, przyozdabia się je jemiołą. Pozostawia się je płonące przez całą noc, gasząc je dopiero tuż przed pierwszą mszą. Jedną dużą świecę - Mor na Nollag (wielka bożonarodzeniowa) - czasem wystawia przed dom. W wielu domach ku czci Świętej Rodziny zapala się trzy świece w trójramiennym świeczniku. Płonąca świeca powinna stać w każdym oknie.

Drzwi w święta pozostawia się otwarte - dla niespodziewanych gości, a przy stole - wolne nakrycie dla trzech osób i miskę wody, którą mogą pobłogosławić podróżni. Przed samą wieczerzą wigilijną zamiata się jeszcze raz podłogę.

W Wigilię dzieci zostawiają skarpetki lub poszewki poduszek, w nadziei, że rano znajdą w nich prezenty. Zarówno katolicy, jak i protestanci uczestniczą w tym dniu w wieczornej mszy.

Starym obyczajem w Irlandii jest organizowanie szopki budowanej z czarnego torfu.

Tradycyjnie odwiedza się groby zmarłych, zostawiając na nich gałązki wiecznie zielonych roślin. O północy - na wiwat - oddaje się jeden wystrzał ze strzelby.

W czasie świąt bardzo często dzieci wystawiają pantomimy. Zaczynają się w dniu św. Szczepana, w drugi dzień świat. Wszystkie postacie żeńskie grane są przez chłopców, a męskie - przez dziewczynki.

Święta kończą się 6 stycznia, w święto Trzech Króli.


Litwa

Wigilia Bożego Narodzenia (Kūčios) na Litwie, podobnie jak w Polsce, jest posiłkiem bardzo
rodzinnym, powszechnie uważanym za najważniejszy dzień w roku. Obowiązuje również zwyczaj łamania sie opłatkiem, który jest nieznany w innych regionach Europy. Zjada się też 12 potraw, ale symbolizują one 12 miesięcy w roku. Potrawy nie mogą zawierać tłuszczu, mleka, masła i mięsa. Popularne są śledzie, grzyby, fasolka.

Zwyczajem jest przygotowywanie słomianych łańcuchów na choinkę czy dekoracji z papieru (np. gwiazdy, tulipany, lilie) i osadzanie ich na słomianych patyczkach. Na choince są zazwyczaj szklane dekoracje, np; bombki, aniołki, żołnierzyki i inne figurki oraz naturalne, jak tzw. rajskie jabłuszka czy słodycze w błyszczących papierkach. Na Litwie choinka zdobi mieszkanie tylko w Wigilię i Boże Narodzenie.

Na wsiach jest obyczaj kładzenia siana pod obrus, na którym podaje się wieczerzę wigilijną. Następnie, rankiem Bożego Narodzenia, to siano daje się do zjedzenia zwierzętom w zagrodzie. Z ziaren wróży się, jakie żniwa przyniesie następny rok.

Z pogody, jaka jest w czasie Świąt Bożego Narodzenia Litwini wróżą pogodę na następny rok.


Luksemburg

Schéi Chrëschtdeeg

W Luksemburgu okres świąteczny rozpoczyna się w pierwszą niedzielę grudnia wielką paradą, która kończy się pod miejskim Ratuszem. Biorą w niej udział Klees`chen (Święty Mikołaj) i Houseker (Czarny Piotruś), którzy wszystkim napotkanym dzieciom rozdają słodycze. Także oni w nocy z 5 na 6 grudnia rozdają dzieciom prezenty, wkładając je do bucików wystawianych przed drzwi sypialni.

W Wigilię Bożego Narodzenia, wczesnym wieczorem, rodziny zbierają się wokół choinki na wspólnych rozmowach. Podobnie jak w Niemczech, tak i tutaj przysmakiem bożonarodzeniowego stołu jest bakaliowe ciasto stollen. Do tradycji należy również podanie buche de Noël (świąteczne lody). O północy wiele rodzin uczestniczy w pasterce. Prezenty pod choinkę przynosi Dzieciątko Jezus, a rozpakowuje się je dopiero w Boxing Day (pierwszy dzień świąt). W pierwszy dzień świąt podaje się "Czarny puding", pieczeń z zająca lub dziczyznę, czasem nawet indyka, jak w Wielkiej Brytanii. Po obfitym posiłku jest czas na wspólny, rodzinny spacer.


