Aklimatyzacja wychowanka w internacie

Internat jest placówką wspomagającą i uzupełniającą pracę wychowawczo-dydaktyczną szkoły oraz przejmującą od rodziny funkcję opiekuńczo-wychowawczą na okres pobytu wychowanka w placówce. Zapewnia całkowitą opiekę uczniom pobierającym naukę poza miejscem swojego zamieszkania.
Funkcja internatu szkolnego jako placówki opiekuńczo-wychowawczej polega na zbliżeniu do warunków wychowania rodzinnego i potrzeb wychowanka. Internat to miejsce zamieszkania, wypoczynku, nauki własnej oraz zorganizowanego czasu wolnego.
Pierwszy dzień w internacie to wielka niewiadoma. Wychowanek zadaje sobie wiele pytań związanych z nowym, nieznanym mu jeszcze miejscem. Na odpowiedzi będzie musiał trochę poczekać. Bardzo często ten pierwszy dzień może wpłynąć na dalsze losy wychowanka. Pozytywne doświadczenia napawają optymizmem, negatywne zaś mogą wywołać lęk i niechęć, wobec rzeczywistości internackiej.
Wejście w nowe środowisko wymaga od każdego zaadaptowania się w tym otoczeniu. Ten proces dotyczy również wychowanka, który kończy pewien etap nauki w gimnazjum i rozpoczyna następny w szkole średniej, zamieszkując w internacie. Wychowanek stopniowo poznaje nowe warunki, wymagania, jakie stawia internat. Uczniowie przychodzący do internatu spotykają się z życiem grupowym, normowanym regulaminem, rozkładem dnia i innymi rygorami, do których do tej pory nie byli przyzwyczajeni. W internacie wychowanek uczy się samorządności i współżycia w grupie.
Okres adaptacji powinien przebiegać łagodnie, tak aby nowo przyjęty wychowanek odniósł pozytywne wrażenie z dokonanej w jego życiu zmiany. Unikać więc trzeba w pracy wychowawczej metod wychowawczych, wywołujących u wychowanka przekonanie o zasadniczej odmienności stylu i trybu życia w internacie w porównaniu z warunkami dotychczasowymi. Ważne jest, aby przyjęcie do środowiska internatowego nie spowodowało u wychowanka nieprzyjemnych wrażeń czy nawet trwałych urazów, co często może mieć miejsce przy stosowaniu ostrych rygorów, przecenianiu dyscypliny formalnej i nieliczenia się z potrzebami młodzieży.
Początkowy okres pobytu w internacie uczniów przychodzących tu po raz pierwszy nazywa się adaptacją. Właściwym terminem na określenie tego okresu jest wprowadzenie lub inicjacja. Pojęcie adaptacji sugeruje niejako tylko przystosowanie uczniów do istniejącej rzeczywistości (regulaminów, rozkładów dnia, zwyczajów itp.) Natomiast przez pojęcie inicjacji (łac. initiatio - wprowadzenie) rozumie się najczęściej wtajemniczanie kogoś w sprawy mu nie znane. Uczeń przychodzący do internatu powinien nie tylko przystosować się, adaptować, ale równocześnie mieć możliwość wpływu na zmiany w otaczającym go środowisku wychowawczym, na przykład przez wykazywanie inicjatywy (proponowanie uwag do regulaminu rozkładu dnia, urządzeń itp.). Pozwala to na wciąganie nowo przyjętego w czynne życie internatu.
Dla wielu wychowanków pierwszy okres pobytu w nowym środowisku łączy się z pewnego rodzaju „zagubieniem” i osamotnieniem. Stykają się bowiem z nieznanymi sobie absolwentami różnych szkół i środowisk. Młodzież, która zamieszkała w internacie raptownie zmienia swoje środowisko. Rozluźniają się więzy z rodzicami, rodzeństwem i kolegami. Już nie może codziennie się z nimi spotykać, przebywać. W tym otoczeniu wzrastał, dlatego na początku będzie dotkliwie odczuwał ich brak. Upłynie trochę czasu zanim w internacie pozna nowych kolegów i wspólnie stworzą grupę, w której każdy wychowanek będzie miał przydzieloną funkcję i rolę.
Atmosferę internatu tworzą nie tylko wychowawcy, pracownicy, ale też otoczenie oraz właściwe wyposażenie budynku. Wychowankowie również kształtują tę atmosferę, mają na nią wpływ, nawet nie wiedząc o tym.
