Polak mały - czyli patriotyzm już w przedszkolu

Budowanie u dzieci świadomości, że należą do wspólnoty ludzi, zamieszkujących ten szczególny skrawek Ziemi zwany „Ojczyzną”, jest zadaniem niełatwym, lecz pasjonującym. Dzięki niemu wracamy do własnych pierwszych doświadczeń związanych z poznawaniem historii rodziny, rodzinnego miasta, a potem całej Polski, polskich legend i tradycji, piękna polskich obyczajów, krajobrazów.
W procesie wychowawczo-dydaktycznym Przedszkola Miejskiego w Łęknicy, obejmującym całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój dziecka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie, bardzo ważną rolę odgrywa ta strona działalności, która kształtuje uczucia patriotyczne i przywiązanie do Ojczyzny.
Dla małego dziecka pojęcie „Ojczyzna” jest wyrazem abstrakcyjnym, gdyż nie rozumie ono do końca jego zakresu znaczeniowego. Aby w przyszłości dziecko rozumiało słowo: Polak - patriota - Polska - moja Ojczyzna, należy „małymi kroczkami” przybliżać mu obraz kraju, rozbudzać, rozniecać tę iskierkę patriotyzmu prostymi sposobami i metodami dostępnymi percepcji dziecka.
Pierwszym i stanowiącym punkt wyjścia etapem dla rozwoju osobowości małego Polaka jest poznawanie języka ojczystego, umacnianie więzi z najbliższą rodziną, krewnymi. W tym środowisku dziecko od urodzenia uczy się pełnienia określonych ról - brata, siostry (młodszego, starszego), obowiązków, podporządkowywania się poleceniom rodziców, samodzielności, niesienia pomocy rodzicom, kultywowania miłości, przyjaźni i chęci uprzyjemniania życia.
„Płaszczyzna doświadczeń społeczno - moralnych dziecka rozszerza się w przedszkolu, gdzie staje się ono członkiem grupy, zaczyna w niej zajmować określoną pozycję, podlegać opinii społecznej i wypełniać różne obowiązki, biorąc w coraz większym stopniu udział w życiu zbiorowości”.
Współdziałanie w grupie przedszkolnej pod bacznym okiem nauczyciela-wychowawcy pozwala również na rozwijanie w dziecku uczuć życzliwości w stosunku do dorosłych i rówieśników, przyzwyczajanie do uprzejmości, współdziałania, drobnych świadczeń i ustępstw na rzecz innych, a także do przyjścia im z pomocą w kłopotliwych sytuacjach życiowych.
Przedszkole wykorzystuje wewnętrzną potrzebę wyrażania przez dziecko swoich przeżyć i doznań organizuje zajęcia, gdzie przedszkolak może wypowiedzieć się w języku sztuki, w języku gestów i symboli. Stąd też w kształtowaniu obrazu Ojczyzny u dzieci w wieku przedszkolnym szczególne znaczenie mają takie rodzaje sztuki jak: muzyka, literatura, plastyka.
Dzieci biorąc udział w uroczystościach przedszkolnych, malując do muzyki instrumentalnej i wokalnej przepojone są klimatem polskości, tego co moje, nasze, rozwija i utwierdza się poczucie własnego ja – Polaka
Dużą rolę w wychowaniu patriotycznym spełnia żywe słowo i literatura w przedszkolu. Sięga się po nią przy różnych okazjach w zależności od tematu aktualnie realizowanego, lub kontaktów okolicznościowych, których nie brak na co dzień. Nauczycielki wykorzystują różne formy pracy jak: opowiadania utworów, czytanie dzieciom utworów literackich w połączeniu z oglądaniem ilustracji, przekazywanie baśni, legend, inscenizowanie utworów literackich czy tworzenie tekstów literackich przez dzieci.
Według M. Bulery i K. Zuchelkowskiej literatura dziecięca kształtuje postawy społeczno-moralne, umacnia i rozwija przywiązanie do kraju rodzinnego, utrwala i wzbogaca kulturę językową. Ponadto kształtuje cechy społeczne dziecka, jego umiejętność życia i działania wśród ludzi, rozwija uczucia patriotyczne, przybliża przedszkolakom wiedzę o ojczyźnie. Oto niektóre z przykładów takich utworów: „Co to jest Polska” Cz. Janczarskiego, „Nocne kłopoty zabawek Doroty” - E. Ostrowskiej, „Wszyscy dla wszystkich” - J. Tuwima.
W trakcie działalności plastycznej dziecko kształtuje obraz Ojczyzny w oryginalny i zapewne niezapomniany sposób. przez ten rodzaj aktywności wyraża ono własne myśli i uczucia, co pozwala na wyzwalanie napięć i emocji.
