Praktyczne zastosowanie metod KLANZY w oparciu o pedagogikę zabawy

Wstęp

Rozpoczynając kolejny rok pracy wychowawczo- dydaktycznej z dziećmi, zastanawiamy się , co zrobić, aby zintegrować nową grupę ? Jak rozbudzić pozytywne emocje przedszkolaków i zachęcić do wspólnych zabaw ? Zdarza się, że dzieci nie chcą podać ręki swoim kolegom z grupy, a nawet nie pozwalają przyłączać się im do wspólnej zabawy. Występowanie tego zjawiska skłoniło nas do poszukiwania bardziej skutecznych metod, które pomogłyby szybciej zintegrować grupę i zlikwidować sztuczny podział na „my” i „oni”. Pomocną okazała się pedagogika zabawy, którą poznała jedna z koleżanek na kursie zorganizowanym przez Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA .
Praktyczne zastosowanie metod KLANZY w oparciu o pedagogikę zabawy.
Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA zostało powołane w styczniu 1995 roku i jest kontynuacją kilku form organizacyjnych zainicjowanych przez dr Zofię Zaorską w 1990 roku. Powyższe stowarzyszenie opracowało metody aktywizujące, które mogą pomóc w nauczaniu zintegrowanym i blokowym, uczeniu się poprzez działanie i przeżywanie, budowaniu programów i autorskich innowacji pedagogicznych, przeniesienie akcentu z oceniania na informację zwrotną, integrowaniu grup oraz doskonaleniu nauczycieli i pedagogów. Metody te są praktycznym narzędziem .

Zasady obowiązujące w ramach realizacji powyższych metod to :
· zapewnienie dobrowolności uczestnictwa
· uwzględnienie wszystkich poziomów komunikowania
· uznanie pozytywnych przeżyć jako wartości i unikanie rywalizacji
· posługiwanie się różnorodnymi środkami wyrazu.
Dobrowolność uczestnictwa polega na tym, że sam uczestnik decyduje, czy chce wziąć udział w zajęciach. Oczywiście i sam animator powinien sobie uświadomić, że najlepiej jest, gdy proponuje wychowankom to, co sam naprawdę chciałby robić, a nie to, co sądzi, że będzie dla nich dobre. Realizacja tej zasady umożliwia odkrycie własnych autentycznych zachowań i sprzyja uczeniu się.
Uwzględnienie wszystkich poziomów komunikacji dotyczy poziomu rzeczowego i emocjonalnego. Pierwszy uwzględnia możliwie obiektywne, logiczne, prawdziwe informacje, które wymienia się między ludźmi. Drugi wskazuje, że treści kształcenia przyjmowane są zawsze w zależności od emocji towarzyszących procesowi uczenia się a zwłaszcza od dotychczasowego doświadczenia i kontaktów w grupie.
Przeżycie jako wartość preferuje zdobycie pozytywnego doświadczenia lub doznania w trakcie pracy w grupie i z grupą. Zdecydowanie unika bezsensownej rywalizacji, przypadkowych zwycięstw, konkurencji, w których jeden zwycięża, a reszta przegrywa. Zabawy uczą współdziałania, współpracy, dostrzegania różnych, mocnych stron wśród uczestników. Dzięki temu łagodzą niepokój przed oceną, lęk przed przegraną i wzmacniają motywację do wysiłku.
Różnorodność środków wyrazu oznacza przekazywanie treści oraz wywoływanie emocji poprzez oddziaływanie na różne zmysły.
Włącza ona do pracy w grupie następujące formy : ruch, gest, dotyk, taniec, dźwięk, malowanie, gra ról, pantomimę, relaksację, zabawy z chustą animacyjną i tunelem.
Wykorzystanie tak dużej gamy środków jest czymś naturalnym w okresie dzieciństwa, lecz z trudem przekonują się do niej dorośli, uwikłani już w swoje przyzwyczajenia i niepewności. Okazuje się jednak, że metody zabawowe, umiejętnie zaproponowane, mogą przełamać tę niechęć i u nich (np. podczas uroczystości z udziałem rodziców lub dziadków). Prędko bowiem dostrzegają, że takie sposoby wyrazu ułatwiają komunikację w grupie.

