Wpływ motywacji na naukę języka angielskiego

1. WPŁYW MOTYWACJI NA UCZENIE SIĘ JĘZYKA OBCEGO

Ze słowem motywacja wiążą się takie sformułowania jak potrzeba, cel, zainteresowania, ciekawość, nagroda. Motyw we współczesnej psychologii jest rozumiany jako przyczyna wszelkiego działania. Hildegard definiuje motywację jako \\"stan organizmu, który ma wpływ na jego gotowość do rozpoczęcia lub kontynuowania określonego zachowania się\\" .
W powyższej definicji określenie \\"stan organizmu\\" wydaje się nie w pełni odzwierciedlać istotę motywacji. Pojęcie stanu odnosi się tu bowiem do utrzymania stałego, niezmiennego potencjału energii używanej do osiągnięcia celu. Zaś motywacja to zjawisko polegające ciągłym przemianom uwarunkowanym zarówno czynnikami wewnętrznymi jak i zewnętrznymi. Dlatego też trafniejszym określeniem terminu motywacji wydaje się być stwierdzenie mówiące, iż jest to \\"... całość procesów pobudzania, podtrzymywania i regulowania aktywności zmierzających do osiągnięcia celu.\\"
Wynika z tego, iż motywacja jest sprawą kluczową zarówno w nauczaniu jak i w życiu codziennym. Uczenie się zaspakaja takie potrzeby jak badawczość, rozwiązywanie trudnych problemów lub poznawanie rzeczy dotąd nieznanych. Do działania, zdobywania wiedzy pobudza nas dążenie do celu. Również i przyswajanie języka obcego można rozpatrywać w kategoriach motywacji.
Tradycyjnie rozróżniamy dwa rodzaje motywacji - instrumentalną i integracyjną. Instrumentalna występuje wtedy, gdy uczymy się języka drugiego ze względów utylitarnych, aby podwyższyć swoje kwalifikacje lub poznać inną kulturę. Tego rodzaju działalność nagrodzona zostanie przez otoczenie uznaniem lub wyższą pensją. Motywacja integracyjna to chęć poznania języka drugiego po to, by móc stykać się z rodowitymi użytkownikami tego języka, by stać się jednym z nich. Sytuacja ta występuje wtedy, gdy uczący się bardzo wysoko ceni, a nawet podziwia kulturę reprezentowaną przez język obcy .
Cele, jakie stawia sobie człowiek, są wynikiem jego własnych dążeń i ambicji. Siłami wprawiającymi człowieka w działanie są więc motywacja wewnętrzna i zewnętrzna. Do pierwszej grupy Niebrzydowski zalicza osobowość nauczyciela, ocenę szkolną, nagrodę, karę. Do drugiej zaś ambicje, plany życiowe, zainteresowanie zdobytą wiedzą . Większość uczniów rozpoczynających naukę języka obcego wyraża chęć jego poznania, lecz tylko nieliczni chcą w ten sposób zaspokoić swoje wewnętrzne potrzeby. Motywacja wewnętrzna jest niezależna od nagród, wyraża się ona w dążeniu do osiągnięć, ambicjach, aspiracjach. Nauka sama w sobie jest dla ucznia źródłem satysfakcji, chęcią poznania czegoś nowego i interesującego. Dlatego jej posiadanie to istotny czynnik warunkujący sukces w uczeniu się. Uczeń motywowany zewnętrznie oczekuje uznania, nagrody; istotną rolę w jego uczeniu się odgrywa nauczyciel, odpowiedzialny za budzenie u uczniów motywacji do nauki. To dzięki niemu, jego pracy, można wytworzyć w
uczniu motywację wewnętrzną, będącą źródłem poznania .
Pozytywnie motywować to znaczy uruchomić takie procesy i działania uczących się, dzięki którym osiągną oni określone cele i zaspokoją swoje potrzeby. Uczniowie charakteryzują się naturalną wewnętrzną chęcią zdobywania wiedzy. Możemy wykorzystać ciekawość uczniów w kształtowaniu ich pozytywnej motywacji w celu pogłębiania zainteresowań i doskonalenia procesów poznawczych.
Podstawowym warunkiem pozytywnej motywacji wydaje się być zaciekawienie ucznia problemem, któremu poświęcona jest lekcja. Można tu odwołać się do posiadanej wiedzy i ukazywać nowe zjawiska w opozycji lub jako podobieństwo do poznanego wcześniej zagadnienia. Dzięki temu uczeń zdobywa przeświadczenie, że język, jego leksyka, to nie luźny zbiór elementów czy reguł, lecz splot zależności. Budzenie świadomości o powiązanej i logicznej budowie systemu językowego wydaje się być pożądanym elementem procesu dydaktycznego. W budzeniu zaciekawienia istotną rolę odgrywa sposób przedstawienia problemu. Intonacja pełna ekspresji, zaangażowanie nauczyciela to dodatkowe czynniki wpływające na wzrost zainteresowań ucznia.
Do ważnych czynników wzmacniających motywację należy też z pewnością atmosfera zaufania do nauczyciela, pewności. Pozytywny kontakt emocjonalny między nauczycielem a uczniem to warunek, bez spełnienia którego trudno myśleć o efektywnej motywacji. Nauczyciel świadomy swojej roli wie, że uczniowie oczekują od niego informacji i wskazówek na temat wykonywanej przez nich pracy. Dlatego tak ważne jest okazywanie im uznania i chwalenie osiągnięć. Stałe utrzymywanie i podsycanie wysokiego stopnia motywacji nie jest z pewnością łatwe, choćby ze względu na niejednolity poziom grup uczniowskich. Świadomość tej trudności powinna skłonić nauczyciela do doboru takich technik i metod pracy, aby były one atrakcyjne dla możliwie dużej grupy uczniów. Odpowiednio dobrane zwiększą zaangażowanie wpływając przez to pozytywnie na proces uczenia się.