Przedszkole organizuje wiele spacerów i wycieczek, których celem jest zaznajomienie najmłodszych z najbliższym środowiskiem to jest np. z miejscowymi instytucjami użyteczności społecznej (Szkoła, Ośrodek Zdrowia, apteka, poczta, Posterunek Policji, Straż Pożarna, Urząd Miejski). dzieci odwiedzają najbliższe zabytki i miejsca pamięci narodowej, zaznajamiają się z historią i tradycjami danej miejscowości w kontakcie z bezpośrednio wysłuchanymi wspomnieniami mieszkańców i przekazywanymi legendami.
Poszerza się krąg zainteresowań i dzieci często oglądają mapę Polski przy rozmaitych, aktualnych okazjach. Poznają Warszawę, stolicę Polski, Kraków, główną rzekę - Wisłę, morze, góry, ważniejsze rzeki, regiony polski - Śląsk, Mazowsze, mazury itp. Zapoznają się z przeszłością własnej ojczyzny, gdzie bajki i legendy mają swoje znaczące miejsce. To one właśnie w sposób poetycki, fantastyczny i barwny zaznajamiają dzieci z przeszłością Ojczyzny, a w ich treściach zawarte są nieprzemijające idee patriotyzmu, jak również duchowe wartości kultury narodowej. dzięki bajkom i legendom dziecko sercem poznaje swój ojczysty kraj i jego przeszłość.
Szczególnym sposobem budzenia miłości i przywiązania do rodzinnego kraju są wyprawy przedszkolaków w bliższe i dalsze okolice, aby obcować z przyrodą. Kontakty te mają charakter wielowymiarowy. Chodzi tu głównie o kontakt z naturą w różnych porach roku. Przyroda cieszy, zachwyca, daje wytchnienie, jest obiektem różnorodnych zainteresowań, uczy szacunku i poznawania dla przyrody ziemi ojczystej.
Obchody Świąt Bożego narodzenia, Wielkiej Nocy, Wszystkich Świętych są podstawowym elementem kultury ojczystej. Dzieci są bohaterami „Jasełek”, wspólnie zasiadają do wigilijnego stołu, poznają symbole rzeczowe - zapalona świeca, opłatek, żłóbek, krzyż, kolęda, obdarowują się prezentami. Malują pisanki, wykonują kolorowe palmy, poznają zwyczaj „śmigusa-dyngusa”, dożynek, zwyczaje andrzejkowe, topienie Marzanny itp.
Dzieci w przedszkolu poznają symbole narodowe takie jak: herby miast, godło Polski, barwy państwowe, hymn narodowy. Są to elementy nierozerwalnie związane z pojęciem „Ojczyzna”, a więc godne najwyższego szacunku i powagi.
W naszym przedszkolu nauczycielki starają się wykorzystywać każdą nadarzającą się okazję, do kształtowania poczucia przynależności do społeczności tak lokalnej jak i narodowej. W salach utworzone są kąciki gdzie dzieci mogą poznać mapę Polski, godło, zabytki największych miast. Na zajęciach uczą się hymnu Polski, wybranych tańców narodowych. Podczas obchodzenia np. Dnia Niepodległości czy 3 – go Maja biorą udział w uroczystościach lokalnych, gdzie mogą pokazać swoje umiejętności: wiersze, piosenki, tańce, prace plastyczne itp. Dużą wagę przywiązujemy w tym zakresie do współpracy z rodzicami oraz z innymi placówkami , np. Szkołą Podstawową. Organizujemy imprezy dla mieszkańców Łęknicy, spotkania z kolegami i koleżankami ze szkoły. Swoją działalność rozszerzamy nawet poza granicę Państwa. W ramach projektu „ przedszkole ponad granicami” spotykamy się z dziećmi z zaprzyjaźnionego przedszkola w Bad Muskau. Dzieci same doświadczają różnic między narodowościami.
Bardzo ważną rolę pełni też w naszym mieście Park Mużakowski. Jest to park krajobrazowy, wpisany do rejestru zabytków UNESCO. Częste spacery i wycieczki dają dzieciom możliwość obcowania z polską przyrodą w każdej porze roku.
Kształtowanie miłości do Ojczyzny u młodego pokolenia jest i będzie jednym z najważniejszych zadań tak dla nas jak i dla całego społeczeństwa. Pamiętać przy tym należy, że miłość nie jest biernym doznawaniem, a działaniem czynnym dążeniem do rozwoju i szczęścia. Takiej miłości do Ojczyzny należy uczyć już w przedszkolu.


Literatura:

1. Sawicka A.: Z problematyki wychowania patriotycznego w przedszkolu, Warszawa 1980,
2. Bulera M., Zuchelkowska K.: Ukochany kraj, umiłowany kraj. Wychowanie patriotyczne w przedszkolu. Bydgoszcz 1996
3. Kąkol M.: Specyfika wychowania patriotycznego dzieci w wieku przedszkolnym. Wychowanie w Przedszkolu, Warszawa 1985 nr 11
4. Walczyna J.: Kształtowanie postaw społeczno-moralnych dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1980
5. Moje przedszkole: Program wychowania przedszkolnego
6.„Przewodnik Metodyczny dla nauczyciela” – Cz. I i II – M.A. Szymańska, A. Koralczyk,K. Majewska. Wydawnictwo JUKA