Rodzaje zabaw stosowanych w pedagogice zabawy :
· zabawy ułatwiające wejście w grupę,
· poznanie nowego otoczenia, poznanie imion, powierzchownych cech osób, z którymi rozpoczynamy naukę;
· zabawy rozluźniające,
· odprężające, wykorzystujące ruch, taniec, gest, likwidujące napięcie mięśni i napięcie psychiczne;
· zabawy ułatwiające wprowadzenie tematu,
· pozwalające poznać odczucia, doświadczenia, potrzeby i oczekiwania poszczególnych członków grupy;
· gry dydaktyczne,
· polegające na sposobie przedstawienia danych treści w formie zagadkowego problemu i poszukiwania rozwiązań według proponowanych reguł;
· gry dyskusyjne,
· wymiany myśli, analizowanie danego problemu z różnych stron, z włączeniem doświadczenia i dotychczasowej wiedzy uczestników;
· metody ułatwiające przekaz informacji zwrotnej,
· sygnalizujące indywidualną reakcję i odczucia poszczególnych osób;
· drama
· - wykorzystująca gry z podziałem na role jako wstęp do omówienia konkretnego problemu;
· zabawy umożliwiające samoocenę,
· poznanie własnej hierarchii wartości, własnych spontanicznych zachowań;
· zabawy integrujące dużą grupę,
· umożliwiające wszystkim wspólną, aktywną zabawę bez rywalizacji (zabawy z chustą animacyjną i tunelem).
Wśród wielu ofert metodycznych coraz większą popularnością cieszą się formy spędzania wolnego czasu, proponowane przez pedagogikę zabawy np. : "Bajkę o Ćwierćlandzie", "Chaosję i Normalię" i "Przygody Robinsona".
Propozycji tych nie będzie łatwo zaakceptować tym nauczycielom, którym zależy jedynie na utrzymaniu dyscypliny i dobrym odtworzeniu przekazywanych treści, a także, którzy wykluczają dialog z dzieckiem, naturalność w kontaktach i oddzielają rolę nauczyciela od bycia sobą, łącznie z posiadanymi zaletami i wadami. Wspomniane metody mogą natomiast wspierać działania na rzecz dobrego kontaktu z grupą (dziećmi i rodzicami), rozwoju dzieci z uwzględnieniem ich indywidualnych zdolności, potrzeb, a zarazem różnic w zainteresowaniach oraz doświadczeniach.
Wyżej wymienione metody okazały się strzałem w dziesiątkę. Dzieci szybko uczyły się nowych zabaw, chętnie brały w nich udział, ciągle też dopytywały się o nowe zabawy, a także powracały do poznanych wcześniej. W trakcie zabaw przedszkolacy mieli szansę przełamać swoje lęki, wyzbyć się kompleksów, nawiązać bliższe kontakty z rówieśnikami oraz zaspokoić wiele innych i istotnych dla rozwoju potrzeb. Każde dziecko miało okazję uczyć się, zdobywać nowe umiejętności, wartości społeczne i moralne, doświadczać wzruszeń, emocji i uczuć. Natomiast nauczyciele mają możliwość wspierania, wzmacniania, aktywizowania i stymulowania uczestników zabawy. Pozytywne relacje i integracja grupy są widoczne w zabawach dzieci. Dzięki tym zabawom nikt nie czuje się „obco” w grupie, a dzieci chętnie bawią się razem.
Uzyskane efekty pracy z dziećmi prowadzone pedagogiką zabawy zachęcają do prowadzenia zajęć otwartych z udziałem rodziców, którzy tak, jak i dzieci nie znają się nawzajem.
Okazuje się, że rodziców też „zauroczyła” pedagogika zabawy. Wspaniale się bawili razem z dziećmi, a gdy zajęcia dobiegły końca z żalem żegnali się i wyrażali chęć spotykania się na tego rodzaju zajęciach.

