Obrazy muzyką Chopina malowane

konspekt lekcji dla klasy IV i VI
autor: Małgorzata Kasprzak
czas: 4 godz. lekcyjne
2 godz. na wykonanie pracy na konkurs pl.
„Projekt okładki muzyki F. Chopina”

Zagadnienia programowe
• wyrażanie stanów emocjonalnych
za pomocą możliwości wyrazowych
warsztatu plastycznego;
• ilustracja plastyczna utworu muzycznego
(z uwzględnieniem nastroju, rytmu i barwy podstawowe środki
wyrazu plastycznego, plama, barwna, barwa, linia; TAB. Nr 3);
• ćwiczenia pomagające uczniowi tworzyć analogię pomiędzy barwą
w plastyce a barwą instrumentu; znaczenie koloru: wymowa barw i jej wartości ekspresywne;
• dostrzeganie oddziaływania poszczególnych kolorów na psychikę człowieka;

Cele
• nauka aktywnego słuchania muzyki, tu: utworów F. Chopina (wybór nauczyciela);
• rozwijanie abstrakcyjnego myślenia
w odniesieniu do dzieła muz., lit. i pl.;
• kształcenie umiejętności mówienia o muzyce
i rozmaitych przeżyciach,jakie wywołuje w słuchaczu;
• uwrażliwienie na właściwości słuchanej muzyki oraz słowa, szczególnie aspekt kolorystyczny, ale także inne cechy, ujęte w kategoriach pozamuzycznych;
• uświadomienie różnorodnych źródeł wiedzy
i celów słuchania muzyki;
• wyrabianie umiejętności wzajemnego współdziałania w grupie;
• wdrażanie uczniów do szacunku dla własnych wytworów plastycznych;

Po zajęciach uczeń:
• rozumie pojęcie słowa „integracja”;
• potrafi określić nastrój i barwę muzyki, którą wysłuchał;
• rozpoznaje instrumenty w prezentowanym utworze;
• podejmuje próbę plastycznej interpretacj
i utworu muzycznego;
• zna cechy słuchowiska;
• rozwijanie ciekawości poznawczej poprzez śledzenie najnowszych osiągnięć nauki, tu: medycyny - psychoneurologii: zagadnienie synestezji – zjawiska widzenia kolorów w dźwiękach słuchanej przez człowieka muzyki.

Środki dydaktyczne:
• tablice dydaktyczne przygotowane przez nauczyciela, nr 1, 2, 3, 4.;
• podręcznik do Plastyki dla klasy IV, s. 33, 34;
• odtwarzacz CD, płyta CD – F. Chopin (fragment do wyboru nauczyciela),
płyta z nagraniem słuchowiska „Muzyka Pana Chopina” wg W. Chotomskiej.
• blok rysunkowy A-3, pastele (do wyboru, typu: suche lub olejne);
• jednobarwna apaszka – dla każdego ucznia jedna;

Środki formy realizacji
• zwrócenie uwagi na stopień wrażliwości psychiki człowieka - zdolność „synestezji” - (kojarzenie ze sobą wrażeń pochodzących od różnych zmysłów, np. dźwięków z kolorami, zapachów
ze smakami itp.);
• wysłuchanie muzyki, słuchowiska;
• kompozycja obrazu zbudowana z apaszek;
• praca grupowa, indywidualna;

Metoda i forma pracy

• Słowno – dźwiękowa ( dyskusja, słuchanie, praca ze słownikiem),
• praktyczno – słowna, twórcza, aktywna
• zbiorowa, praca indywidualna
• formy aktywizujące: "burza mózgów"
Technika plastyczna
• pastele suche, olejne
*Pojęcia kluczowe: patrz tab. nr 1, 2, 3 i 4

Przebieg zajęć:
• LEKCJA PIERWSZA:
"Muzyka jako przyczynek inspiracji."
celem tej części zajęć jest przygotowanie ucznia
do odbioru muzyki
1. Czynności porządkowo-organizacyjne;
2. Przypomnienie o budowie obrazu, kompozycji
i plamie w malarstwie. (TAB. nr 3)
3. Określenie tematu i sposobu jego wykonania; na początku lekcji informujemy,
że będziemy się starali zrozumieć, w jaki sposób słuchana muzyka może stać się inspiracją do wykonania dzieła plastycznego. Będziemy mogli doświadczyć,
jak każdy z nas słyszy muzykę i jak sposób jej odbioru (słyszenia) wpływa
na nasze zmysły.
4. ZGADYWANKI – SKOJARZENIA (5 minut)
Dzieci zakładają sobie ma oczy chustki, a nauczyciel prezentuje
im rozmaite brzmienia na zestawie instrumentów, prosząc uprzednio
o opis kolejno swej sugestii: z jakim kolorem, smakiem, odczuciem, zapachem, kierunkiem, jasnością one się kojarzą. Pod kątem ww. wymienionych cech opisują własnymi słowami wrażenia, jakie wywołują krótkie, skontrastowane między sobą prezentowane fragmenty muzyki.
4. Nauczyciel zawiesza w klasie *tablice nr 1, 2, 3, 4 które powinny być pomocne
uczniom w odszukaniu odpowiednio-poprawnego określenia.

UWAGA: W obu ćwiczeniach staramy się wyłonić najbardziej uzgodnioną wersję
(w przypadku kilku odmiennych refleksji prosimy
o uzasadnienie swoich zdecydowanie odmiennych skojarzeń, które mogą być wynikiem jakiejś wyjątkowej sytuacji, które przeżyło dziecko).