Prawidłowa adaptacja do warunków i wymagań stawianych przez internat zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wychowanka w nowym środowisku. Im krótszy jest okres adaptacji, tym wychowanek szybciej przystosuje się do codziennych zajęć i stanie się aktywnym członkiem internatu. Ważne jest w tym procesie, aby wymagania, jakie stawia internat uwzględniały możliwości wychowanka, jego oczekiwania i dążenia. Równowaga zachowana między zewnętrznymi wymaganiami, a naturą wychowanka i jego dążeniami, gwarantuje łagodny przebieg adaptacji, a w rezultacie umożliwia prawidłowe funkcjonowanie wychowanka.
Każda zmiana środowiska wiąże się z koniecznością adoptowania się do różnych nowych warunków. Adaptacja to nie tylko przystosowanie się do warunków tego środowiska, ale równowaga między potrzebami, a dążeniami wychowanka, umiejętność korzystania z czynników środowiska zewnętrznego do realizacji własnych potrzeb psychicznych, a jednocześnie poznawanie środowiska i aktywne działanie w nim.
Potrzeby wychowanka podczas pobytu w internacie.
Prawidłowe funkcjonowanie dziecka w internacie zależy w dużej mierze od tego, w jakim stopniu są zaspokojone jego potrzeby psychiczne. Będą one tym bardziej zaspokojone, im bardziej wychowanek będzie czuł się bezpieczny w internacie, im częściej będzie osiągał sukcesy oraz znajdzie akceptację grupy rówieśniczej i wychowawcy. Zaspokojenie tej potrzeby w internacie związane jest z unikaniem sytuacji przykrych, a także poczuciem bezpieczeństwa, które może być osiągnięte tylko w oparciu o prawidłowe kontakty młodego człowieka z grupą.
Potrzeba kontaktu emocjonalnego jest związana z potrzebą bezpieczeństwa. Kontakt emocjonalny niezbędny jest w wieku młodzieńczym, objawia się w kontaktach z rówieśnikami, wychowawcą i otoczeniem.
Potrzeba akceptacji i uznania przez grupę jest bardzo ważna dla wychowanka. Brak jej wiąże się z izolacją od grupy do której należy. Każdy wychowanek pragnie być akceptowany przez koleżeństwo, wychowawców i rodziców. Niekiedy jednak to samo zachowanie może podwyższać stopień akceptacji w grupie rówieśników, a jednocześnie obniżyć go w oczach wychowawców. Gdy wychowanek przychodzi do internatu, przywiązuje dużą wagę do zdobycia akceptacji wychowawców i kolegów.
Zaspokojenie potrzeb uznania i szacunku prowadzi do poczucia pewności siebie, wartości i siły. Niezaspokojone wywołuje uczucie niższości, słabości, niezaradności, co z kolei prowadzi do zachowań neurotycznych. Wychowanek zdobywa szacunek i uznanie dzięki pełnionej funkcji w internacie, lub grupie, wynikom sportowym, strojom. Jednostka, która jest wyizolowana od grupy i nie potrafi zdobyć uznania jej członków, często wkłada wiele pracy w dorównanie , a nawet przewyższenie innych członków grupy pod jakimś względem.
Zaspokajanie potrzeby sukcesu polega na dążeniu do osiągnięcia wyniku, który jednostkę zadowala. Od wychowawcy zależy ukształtowanie takiej potrzeby osiągnięć, aby jednostka realizując je nie dążyła jedynie do osiągnięcia indywidualnego sukcesu, lecz by wiązała sukcesy własne z sukcesami grupy wychowawczej, do której należy.
Swoje potrzeby wychowanek może zaspokoić w oparciu o grupę. Są to zatem potrzeby indywidualne, zaspokajane społecznie. Im wyraźniej jednostka identyfikuje się z grupą, w tym większym stopniu potrzeby grupy są również jej potrzebami.
Uczniowie przychodzący do internatu spotykają się z życiem grupowym, normowanym regulaminem, rozkładem dnia z innymi rygorami, do których do tej pory nie byli przyzwyczajeni. Obecne problemy wychowanka w tym okresie dotyczą następujących przeżyć: w internacie wychowanek musi się usamodzielnić i dbać o siebie. Do jego nowych obowiązków należy pranie osobistych rzeczy, sprzątanie pokoju, pełnienie dyżurów w grupie, stołówce. Czynności te oceniane są przez kolegów i wychowawcę.
Wychowanek musi się liczyć z potrzebami i przyzwyczajeniami innych osób. Mieszkając w pokoju wspólnie podejmują decyzje dotyczące wielu codziennych spraw np.: wystroju, miejsce gdzie będą przechowywać swoje rzeczy, momentu zgaszenia światła itp.
