Rola nauczyciela w kształtowaniu postaw tolerancji

1.6 Rola nauczyciela w kształtowaniu postawy tolerancji.
Ogromną rolę w procesie wychowania odgrywa człowiek specjalnie powołany do realizowania celów wychowawczych, którym jest nauczyciel - wychowawca. Jest on autorytetem i wzorem do naśladowania. Z punktu widzenia dziecka, autorytet oznacza poczucie dobrodziejstwa – bo jest ktoś, kto coś umie, potrafi, kto się stara, jest
serdeczny, sprawiedliwy, kto pomoże w potrzebie.
Dla wychowania w przedszkolu, fundamentalną sprawą jest wypracowanie systemu postaw i wartości jakimi powinniśmy się kierować, wychowując młodego człowieka. Wymienić należy przede wszystkim: miłość, która kreuje wzrastanie w społeczeństwie , prawdę, szacunek – dla siebie i dla innych, tolerancję pozwalającą na akceptację innych ode mnie. Szacunek, dobroć, pokora, tolerancja, ład wewnętrzny – tworzą niekłamany „autorytet wychowawczy mistrza”, który przejawia się w zgodności życia z głoszonymi wartościami, w odwadze przeciwstawiania się złu, niesprawiedliwości, kłamstwu.
Z wartościami nierozerwalnie wiąże się postawa odpowiedzialności za to, kim się jest, co się robi, jakie tworzy się relacje z innymi, jakie wzorce przekazuje się swoim wychowankom. Nauczyciel musi rozumieć dziecko i świat – według dziecka, posiadać umiejętność współodczuwania z innymi. Tylko w ten sposób może kompetentnie współtworzyć drugiego człowieka.
Procesem wychowania w przedszkolu kieruje nauczyciel, który oddziałuje na dziecko bezpośrednio i pośrednio- przez organizowanie środowiska wychowawczego. Oddziaływanie przykładem odgrywa szczególnie istotną role w
wychowaniu małego dziecka, które cechuje silna tendencja do naśladownictwa
i identyfikacji. Zachowanie nauczyciela winno więc podlegać samokontroli, a nawet pewne sytuacje może nauczyciel celowo zaaranżować. Dominującą rolę odgrywają tu metody czynne, a zwłaszcza metoda samodzielnych doświadczeń, której istotą jest taka organizacja życia w zespole dziecięcym, aby gromadzone przez członków zespołu doświadczenia miały charakter pożądany.
Dziecko samodzielnie zdobywa doświadczenia w kontaktach z rówieśnikami
i dorosłymi, jednakże nauczyciel kieruje owym procesem, wpływając na jakość doświadczeń. Pod wpływem oddziaływania indywidualnego na dane dziecko i na całą grupę jego pozycja i formy zachowania mogą ulec w większym lub mniejszym stopniu zmianie. Taka praca wychowawcza jest konieczna, gdy są w przedszkolu są dzieci nie lubiane, z wadą wzroku dzieci niepełnosprawne, z wadą wymowy, innego wyznania
czy narodowości, bierne, społecznie, izolowane czy też despotyczne wobec innych.
W przedszkolu zaczyna kształtować się stosunek do ludzi, rzeczy i do siebie. Owe nastawienia nie są już tylko prostą odpowiedzią na uczucia, ale znaczenia nabierają informacje i doświadczenia. Jest to więc okres, w którym dziecko jest bardzo podatne na przyjmowanie wartości. Dostarczanie wzorów, nakazywanie norm, pierwsze próby określania, wskazywania i uzasadniania wartości to droga kształtowania osobowości wolnych i autonomicznych.
Nauczyciel chcąc przygotować dziecko do życia w środowisku społecznym formuje jego myśli, działania i postawy, kształtuje i inspiruje w takim kierunku i do takiego modelu, jaki zdaje mu się najwłaściwszy i często przez niego realizowany. Tak więc w pracy wychowawczej nauczyciela akceptacja dziecka, umiejętne eksponowanie jego możliwości, taktowne wskazywanie na jego ograniczenia, traktowanie na równi we wszystkich tych sytuacjach, w których może ono sobie poradzić, stosowanie wobec niego przywilejów tylko wówczas, gdy jest to konieczne ze względu na jego odchylenie to elementarne warunki poprawnego zachowania wychowawczego.