Łotwa

Łotewska tradycja nakazuje przygotować trójwymiarowe dekoracje ze słomy i trzciny znane jako lukturi, puzuri, krigi, putni. Pomieszczenia przystraja się również gałązkami jałowca. Nie może zabraknąć choinki i drewnianych świeczników.

Najbardziej znanym zwyczajem jest tzw. kekatas (budeli, kujenieki, preili, kurciemi, cigani); Trupy kolędników –mimów chodzą od wsi do wsi błogosławiąc każdemu domowi i odpędzając złe duchy. Zazwyczaj są bardzo kolorowo poprzebierani, na twarzach mają maski
niedźwiedzi, wilków, koni czy śmierci.

Kolejną łotewską tradycją świąt bożonarodzeniowych jest symboliczne spalanie zeszłorocznych problemów i niepowodzeń.

Na świątecznym stole pojawia się kukis, czyli głowa prosiaka gotowana z jęczmieniem, a także kiełbasa z dodatkiem groszku, fasoli i jęczmienia. To ostatnie danie symbolizuje słońce (bądź rok).

Kolejne danie, obiadowe, to kawałki smażonego mięsa z groszkiem i bekonem, zazwyczaj popijane ruguðpiens lub kefîrem. Jest to potrawa, którą trzeba zjeść, bo zwyczaj mówi, że kto jej nie zje wyleje w następnym roku morze łez.

Na stole pojawia się też karp i inne ryby przygotowywane na różne sposoby. Zgodnie z tradycją należy skosztować dziewięciu potraw, aby nadchodzący rok był bogaty.

Na deser podaje się pierniczki i mandarynki.

98 procent populacji to wyznawcy religii rzymskokatolickiej. Toteż obyczaje związane z obchodami świąt Bożego Narodzenia są powszechne. Już na początku grudnia widoczne są świąteczne dekoracje na maltańskich domach mieniące się różnobarwnymi kolorami. Sąsiedzi rywalizują między sobą o najokazalej udekorowany, zazwyczaj światełkami, dom.

Zwyczaje bozonarodzeniowe Maltańczyków mają niepowtarzalny i unikalny charakter, łączą w sobie różne elementy różnego pochodzenia, niekoniecznie są związane z chrześcijaństwem. Takim zwyczajem jest ustawianie albo figurki Jezusa, albo całej szopki, pasturi, w najważniejszej części domu i dekorowanie jej światełkami. Oprócz tradycyjnych figur w szopce występują pasterze, uliczni śpiewacy i grajkowie, chłop karmiący zwierzęta, kobieta niosąca worek mąki, śpiący mężczyzna oraz mężczyzna leżący na dachu żłóbka i spoglądający z góry na Dzieciątko Jezus. Starą tradycją jest wysiewanie ziaren zbóż na bawełnianych szmatkach, które kiełkują w ciemności przez 4 tygodnie. Nasiona przypominają białą brodę Świętego Mikołaja i są umieszczane dookoła szopki jako ozdoba.

Tradycyjną świąteczną potrawą jest timpana – pieczony makaron przykryty kruchym ciastem oraz miodowe ciastka w kształcie pierścienia.

Cechą charakterystyczną czasu Bożego Narodzenia jest to, ze Maltańczycy nie zamykają się w domach, wspólnie świętują i radują się biorąc pod uwagę religijne korzenie obyczajów adoptują je do czasów współczesnych. W większości miast i wiosek odbywa się procesja dzieci, które trzymają posąg małego Jezusa i śpiewają kolędy. Podczas pasterki mały chłopiec - ministrant recytuje kazanie opowiadające o narodzinach Jezusa.

Prezenty kładzie się pod udekorowaną choinką.


Niemcy

Frohliche Weihnachten

Zwyczaj wprowadzenia do domów bożonarodzeniowego drzewka upowszechnił się w mieszczańskich rodzinach niemieckich w XVIII w., skąd, w wieku XIX przeszedł na pozostałe kraje europejskie.

Na trzy tygodnie przed świętami zawiesza się specjalny kalendarz, w którym dzieci znajdują czekoladki. Najbardziej uroczystym momentem jest świąteczny obiad, po którym rozpakowuje się złożone pod choinką prezenty.