1.1 Motywacja a psychiczne właściwości wiekowe ze szczególnym uwzględnieniem starszego wieku szkolnego

Starszy wiek szkolny, wiek dorastania, wiek młodzieńczy to określenia pojawiające się w literaturze dla określenia młodzieży 15-18 letniej . Rozwinięta już w tym okresie umiejętność myślenia logicznego, abstrakcyjnego, zdolność analizy czy uogólniania, pomagają w rozwoju zainteresowań nauką szkolną, wzmacniają motywację do uczenia się. Rozwój woli dorastającej młodzieży przejawia się w zwiększającej się samodzielności, umiejętności dążenia do celu i osiągania go. Kształtująca się osobowość, indywidualne cechy ucznia mają ogromny wpływ na rozbudzanie motywacji.

Inteligencja

Inteligencja w rozumieniu psychologów to zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się wobec nowych zadań i sytuacji. Niektórzy zaś określają inteligencję jako ogólną zdolność uczenia się .
Istniejącą współzależność pomiędzy inteligencją a poziomem rozwoju rozumowania przez analogię, rozwojem pamięci werbalnej czy umiejętności uczenia się materiału słownego wykazano podczas licznych badań.
Różnice w zakresie uczenia się między osobami o niższym ilorazie inteligencji a uzdolnionym w danej dziedzinie, lub o wyższym współczynniku inteligencji są znaczące.
Szczególnie wysoką relację stwierdzono między ilorazem inteligencji a pamięcią werbalną. Grubinger wykazał znaczną zależność między wynikami osób dorosłych w uczeniu się materiału słownego, mierzonymi w różnych warunkach eksperymentalnych, a ich ilorazami inteligencji. W każdej z siedmiu porównywanych przez niego grup, osoby o wyższych ilorazach inteligencji uzyskały lepsze wyniki w zakresie liczby prawidłowo zapamiętanych elementów .
Wybitnie inteligentni uczą się dużo szybciej, są twórczy, cechuje ich dobra pamięć, ciekawość, bogate słownictwo. Aby we właściwy sposób wykorzystać potencjał intelektualny osoby o wysokim współczynniku inteligencji, należy uwzględnić jej możliwości uzyskiwania wysokich rezultatów w uczeniu się, odpowiednio motywować poprzez stawianie przed nią zadań będących wyzwaniem. Osoby uzdolnione łatwiej przyswajają pojęcia abstrakcyjne, potrafią odkrywać przenośne znaczenie wyrazów. Częste sukcesy w uczeniu się są tutaj dodatkowym czynnikiem wspomagającym wzrost motywacji u ucznia. Chętniej i pewniej podejmuje ona nowe trudne wyzwania, szybciej osiąga przez siebie wyznaczony cel.
Cechy, w których przejawia się wyższy poziom inteligencji, bezspornie ułatwiają proces uczenia się, lecz również należy pamiętać, że nie zawsze osiągnięcia osób o wyższym ilorazie inteligencji są rzeczywiście wyższe od osiągnięć przeciętnych. Różnorodne czynniki mogą sprawić, że jednostka nie zrealizuje możliwości, jakie zdają się wynikać z jej inteligencji. Dlatego też tak istotną rolę w nauczaniu odgrywa motywacja będąca źródłem uczenia się.

