Rozwój stosunków lennych w Europie - Konspekt lekcji

SCENARIUSZ PROJEKTU MIEDZYPRZEDMIOTOWEGO REALIZOWANEGO NA ZAJĘCIACH FAKULTATYWNYCH - HUMANISTYCZNYCH W KL. III

I. Cele główne projektu:

* Gromadzenie i prezentacja wiedzy dotyczącej zmian ideowych, politycznych i terytorialnych, jakie miały miejsce w XIX wieku.
* Syntetyzowanie wiedzy o epoce – wieku pary i elektryczności.

II. Metody:

1. Praca w zespołach
2. Techniki dramowe
3. Projekt

III. Środki dydaktyczne:

Teksty źródłowe, źródła kartograficzne
Encyklopedie
Albumy
Dzieła literackie
Internet
Reprodukcje
Film VHS

IV. Zadania, które trzeba wykonać, aby zrealizować cele projektu badawczego:

* Zapoznać uczniów z metodą
* Wprowadzić w tematykę zagadnienia, wskazać możliwości realizacji, podać źródła
* Sformułować tematy, stworzyć zespoły
* Opracować instrukcje do projektu
* Ustalić podział zadań w poszczególnych zespołach
* Ustalić terminy konsultacji

V. Planowanie – dziedziny, które znajdą się w centrum naszych zainteresowań to:
sztuka, malarstwo, architektura, nauka i technika, filozofia, literatura, prawo, sport, idee polityczne, zmiany polityczne i terytorialne.

VI. Realizację projektu zaplanowano na jeden semestr nauki, tak aby jego prezentacja nastąpiła po opracowaniu materiału z zakresu wieku XIX na lekcjach (głównie historii).
Uczniowie podzieleni na zespoły wybierają dziedzinę do opracowania i gromadzą materiały, korzystając z dostępnych źródeł.

VII. Zasady pracy w zespole, karta pracy harmonogram konsultacji plan wprowadzania – zgodnie z metodą projektu.

VIII. Prezentacja:

Przygotowane materiały mogą być prezentowane w różnej postaci, np.:

* Wystawa reprodukcji, zdjęć, rysunków z komentarzem
* Literatura – recytacja dzieł literackich
* Filozofia – scenki prezentujące filozofów oraz ich poglądy
* Drama w postaci programu telewizyjnego pt. „Historia da się lubić: konserwatyzm, liberalizm „
* Nauka i technika – album osiągnięć techniki w XIX w. opracowany na płycie CD
* Prawo – wywiad z ekspertem (prawa międzynarodowego)
* Sport – referat o historii sportów olimpijskich połączony z prezentacją umiejętności piłkarskich, odniesienie do olimpiady nowożytnej
* Film VHS obrazujący zmiany ideowe: ankieta wśród społeczności lokalnej, co wiedzą na ten temat, symboliczne przedstawienie idei i zmian wieku XIX
* Polityka – anegdoty a rzeczywistość mająca wpływ na decyzje polityczne i
terytorialne

IX. Podsumowaniem projektu będzie materiał prezentowany na 2-3 godzinach lekcyjnych. Uczniowie przedstawiają przygotowane materiały, zebrane informacje, odgrywają scenki, przeprowadzają wywiady, recytują – prezentują wiedzę oraz umiejętności pozwalające wyeksponować temat projektu.

X. Ocena: po zakończeniu prezentacji uczniowie dokonują swojej pracy. Realizację projektu może oceniać grono nauczycieli (j. polskiego, filozofii/religii, wiedzy o kulturze, plastyki, muzyki, wychowawcy) z oglądającym prezentację (n-l historii).
Uczniowie mogą przygotować specjalna oprawę poprzez wydrukowanie własnych zaproszeń oraz wystrój sali.
Na prezentację można zaprosić rodziców uczniów realizujących projekt.