Charakterystycznym przysmakiem, który pojawia się na niemieckich stołach podczas świąt Bożego Narodzenia jest bakaliowe ciasto stollen. Kształtem przypomina nowo narodzone dzieciątko zawinięte w becik.

W Niemczech, od średniowiecza, istnieje obyczaj organizowania szopki. Z nim związany jest następny - śpiewania kolęd i "kołysania kołyski". Figurka Dzieciatka Jezus spoczywa w kołysce z ozdobnie rzeźbionego drzewa; jest ono delikatnie kołysane i śpiewa mu się specjalnie napisane kołysanki (kolędy).


Portugalia

Feliz Natal

Na kolację wigilijną jada się tu wieprzowinę i frutti di mare, czyli owoce morza z nieodzownym dorszem. Później jest pasterka. Prezenty przynosi Pai Natal, Święty Mikołaj, ale najwięcej upominków świątecznych jest w święto Trzech Króli.

Więcej informacji w serwisie internetowym

Portugalia on-line


Słowacja

Vesele Vianoce,Bohatego Jeżiszka

Wieczerza wigilijna składa się z dwunastu dań - ale są to najczęściej potrawy słodkie - ciastka, ciasta, orzechy, owoce

Prezenty przynosi Jeżiszka.

Tradycyjne potrawy wigilijne to zupa grzybowa, kapuśniak, sałatka ziemniaczana, haluszki z makiem oraz opłatki z miodem.

Słowenia

Święta Bożego Narodzenia mają w Słowenii bogatą tradycję. W języku słoweńskim nazwa świąt oznacza w tłumaczeniu "mały bóg" i jest powiązana z mitem Boga - Słońca i jego syna - Dies natalis Solis invicti ("dzień narodzin niezwyciężonego Słońca").

Wiele zwyczajów, wierzeń, zabobonów, tradycji i magicznych wydarzeń łączy święta Bożego Narodzenia w Słowenii. Europejskie dziedzictwo tych świąt to głównie zwyczaje obdarowywania się prezentami, śpiewanie kolęd, świąteczne wypieki. Przystrajanie świątecznej choinki przywędrowało w połowie ub. wieku z Niemiec. Zwyczaj przygotowywania szopki przywędrował do Ljubljany w 1644 r. Stosunkowo nowym zwyczajem jest wysyłanie kart z życzeniami. Jak w innych europejskich państwach w okresie przedświątecznym w słoweńskich miejscowościach są organizowane różne festyny.

Prezenty dzieciom roznosi Św. Mikołaj, czyli Miklavž.

Zwyczajem sięgającym okresu przedchrześcijańskiego jest przygotowywanie świątecznych wypieków. Świąteczne bochenki chleba różnią się między sobą, w zależności od regionu, w którym występują. Trzy rodzaje są podstawowe: z pszenicy, żyta i gryki. Ten uroczysty chleb z różnymi dodatkami, wg. przekazów, ma magiczną moc, ponieważ niesie ludziom i zwierzętom zdrowie, siłę i energię.

Obyczajem jest również kolędowanie, zarówno w mieście jak i na wsi. Informacje o słoweńskich kolędnikach sięgają 1550 r. Mówi się, że są oni następcami pogańskich pieśniarzy. Kolędnicy chodzą od domu do domu, dają błogosławieństwo, życzenia zdrowia i szczęścia rodzinom i zwierzętom.

W Słowenii są dwa "małe" święta Bożego Narodzenia (Dzień Nowego Roku oraz święto Trzech Króli) i jedno duże, właściwe Święto Bożego Narodzenia. W tych dniach zwyczajem jest palenie kadzidełka, którego dym przynosi magiczną siłę, oraz, w tym samym czasie, odpędzanie demonów.


Szwecja

God Jul och Gott Nytt Ar

Ośnieżona o tej porze roku Szwecja ma prawdziwie świąteczną aurę. Do bożonarodzeniowych zwyczajów w tym kraju należy dekorowanie domostw świątecznymi ornamentami: figurkami św. Mikołaja, aniołkami, gwiazdkami. Okres świąteczny trwa tu od pierwszej niedzieli Adwentu aż do 13 stycznia. Na świątecznym stole nie może zabraknąć pierników domowego wypieku. Tradycyjną skandynawską potrawą wigilijną jest przede wszystkim ryż z migdałami, a najpopularniejszym symbolem świąt - prosiak.