Niżej przedstawiam scenariusz zajęcia otwartego z rodzicami.

Temat: „Chcę się bawić z rodzicami”.
Miejsce: sala:
Cel i charakter spotkania: * integracja dzieci i rodziców,
* wzbudzanie zaufania do nauczyciela, * wspomaganie rozwoju psychoruchowego dziecka poprzez ruch i bliski kontakt .

Przebieg:

1. Powitanie Rodziców i zaproszenie do wspólnej zabawy
2. Pląs powitalny „Chodźcie wszyscy”.
3. Zabawy z chustą animacyjną:
a) „Falujące morze” – uczestnicy zabawy trzymają chustę za uchwyty (rodzic wspólnie z dzieckiem) i starają się naśladować fale – łagodne lub bałwany morskie, w zależności od poleceń osoby prowadzącej,
b) „Bieganie z chustą” – uczestnicy zabawy trzymają chustę za uchwyty i biegają po obwodzie koła na przemian podnosząc ją i opuszczając,
c) „Przebieganie pod chustą” – uczestnicy zapamiętują kolor przy którym stoją, na sygnał np. kolor czerwony zmienia miejsce, uczestnicy podnoszą wysoko chustę, a osoby które stały przy wymienionym kolorze zamieniają się miejscami, przebiegając pod chustą,
d) „Bilard” – uczestnicy trzymają mocno napiętą chustę, osoba prowadząca umieszcza na chuście piłeczkę. Zadaniem grupy jest tak manewrować chustą aby piłeczka wpadła do otworu w środku chusty.
e) „Zgadnij kto Cię woła” – dzieci wraz z osobą prowadzącą wchodzą pod chustę. Rodzice trzymają chustę nisko nad podłogą. Dotknięte przez prowadzącego dziecko woła „mamo” lub „tato”. Zadaniem rodziców jest rozpoznanie swojego dziecka po głosie.
f) „Rekin” – dzieci siedzą na podłodze trzymając chustę na wysokości barków; są turystami kąpiącymi się w morzu. Pod chustę wchodzi jeden Tatuś – „rekin”, który „poluje” na turystów (chwyta za nogi i delikatnie wciąga pod chustę). Wciągnięte dziecko zamienia się w „rekina” i pomaga w łapaniu. Rodzice stają za plecami swoich dzieci – są ratownikami; starają się ratować dzieci przed wciągnięciem ich przez „rekina”. Gdy „rekin” czuje opór nie ciągnie dalej. Zabawę kończymy gdy wszystkie dzieci stają się „rekinami”.
4. Piosenka kończąca zajęcia „Zajęcia skończone”.
5. „Promienie słoneczka” - informacja zwrotna od uczestników zajęć. Prowadzący kładzie na środku sali arkusz papieru, zadaniem każdego uczestnika jest namalowanie promyczka odpowiedniej długości. Długość promyka odpowiada zadowoleniu z udziału w zajęciach: krótki – jestem niezadowolony, średni – jestem zadowolony, długi – jestem bardzo zadowolony.
6. Taniec integracyjny „Carnewalito”.
7. Podziękowanie za udział w spotkaniu i pożegnanie rodziców i dzieci.
Łatwo dostrzec, że rodzice w czasie zajęcia zachowują się spontanicznie, a dzieci bawią się razem z nimi na pełnych prawach partnerskich. Każda kolejna zabawa najczęściej wywołuje falę śmiechu i radości, czasami krótki moment zastanowienia „czy sobie poradzę?”, a może czasami lekkie zawstydzenie z powodu występu w tak dużym gronie, ale wszystko to szybko mija – bo liczy się udana zabawa. Atmosfera bywa tak wspaniała, że nie ma czasu na wątpliwości i zastanawianie się. Wszyscy chcą działać i bawić się. Rodzice po skończonych zajęciach, z uśmiechem na twarzy dzielą się miłymi wrażeniami.