Konspekt lekcji :

Cele:

* poznanie genezy stosunków lennych w Europie
* rozumienie pojęć wynikających i związanych z funkcjonowaniem struktury społeczeństwa feudalnego:

monarchia patrymonialna
komendacja
senior, wasal
feudum-lenno
inwestytura

* doskonalenie umiejętności korzystania z różnych źródeł historycznych i
środków dydaktycznych (tekst źródłowy, materiały ilustracyjne, mapy)
* rozumienie związków przyczynowo-skutkowych w nauce historii (np. zależności feudalne a rozbicie polityczne państwa)
* uświadomienie uczniom roli i znaczenia wiedzy przedlekcyjnej w efektywnym wykorzystaniu jednostki dydaktycznej
* sytuowanie na mapie zasięgu rozwoju stosunków lennych w Europie
* dostrzeganie zależności między polityką, gospodarką a strukturą społeczną


Metody:

- podające – element wykładu
- problemowe – praca z tekstem źródłowym
- eksponujące – pokaz
- drama

Środki dydaktyczne:

* podręcznik: Kosznicki M., Kotarski S., Pudliszewski J., „Historia 1.Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, profilowanego, technikum – zakres podstawowy i rozszerzony" , Wrocław 2002.
* mapa ścienna: „Europa XII-XIII w."
* mapa w : Atlasie Historycznym Świata", str. 42-43: „Europa na przełomie X i XI wieku"
* Słownik wyrazów obcych PWN
* tekst źródłowy: „Akt komendacji" [ w:] „Wiek V-XV w źródłach", oprac M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Leonard, Warszawa 1997.
* Historia powszechna średniowiecze, Manteuffel T., Wa-wa 1990.

ROZWÓJ STOSUNKÓW LENNYCH W EUROPIE

Tok lekcji:

1.Sprawdzenie obecności.

2.Rekapitulacja wtórna :przypomnienie wiadomości zdobytych na poprzednich lekcjach:

-Jakie najsilniejsze państwo powstało w zachodniej Europie po upadku cesarstwa zachodnio-rzymskiego*
-Kiedy państwo Franków przyjęło chrzest i w jakim celu?
-Jaka dynastia zdobyła koronę królewską w połowie VIII w.?
-Czego dokonali Karolingowie w VIII w.?
-Z czego wynika wielkość Karola Wielkiego? Czego dokonał?
-Kiedy i gdzie nastąpił podział państwa Karola Wielkiego?
-Do czego doprowadził podział w Verdun?
-Jaki ustrój polityczny panował w państwie Franków?

2.1.Ocena wypowiedzi uczniów.

3.Wprowadzenie.

3.1.Wprowadzam młodzież w tematykę lekcji- rozwoju stosunków lennych w Europie;
sygnalizuję ,iż jest to problem wielokierunkowy-dotyczy życia politycznego, gospodarczego, społecznego a także zależności osobistych między seniorem a wasalem. Jest on bardzo istotny oraz dalekosiężny ze względu na długość trwania ustroju feudalnego Europie (podaję przykłady na zachodzie oraz na ziemiach polskich).

Problem: należy zrozumieć zależności w strukturze stosunków lennych.

3.2.Podaję uczniom temat oraz zagadnienia:

a)pojęcia: monarchia patrymonialna, lenno, wasal, senior, komendacja, feudum, inwestytura
b)zależności pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi
c)akt komendacji
d)istota stosunków lennych oraz ich wpływ na siłę państwa (,,wasal mojego wasala jest/nie jest moim wasalem")

4.Rozwnięcie:

4.1.Przypominamy (na podstawie wiedzy przedlekcyjnej) pojęcia wprowadzające nas w temat:
co to jest średniowiecze?
co to jest feudalizm?
co to monarchia patrymonialna?

Określam – gdzie ustrój monarchii patrymonialnej funkcjonował: w państwie Franków, w Anglii, Niemczech; w późniejszym czasie w krajach Europy Środ.- Wsch. : Polska, Czechy, Węgry.