Święta rozpoczynają się 24 grudnia uroczystą kolacją wigilijną i rozdaniem prezentów, które przyniosły krasnoludki. Wigilia nie jest postna, a jej obfitość to nawiązanie do czasów pogańskich i składania darów pogańskim bożkom, podobnie jak zapalanie świec. Z drugiej zaś strony: choinka, prezenty i Pasterka, poranna msza pierwszego dnia świąt, nawiązują do tradycji chrześcijańskiej.

Świąteczne drzewko dekoruje się najczęściej kilka dni przed Wigilią, prawdziwymi świeczkami oraz zabawkami ze słomy i siana.


Wielka Brytania

Merry Christmas & Happy New Year

Brytyjczycy świąteczne przygotowania rozpoczynają już w połowie listopada kupując prezenty swym najbliższym. W Londynie, na Trafalgar Square, ludzie gromadzą się wokół wielkiej choinki, która od czasów II wojny światowej jest tradycyjnym darem Norwegów. W czasie świąt, występują tam chóry z różnych stron świata, śpiewają kolędy.

Nie obchodzi się tu Wigilii, a świąteczny posiłek spożywa się 25 grudnia, około piątej po południu. Wtedy rodzina i przyjaciele siadają do stołu, na którym króluje indyk nadziewany kasztanami. Na deser podaje się Christmas Pudding i placek z bakaliami. Wcześniej, o godz. 15.00 świąteczne orędzie wygłasza królowej. W Boxing day, 26 grudnia, rozpakowuje się prezenty przyniesione przez Santa Claus (Święty Mikołaj).


Węgry

Kellemes karácsonyi

Na Węgrzech tradycyjną potrawą wigilijną jest zupa rybna. Charakterystyczne dania to m.in. smażona kapusta, karp, różnego rodzaju ciasta. Na wsiach piecze się prosiaka, co jest dużą uroczystością dla całej społeczności

Prezenty przynosi Jezuska (mały Jezus).

Znany jest też zwyczaj kolędowania.Wegierskim obyczajem bożonarodzeniowym jest tworzenie szopki z niezwykłymi filcowymi figurkami. Sama szopka jest zbudowana metodą zwaną przędzeniem słomy.

więcej (portal onet.pl)


Włochy

Buon Natale e Felice Anno Nuovo

We Włoszech tradycja bożonarodzeniowa nierozerwalnie jest związana z religią chrześcijańską. Przed Wigilią obowiązuje ścisły post, a święta rozpoczynają się 24 grudnia uroczystą wieczerzą. Tradycyjne potrawy to: ryby, sałatki, słodycze i owoce. Tego dnia nie jada się mięsa. Bożonarodzeniowe słodycze to głównie ciasteczka nadziewane figami i orzechami.

Oczywiście najwięcej radości mają dzieci; oprócz Świętego Mikołaja, czyli Babbo Natale, niektóre czekają na czarownicę, Befanę, która roznosi prezenty. Według legendy Trzej Królowie zatrzymali się w chacie Befany, by spytać o drogę do Betlejem. Zachęcali ją, aby
przyłączyła się do nich. Odmówiła, bo była bardzo zajęta. Pasterza, który zachęcał ją do złożenia hołdu Dzieciątku też nie posłuchała. W nocy zobaczyła na niebie olśniewające światło. Wówczas pożałowała, że nie ruszyła w drogę z Trzema Królami. Zebrała więc zabawki swego dziecka i pobiegła szukać Trzech Króli i pasterza. Niestety, nie znalazła. Od tego czasu co roku szuka Dzieciątka i Trzech Króli bez skutku... Zostawia więc te zabawki grzecznym dzieciom, niegrzecznym zaś daje węgielki.

Jednym z bożonarodzeniowych obyczajów jest tworzenie szopki. Początkowo (w średniowieczu) przygotowywanie szopki było domeną wyłącznie kościelną. W czasach baroku we Włoszech powstało około dwudziestu szkół budowania szopek. Charakteryzowały sie bogactwem postaci, wspaniałymi strojami regionalnymi, niezwykłą fantazją w tworzeniu scenek. Oczywiście konkurowały ze sobą. Tworzenie szopek stało się pasją bogatej części społeczeństwa. I tu powstała tradycja "chodzenia" bogaczy od domu do domu, oglądania i podziwiania świątecznych inscenizacji narodzin Jezusa.