PODSUMOWANIE
To właśnie ta kolorowa chusta w pierwszym okresie wspólnych spotkań umożliwia lepsze poznanie dzieci, ułatwiła wejście w grupę, oraz pokonywanie lęku przed nową sytuacją. Wyzwala radość, rozładowuje napięcia i powoduje, że dzieci są otwarte i spontaniczne.
Na pewno jest to atrakcyjna forma zabawy, która daje dzieciom dużo swobody, wyzwala ich własną aktywność. Pomaga również pozbycia się nadmiaru agresji i energii.
Jesteśmy przekonane , że zabawy z chustą warto znać i stosować.
I dlatego przedstawiamy jeszcze kilkanaście zabaw, a może ktoś spróbuje przeprowadzić je w swoim przedszkolu, czy szkole – zachęcam !

1. Pląs powitalny - dzieci stoją dookoła chusty i śpiewają
( na melodię „Siekiera, motyka”)
„ Dziś zajęcia fajna sprawa,
dla nas wszystkich to zabawa,
ręce w górę, w przód i w bok,
skłon do przodu,
przysiad, hop!
Głowa, ramiona,
kolana, pięty / 3 razy
Głowa, ramiona,
Kolana, pięty
Oczy, uszy, usta, nos
( śpiewamy i pokazujemy coraz szybciej)
2. Przedstawianie się: dzieci kolejno podnoszą chustę i każdy wymienia swoje imię.
W ten sposób powstaje efekt „ Meksykańskiej fali” – w jedną i drugą stronę.
3. Zabawa „ Piłka w górę – strzelanie”.
Dzieci trzymają chustę za uchwyty. Na jej środku leży piłka. Powoli, równocześnie wszyscy podnoszą chustę do góry, po czym energicznie opuszczają ją. Podczas, gdy piłka zostaje wyrzucona w górę wszyscy jednocześnie krzyczą swoje imię.
5. Zabawa „ Bieganie z chustą”- falowanie (przy muzyce)
Uczestnicy trzymają chustę za uchwyty, chodząc po obwodzie koła, na przemian podnoszą ją i opuszczają. Prowadzący wydaję polecenia „ góra- dół, lekko- mocno, wolno- szybko”
6. Zabawa „ Kolorowa wycieczka” – na środku chusty siedzi jedno dziecko, pozostali trzymając chustę jedną ręką za uchwyt ciągną chustę po sali, tak aby osoba siedząca na środku nie przewróciła się
7. Zabawa „ Przebieganie pod chustą” –
WARIANT I: Uczestnicy podnoszą i opuszczają chustę, trzymając ją za uchwyty. Prowadzący mówi, kto ma zmienić miejsce, np. „Przebiegają pod chustą ci, których imię zaczyna się na literę A, B lub C itp. Przebiegają osoby, które mają niebieski oczy. Przebiegają osoby, które mają siostrę itp.”
WARIANT II: Przebiegają osoby przypisane do danego koloru.
WARIANT III: „Sałatka owocowa” Uczestnicy zamiast do kolorów przypisani są do określonych owoców, np. cytryny, pomarańcze, pomidory, śliwki, granaty, ogórki. Wywołane owoce przebiegają pod chustą. Na hasło „ Sałatka owocowa” wszyscy zamieniają się miejscami (łapią inne uchwyty)
8. „Przechodzenie pod chustą na czworakach”.
WARIANT I: n- el wymienia kolory ( w momencie, kiedy dzieci przebiegają chusta musi być podniesiona maksymalnie wysoko)
WARIANT II:
* przechodzą dzieci, które w swoim imieniu mają głoskę „o”, „r”,”l”,”k”
* przechodzą dzieci, których imię składa się z 3 lub 4 głosek, 6 głosek
9. Zabawa „ Bilard” grupa wachluje chustą, na której jest piłeczka. Ma ona wpaść do otworu znajdującego się na środku chusty.