Proszę o wskazanie tych państw na mapie ściennej, a następnie odszukanie ich w atlasach historycznych świata(str.42-43).

Wyjaśniam temat: lenno – pojęcie, geneza słowa, synonimy.

4.2.Wracam do meritum sprawy: struktury społeczeństwa lennego.

Przedstawiam graficznie strukturę feudalną- wychodząc od pojęcia monarchia
patrymonialna oraz pozycji króla w państwie.

Struktura feudalna:

król-suweren-najwyższy senior

wasale królewscy

wasale wasali

chłopi

4.3.Poprzez pojęcia: wasal- senior, feudum - ziemia, które przedstawiam w trakcie omawiania stosunków-struktury feudalnej wynika kolejna zależność-problem komendacji.

4.4.Co to jest komendacja?

Informuję uczniów, że jest to pojęcie istotne dla całości tematu, dlatego będziemy czerpać wiedzę z różnych źródeł:

a)pojęcie komendacji z: Słownika wyrazów obcych:

Proszę zwrócić uwagę jaki charakter ma umowa zwana komendacją?
Po przeczytaniu ze słownika zadaję wyżej postawione pytanie.
Podkreślam, że jest to umowa prywatno-prawna.

b)drugie źródło-to źródło historyczne.

Są przygotowane materiały, na których jest zapis źródłowy oraz pytania do niego.
Tekst został przeczytany wraz z pytaniami, a młodzież otrzymuje czas do analizy źródła oraz odpowiedzi na pytania.

Po analizie – podsumowujemy istotę komendacji.

4.5.Uroczystość nadania lenna – nazywamy: inwestyturą.

W jej trakcie odbywa się hołd lenny, który składany był bardzo uroczyście, z całą oprawą religijną, co przedstawia: ilustracja w podręczniku- str. 258 oraz ilustracje przygotowane na podstawie syntezy T. Manteuffla: Historia powszechna średniowiecza.
Proszę, by zwrócono uwagę na pozycję seniora, postawę wasala. Jakie wnioski się nasuwają?
By lepiej zobrazować układ stosunków między wasalem a seniorem
uczennice przygotowały krótką dramę przedstawiającą zależności między tymi osobami.
Wydaję polecenie, by po obejrzeniu scenki hołdu uczniowie odpowiedzieli na pytania:

-jakie obowiązki miał senior?
-jakie obowiązki miał wasal?
-co symbolizowało zależności wasala od seniora?

4.6.Zakończenie głównej części lekcji to próba podsumowania tematu-stosunków lennych i zależności z nich wynikających. Podkreślam w tym miejscu, że zadaniem domowym uczniów będzie napisanie:
Jakie były skutki i znaczenie funkcjonowania systemu lennego.

4.7.Zbliżamy się do określenia zasad funkcjonowania systemu feudalnego. Zwracam uczniom uwagę na dostrzeżenie różnicy oraz wyciągnięcie wniosków –jakie miało znaczenie:

bycie bądź nie wasalem wasala?

Przedstawiam zasady zależności lennych w Europie:

Wasal mego wasala jest moim wasalem - w Anglii,
Wasal mego wasala nie jest moim wasalem. – we Francji

Wnioski: sytuacja w stosunkach lennych we Francji, Niemczech, Włoszech prowadziła do:

podważenia jednolitości i zwartości państwa, w konsekwencji

do rozbicia politycznego, a nawet wojen wewnętrznych.

5.Rekapitulacja pierwotna.

5.1.Zadaję uczniom pytania odnoszące się do omówionego tematu:

np. kto był najważniejszym seniorem w państwie?
co dawał senior wasalowi?
do czego zobowiązywał się wasal?
co to jest komendacja?
co to jest inwestytura?

Oceniam uczniów za aktywność, twórcze i pełne zaangażowanie, i przygotowanie do lekcji.

6.Praca domowa:

Znaczenie rozwoju systemu lennego(na podstawie lekcji, podręcznika oraz innych źródeł wiedzy historycznej).