Wychowanek z chwilą przyjazdu do internatu rozpoczyna nowy etap w swoim życiu. Od adaptacji w nowych warunkach i wymagań stawianych przez internat zależy w dużej mierze jego powodzenie lub niepowodzenie w nauce, co staje się istotnym czynnikiem psychicznego rozwoju. Jedni bardzo szybko adaptują się w nowym środowisku, inne poszukują długo swojego miejsca wśród rówieśników oraz wśród całej zbiorowości internackiej.
Prawidłowy przebieg adaptacji powinien przechodzić od przystosowania się biernego do aktywnego uczestnictwa w życiu internatu.
Pojęcie adaptacji młodzieży należy rozumieć szerzej i nie ograniczać działania tylko do zapoznania wychowanka z warunkami internatu organizowania w nim życia, ale również wprowadzić ich w otoczenie, szczególnie pierwsze dni pobytu w internacie wywierają duży wpływ na odczucia i wrażenia oraz nastawienie do internatu. Warunkiem powodzenia wstępnej adaptacji są: sprawna organizacja przyjęcia wychowanka, ład, porządek, czystość, życiowa i opiekuńcza postawa wychowawców, starszych wychowanków i innych pracowników. Wychowawca internatu powinien zebrać informacje o wychowanku, bo to ułatwi poznanie potrzeb wychowanka i zrozumienie jego zachowania.
W internacie wychowanek funkcjonuje w grupie rówieśniczej, ma szansę na zdobycie pozycji i znaczenia w grupie. Grupa internacka jako formalna jednostka w strukturze internatu staje się stopniowo coraz bardziej grupą społeczną, wyposażoną we własny system wartości i norm. Te ostatnie odzwierciedlają nie tylko reguły i przepisy ustalone przez wychowanków, lecz także w funkcjach specjalnych, nie pisanych norm grupowych są odbiciem stosunków między wychowankami, praw i zobowiązań, jakie podejmują wobec siebie i wychowawców.
Regulaminy jak i rozkłady dnia obowiązujące w internacie powinny być elastyczne, aby mogły zaspokoić potrzeby młodzieży zróżnicowanej wiekowo, bowiem żaden wychowanek nie lubi ograniczeń, jakie spotkał w internacie.
Stosunki interpersonalne w grupie oraz sposób realizacji programów wychowawczych zależą w dużym stopniu od wychowawcy, od tego jaki styl kierowania wychowankami przyjmuje, jakie stawia wychowankom zadania i wymagania. Wychowankowie podlegają wpływom zarówno wychowawców jak i grupy rówieśniczej.
Ogromnie ważne jest zapewnienie wychowankom poczucia stabilności życiowej, całkowitego bezpieczeństwa, zaspokajania potrzeb emocjonalnych: ciepła, życzliwości, bliskości, zrozumienia, intymności. W praktyce opiekuńczej i wychowawczej konieczne są odpowiednie postawy opiekuńcze. Muszą zawierać w sobie następujące elementy: wiedzę w zakresie zaspokajania potrzeb, uczucia altruistyczne, działania i nastawienie spostrzeżeniowe. Pozytywne postawy opiekuńcze to: akceptacja każdego wychowanka takiego, jakim jest, życzliwość wobec podopiecznego, liczenie się z jego osobowością i indywidualnością, aktywne nastawienie do potrzeb, kierowanie się rzeczywistym interesem podopiecznego.
Praca wychowawcza w internacie powinna opierać się na wnikliwej znajomości potrzeb wychowanka i na ich zaspokajaniu w codziennym sytuacjach życia.


Opracowała Renata Wilczyńska

Bibliografia:
1. Łobocki M. „Warunki podmiotowego funkcjonowania uczniów w procesie wychowawczym”, Ruch pedagogiczny, 1990, nr 3-4, Warszawa
2. Łobocki M. „Praca wychowawcza z dziećmi i młodzieżą”, Lublin 1988
3. Przetacznik M., Makiełło-Jarża G. „Podstawy psychologii ogólnej”, Warszawa, 1982, WSiP
4. Węgierski Z. „Adaptacja uczniów w środowisku wychowawczym internatów szkolnych”, Nowa Szkoła, 1977, nr 7, Warszawa
5. Węgierski Z. „Internat jako środowisko wychowawcze”, Warszawa, 1979, WSiP
6. Wroczyński R. „Pedagogika społeczna”, PWN Warszawa 1974