Zdolności

Amerykański psycholingwista Carroll definiuje zdolności językowe jako umiejętność szybkiego uczenia się nowego języka i możliwość osiągnięcia wysokiego stopnia jego znajomości. Uważa on, że zdolności językowe są odwrotnie proporcjonalne do ilości czasu poświęconego na opanowanie danego języka lub jakiegoś problemu językowego. Wyodrębnił on cztery rodzaje uzdolnień stanowiących o uzdolnieniach językowych człowieka. Są to:
- umiejętność kodowania fonetycznego
- wrażliwość gramatyczna
- uczenie się pamięciowe
- zdolność indukcyjnego uczenia się języka
Pierwsza z nich to umiejętność rozróżniania nowych dźwięków, kojarzenia ich z symbolami reprezentującymi je w piśmie i przechowywanie ich w pamięci. Druga - to umiejętność rozpoznania gramatycznych funkcji słów w zdaniu. Trzecia to zdolność uczenia się nowych skojarzeń pomiędzy dźwiękami a ich znaczeniem oraz pewien rodzaj pamięci umożliwiający przyswajanie tych skojarzeń. Czwarta umiejętność polega na wykrywaniu reguł z \\"chaosu\\" językowego otoczenia ucznia.
Osobowość ucznia i zespół cech indywidualnych mają olbrzymi wpływ na sukces w przyswajaniu języka obcego. Wiadomo, że są ludzie mniej lub bardziej uzdolnieni do nauki języków. Jedni swobodnie opanowują język obcy, inni będąc w tym samym wieku i ucząc się w tych samych warunkach, napotykają na duże trudności. Zdolności ucznia nie są zazwyczaj pod każdym względem jednakowe. Jedni szybko opanowują wymowę, inni dekodują regularności języka z prezentowanych tekstów.
Właściwy dobór metod nauczania wspomaga rozwój zdolności lub też umożliwia osiągnięcie dobrych wyników pomimo ich słabego poziomu. Sukces w przyswajaniu języka obcego nie koniecznie musi być związany z wysoko rozwiniętą pamięcią wzrokową czy wyobraźnią; u jego podstaw mogą leżeć zupełnie inne połączenia zdolności takich jak umiejętność koncentracji czy słuch muzyczny. Nieuzasadnionym wydaje się podział na zdolnych i niezdolnych do nauki języków obcych. Aktywny udział w procesie nauczania oraz wysoka motywacja pozwolą na przezwyciężenie trudności i przyczynią się do osiągnięcia celu. Zdolności do przyswajania języka obcego, a także wszelkie inne, nie są przez człowieka dziedziczone i nie są wrodzone, lecz formują się i rozwijają w ciągu życia pod wpływem działalności praktycznej, a także odpowiedniego oddziaływania pedagogicznego.

Uwaga

Właściwości indywidualne ucznia: inteligencja, zdolności, umiejętność koncentracji są jednymi z podstawowych czynników, od których zależą efekty uczenia się.
Uwaga to celowe kierowanie świadomości na określony przedmiot, to właściwość psychiki, to cecha wszystkich procesów psychicznych. Uwaga jest aktywną formą spostrzegania umożliwiającą zdobycie wiadomości. Z uwagą są związane nie tylko procesy spostrzegania i obserwacji, ale także i inne procesy poznawcze, jak pamięć i myślenie. Żaden proces poznawczy nie może dokonywać się bez uwagi .
Uwaga przejawia się w całym życiu psychicznym człowieka. Dobrze pracująca uwaga jest warunkiem koniecznym, bez którego niemożliwe jest powodzenie w jakiejkolwiek działalności. Pierwszym warunkiem dobrze działającej uwagi jest istnienie dostatecznie trwałych i szerokich zainteresowań. Drugim warunkiem koniecznym do rozwoju uwagi jest wyodrębnienie w sobie umiejętności zmuszania się do dowolnego skupiania uwagi w jakiejkolwiek chwili i w jakimkolwiek przedmiocie. Trzecim środkiem kształcenia uwagi jest umiejętność pracy w niesprzyjających warunkach. Przyzwyczajanie się do pracy wśród odrywających uwagę sytuacji hartuje ją, staje się ona skoncentrowana i wytrwała .
Uwaga uczniów 15-18 letnich jest coraz bardziej zdolna do koncentracji, trwałości, przerzutności. W tym okresie rozwija się również uwaga wewnętrzna, polegająca na umiejętności skupiania się na własnych czynnościach psychicznych, oraz uwaga dowolna, polegająca na umiejętności stawiania sobie świadomego celu, skierowania uwagi na określony przedmiot .
Praca nad rozwojem uwagi polega więc na rozbudzeniu zainteresowań, stosowaniu urozmaiconych treści przedmiotu nauczania, właściwym doborze słów. Motywowanie uczniów do indywidualnej pracy, stawianie przed nimi zadań dostosowanych do wieku i indywidualnych potrzeb, wspomaga kształtowanie uwagi, wpływa korzystnie na przyswajanie wiadomości.