Problem kształtowania i umacniania prawidłowych postaw tolerancji oraz
niwelowania postaw aspołecznych powinien pozostawiać w centrum uwagi nauczyciela. Tolerancja jest zatem jednym z ważniejszych elementów współczesnego wychowania w edukacji przedszkolnej. Przedszkole jest miejscem, gdzie dzieci uczą się współżycia i współdziałania z innymi bez obłudy, lęku i manipulowania, ale w atmosferze tolerancji i poszanowania każdego. Dlatego też bardzo ważna jest tu rola nauczyciela. Od niego zależy jaki będzie jego wychowanek.
Kształcenie postawy tolerancji jest procesem bardzo trudnym, gdyż wymaga on ciągłego rozwoju. Tolerancji uczy się po przez wychowanie własną postawą oraz relacjami między dziećmi w grupie. Praca z dziećmi wymaga wiele uwagi w kształtowaniu stosunków społecznych. Działaniom takim sprzyja przyjęcie przez nauczyciela demokratycznego stylu kierowania wychowawczego. Jest on przejawem humanistycznego podejścia do dziecka, wobec których nauczyciel prezentuje życzliwy i wyrozumiały stosunek jest otwarty wobec niego, akceptuje go takiego jaki jest oraz obdarza go zaufaniem. Nauczyciel nadal zachowuje swą kierowniczą funkcję.
Jednak dziecko staje się dla niego partnerem. Tolerancja powinna stanowić we współczesnym świecie wartość, cel i zasadę kierującą życiem ludzi i społeczności. Trudno jej wymagać, nie wychowując w jej duchu. Dlatego zadaniem nauczyciela jest kształtować i rozwijać ją u dzieci przede wszystkim przez dawanie przykładu własnym postępowaniem. Ważnym zadaniem nauczyciela jest również kształtowanie tolerancji wobec jednostek niepełnosprawnych- tolerancji rozumianej jako normę postulującą uznawać i szanować prawo drugiego człowieka do odmienności, nauczenie dzieci partnerskiego traktowania niepełnosprawnych kolegów na równorzędnych prawach
i zgodnie z takimi samymi zasadami mimo ich odmiennych potrzeb i możliwości.
Ciepła i serdeczna postawa nauczyciela wyzwala pozytywne zachowania
i umożliwiają kształtowanie wartościowych cech u wychowanków. O nastroju w grupie przedszkolnej decyduje również sposób komunikowania się nauczyciela z dziećmi oraz stopień jego identyfikacji z grupą.
Ważne jest również, aby nauczyciel potrafił kształcić takie cechy jak: umiejętność dostrzegania indywidualności ucznia, pozytywne wzmacnianie zachowań umiejętności porozumiewania się. Ważną cechę sprzyjająca kształtowaniu tolerancji u dzieci jest uznanie akceptacji dzieci niepełnosprawnych, z wadą wzroku, z wadą wymowy, innego wyznania i narodowości. Nauczyciel- wychowawca stanowi dla dzieci w tym zakresie model do naśladowania. Zatem nie kłamane oznaki zrozumienia, autentycznej pomocy i tolerancji stanowią wzorce zachowań do powielania przez dzieci.
Podsumowując dotychczasowe rozważania należy stwierdzić iż nauczyciel przedszkola to wielki artysta, który powinien posiadać nie tylko wiedzę psychologiczną, metodyczną, ale również mieć w sobie to coś, co pozwala twórczo pracować z dzieckiem przedszkolnym. Potrafi je zainteresować rożnymi dziedzinami życia, zapewnić bezpieczeństwo, a nade wszystko pomagać mu w jego rozwoju. Podstawowym zadaniem przedszkola jest ukształtowanie zespołu pożądanych postaw, pozostających w ścisłym związku z rolami aktualnie przez dziecko pełnionymi, bądź
tymi, które pełnić będzie w przyszłości.