Prawne aspekty wyjazdów rodziców za granicę

W dobie globalizacji ryków pracy migracje stają się coraz częstszym rodzajem życiowej aktywności. Podstawowym powodem skłaniającym do wyjazdu jest zła sytuacja materialna, łatwość zdobycia lepiej płatnej pracy za granicą, możliwość poprawy sytuacji materialnej.
Wyjazd partnera, rodzica dotyczy całej rodziny, dlatego też decyzja musi być wspólnie rozpatrzona. Ważne jest poinformowanie instytucji oświatowych ( przedszkole, szkoła) o wyjeździe, o zmianach w zakresie prawa nad dzieckiem. Należy wspólnie z pedagogiem ustalić możliwość kontaktu i wzajemnie informować się o zauważonych niepokojących zachowaniach dziecka. W sytuacji , kiedy jeden z rodziców wyjeżdża za granicą do pracy, drugiemu przysługuje władza rodzicielska, przejmuje on odpowiedzialność za dziecko, troskę o jego rozwój i zaspokajanie potrzeb. Z formalnego punktu widzenia oboje rodzice posiadają władze rodzicielską, ale wynikające z niej uprawnienia i obowiązki w praktyce realizuje tylko jeden z nich, wówczas ten rodzic staje się jedynym partnerem dla szkoły. Takiej osobie szkoła udziela wszelkich informacji o dziecku, matka, lub ojciec może składać bez udziału drugiego z rodziców wnioski bądź opinie zawsze wtedy gdy przepisy prawa oświatowego tego wymagają.
Jeśli w kraju zostaje matka to ona kieruje dzieckiem, reprezentuje je ,udziela zgody na zabiegi medyczne, decyduje o edukacji. Gdyby ojciec się nie zgadzał z jej decyzjami w istotnych dla dziecka sprawach, mógłby podobnie jak ojciec pozostający w kraju wystąpić o rozstrzygnięcie do sądu ( art.97 & 2 KRO). Sytuacja radykalnie komplikuje się ,jeśli za granicę wyjeżdżają oboje rodzice albo ten, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska. Można powierzyć opiekę nad dzieckiem innej osobie , krewnym, sąsiadom, ale osoby te nigdy nie będą mogły kierować wychowaniem , decydować o ważnych sprawach. W Polsce nie można zawrzeć umowy cywilnej , w której rodzice cedowaliby uprawnienia rodzicielskie na inne osoby. Rodzice , wyjeżdżający, lub samotny rodzic powinien przed wyjazdem ustanowić opiekuna prawnego w sądzie. Jeśli to nie nastąpi jedyną możliwością rozwiązania takiej sytuacji jest zwrócenie się do sadu o zawieszenie rodzicom władzy rodzicielskiej ze względu na przemijającą przeszkodę i ustanowienie przez sąd opiekuna prawnego dla dziecka. Sąd ustanawiając opiekuna bierze pod uwagę przede wszystkim osoby wskazane przez rodziców lub bliskie dzieciom (art.149 KRO). Zasadnicza różnica między rodzicami a opiekunami polega na tym, że rodzice są autonomiczni w sprawowaniu władzy rodzicielskiej, dopóki sąd nie stwierdzi , że dobro dziecka jest zagrożone, nie podlegają żadnej ingerencji ani kontroli ,to oni sami określają co dla dziecka jest korzystne. Opiekun prawny natomiast jest ustanowiony przez sąd i podlega jego nadzorowi. Sąd udziela mu wskazówek i poleceń (art.165& KRO), może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszystkich sprawach związanych ze sprawowaniem opieki.

Konsekwencje wyjazdu rodziców za granicę w edukacji dziecka;
→ wykonywanie obowiązku przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego z uwzględnieniem odroczenia obowiązku szkolnego i wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły ,( badanie dziecka przez poradnię i wydanie opinii jest możliwe na wniosek rodziców lub opiekuna prawnego)
→ ocenianie, klasyfikowanie i promowanie uczniów ( rodzice lub opiekun prawny może zgłosić do dyrektora szkoły zastrzeżenia jeśli uzna , że ocena klasyfikacyjna została ustalona sprzecznie z przepisami prawa dotyczącymi wystawiania ocen, brak rodziców uniemożliwia takie działanie, również promowanie do klasy wyższej możliwe jest na wniosek rodziców lub rady pedagogicznej za zgodą rodziców.)
→ realizacja prawa dziecka do zachowania tożsamości religijnej i etnicznej ( szkoła lub placówka ma obowiązek umożliwić uczniom naukę w języku mniejszości, jeśli, rodzice złożą pisemną deklarację oraz udział dziecka w lekcji religii)
→ pomoc psychologiczno- pedagogiczna ( większość form pomocy psychologiczno- pedagogicznej wymaga zgody rodziców: wydanie opinii o wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, o potrzebie zajęć rewalidacyjno- wychowawczych dla dzieci upośledzonych w stopniu lekkim )
→ udział w wycieczkach krajoznawczych, (zielone szkoły, biwaki, wycieczki wyjazdowe wymagają zgody przedstawiciela ustawowego)
→ wypadek lub choroba ucznia, (wyrażenie zgody na badania lub leczenie dziecka , które uległo wypadkowi może nastąpić przez osobę opiekującą się dzieckiem, zgoda rodziców lub prawnego opiekuna wymagana jest na badania diagnostyczne oraz na zabieg operacyjny)

Dyrektor powinien rozważyć powiadomienie sądu o każdym poważniejszym wypadku w sytuacji ,kiedy niema w kraju osoby, która odpowiadałaby za niego prawnie.

W każdym przypadku , kiedy w ocenie szkoły, przedszkola nie można skutecznie wychowywać i edukować dziecka , którego rodzice wyjechali z kraju, kiedy nie ma możliwości udzielenia dziecku odpowiedniej pomocy, ponieważ brakuje osoby, która mogłaby wyrazić zgodę lub złożyć wniosek, jeśli od zgody , bądź wniosku zależy możliwość podjęcia określonych działań na rzecz dziecka szkoła, przedszkole nie tylko może ale POWINNO zawiadomić sąd opiekuńczy.


opracowanie na podstawie :,,Zeszyty metodyczne''nr 8
,,Szkoła wobec mobilności zawodowej rodziców i opiekunów’’
wyd. CENTRUM METODYCZNE POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGIGICZNEJ pod red.E. Kozdrowicz, B. Walczak