WARIANT II: „ Złap przesyłkę”- wpadająca do otworu piłka trafia do rąk dziecka stojącego pod chustą
WARIANT III : Dzieci dzielimy na dwie grupy. Jedna grupa wykonując odpowiednie ruchy chustą, stara się zrzucić piłkę, druga temu przeciwdziała.
WARIANT IV : N-el rzuca kilka piłeczek na chustę( różnej wielkości i koloru), dzieci wachlując, starają się jak najdłużej utrzymać je na chuście.
10. „Potwór z Loch – Nees”- dzieci leżą pod chustą, przykryci do pasa. Pod nią znajduje się jedna osoba- potwór. Gdy wszyscy zamkną oczy, potwór wciąga kogoś pod chustę. Na gwizdek n-la dzieci otwierają oczy i zgadują kto zniknął.
11. „Namiot” – dzieci trzymają chustę jedną ręką, podnosząc ją góra – dół. Gdy chusta jest maksymalnie wysoko, robią jeden krok do środka, ciągnąc chustę za swoimi plecami. Przykucając siadają na jej brzegu. W ten sposób powstaje namiot, jedno dziecko stawiamy na środku, jako podpórka. Zaśpiewanie piosenki Pt. „Nasze polskie ABC”
12. „Kwiat lotosu” – Jedna osoba siedzi na środku chusty z nogami pod brodą, pozostali trzymają chustę za brzeg. Zwracają się wprawą stronę i idąc powoli, zawijają siedzącego. Gdy jest on zawinięty do wysokości ramion, zatrzymują się i na trzy cztery równocześnie i szybko wycofują się.
13. „ Na karuzeli” – chętna osoba siada na środku chusty, reszta kręci nią idąc coraz szybciej w jedną stronę. Osoba na środku stara się utrzymać równowagę.
14. Zabawa „ Balonik”- dzieci stoją w kole, trzymają chustę za uchwyty. Wolno zwijają chustę, idąc do środka. Gdy wszyscy są już stoją bardzo blisko siebie, zaczynają odwijać chustę, mówiąc wiersz
„ Baloniku nasz malutki rośnij duży okrąglutki,
balon rośnie, że aż strach, przebrał miarę, no i trach”
Na słowo „TRACH” dzieci wyrzucają chustę mocno do góry i pozwalają jej wylądować w dowolnym miejscu, a sami siadają w siadzie skrzyżnym.
15. „Zanieś miskę na drugą stronę” – Na chuście stoi miska z wodą. Zadaniem dzieci jest podniesienie chusty razem z miską i przeniesienie na wyznaczone miejsce, a następnie postawienie na podłodze.
16. Pożegnanie – zmiana miejsc. Zamieniają się miejscami te osoby, które fajnie bawiły się z chustą.
17. „Iskierka”- dzieci siedzą w siadzie skrzyżnym, w kole, chwytają się za ręce. N-el mówi: „ Puszczam iskrę przyjaźni w krąg, niech powróci do mych rąk”.( n-el ściska dłoń dziecka, każdy kolejno przekazuje uścisk dłoni).
Gdy uścisk wraca do n-la, ten mówi „ Iskra przyjaźni puszczona w krąg, powróciła do mych rąk”
18. "Promienie słoneczka" - informacja zwrotna od uczestników zajęć.
Prowadzący kładzie na środku sali arkusz papieru, zadaniem każdego uczestnika jest namalowanie promyczka odpowiedniej długości. Długość promyka odpowiada zadowoleniu z udziału w zajęciach: krótki – jestem niezadowolony, średni – jestem zadowolony, długi – jestem bardzo zadowolony.

Literatura:

1. „Tańce integracyjne w pracy z grupą” cz. I – Leszek Gęca
2. „Zabawy z chustą” pod red. Anny Wasilak
3. „Klanza w Zabawie i Edukacji Dzieci” 4.Red. Elżbieta Kędzior-Niczyporuk - "Wprowadzenie do pedagogiki zabawy". Wyd. KLANZA.