5. Wysłuchanie utworu; polecenie: odpręż się, posłuchaj, jaki nastrój
ma ta muzyka? jakie barwy widzisz w tej muzyce ?;
6. Określenie nastroju muzyki – dobór odpowiednich określeń-omówienie przeżyć muz.
7. Ponowne odsłuchanie fragmentu; polecenie: zbuduj obraz, (posługując się dostępnymi apaszkami), który powstawał w trakcie słuchania muzyki;
8. Uczniowie układają z apaszek jeden duży obraz, który będzie zawierał takie kolory
i taki układ, jaki powstał w naszej wyobraźni;
9. Obraz powinien zostać zarejestrowany przez aparat fotograficzny, by móc powrócić do niego pod koniec drugiej lekcji.
10. Na zakończenie zajęć, nauczyciel przypomina, jakie materiały przydadzą się
na następne spotkanie.


• LEKCJA DRUGA:
Kompozytor jako przyczynek źródła wiedzy
(odsłuchanie słuchowiska)

W tej części należy przygotować notatniki
do sporządzenia podawanych informacji przygotowujących do konkursu wiedzy o Fryderyku Chopinie. „Dzięki słuchowiskom przenosimy się w inny, nieznany i bardzo jeszcze obcy świat ludzi z dawnej epoki. Nowoczesny odbiór jest bliski naszym »skomputeryzowanym« ludziom” (TAB. Nr 4).

Cele podstawowe
• uporządkowanie z uzupełnieniem wiedzy o życiu i twórczości muzycznej Fryderyka Chopina;
• świadomy odbiór sygnałów akustycznych;
• kształcenie w sobie umiejętności koncentrowania uwagi;
• kształcenie w zakresie poprawności językowej;

Cele operacyjne
uczeń po lekcji potrafi:
w zakresie umiejętności:
• rozwijać swoją fantazję
• planować swoją pracę
• uzasadniać swoje zdanie
• rozwijać "wyobraźnię ucha" zmieniającą słuchacza w człowieka widzącego
• korzystać ze słowników

w zakresie postaw
• wypowiadać się konstruktywnie
• słuchać z uwagą wypowiedzi kolegów
• współpracować w grupie

w zakresie wiedzy
• używać słownictwa związanego z dziedziną plastyki i muzyki
• dostrzec różnicę między tworzywem literatury, filmu, radia, obrazu, muzyki
• rozpoznać elementy tworzywa radiowego
• dostrzec rolę środków masowego przekazu w pozyskiwaniu informacji

Metody
• działania praktyczne, elementy metody problemowej, praca z tekstem

Formy
• zbiorowa, grupowa, jednostkowa.

Pomoce
• odtwarzacz CD, słowniki: wyrazów obcych, języka polskiego;

p r z e b i e g lekcji

1. Przygotowanie miejsca pracy.
WPROWADZENIE:
2. Zapisanie tematu, uświadomienie celów lekcji.
3. "Burza mózgów" - określenie pojęcia "SŁUCHOWISKO"
- co przez to rozumiem; odczytanie znaczenie
ze słownika.
4. Przygotowanie swoich miejsc pracy
do wykonania notatek z treści prezentowanego słuchowiska.
5. Przystąpienie do pracy odsłuchania treści słuchowiska (uczniowie wykonują notatki).
6. Nauczyciel w trakcie słuchania przerywa ciąg słuchowiska w celu powtórzenia bądź utrwalenia przekazywanych w słuchowisku informacji.
7. Na zakończenie lekcji nauczyciel z uczniami przystępują do dyskusji, której celem jest poddanie się niżej podanymi zagadnieniami.

Refleksja:
Ustalenie,
1. czy przedstawione wydarzenia historyczne zostały w przystępny, (plastyczny) sposób opowiedziane, na tyle, że uczniom jest łatwiej zapamiętać;
2. dlaczego nagranie słuchowiska radiowego stwarza uczniom problemy;
3. czy słuchowisko pozytywnie wpłynęło na wyobraźnię uczniów (intonacja głosu czytających aktorów stworzyło odpowiednie warunki, by wspomóc naszą wyobraźnię;


LEKCJA TRZECIA:
"Malowanie muzyki"
(słuchanie-inspiracja)
W tej części należy przygotować materiały do pracy plastycznej, która może być wykonana w technice
(do wyboru):
malarstwo (akwarela, f. plakatowa, tempera).

1. Przygotowanie miejsca pracy.
WPROWADZENIE:
2. Przypomnienie wiadomości o rodzajach kompozycji plam barwnych.
3. Przygotowanie się uczniów do ponownego odsłuchania utworu muzycznego, pod wpływem którego zostanie zrealizowane zadanie lekcji (zawiązanie apaszek na oczy, wyciszenie się).
4. Zaprezentowanie utworu F. Chopina.
5. Uczniowie przystępują do rysowania, starając się wyrazić kolorem, formą tego obrazu,
który powstał podczas słuchania muzyki.
6. Po skończonej pracy przystępujemy
do porównania namalowanego przez uczniów obrazu
ze wcześniej powstałym układem apaszek.
7. Wystawka i omówienie prac; uczniowie dokonują samokrytyki.
8. Omówienie tematu pracy dot. następnego spotkania.

Byłoby doprawdy rzeczą zaskakującą,
gdyby dźwięk nie mógł zasugerować koloru,
gdyby kolory nie mogły narzucić wyobrażenia melodii,
gdyby dźwięk i kolor były niezdolne do wypowiedzenia idei.
Charles Baudelaire

Sam Chopin zwiedzając Galerię obrazów Starych mistrzów w Dreźnie pisał w listach do rodziny:
"Gdybym tu mieszkał, chodziłbym tam co tydzień,
gdyż istnieją obrazy, na których widok zdaje mi się, że słyszę muzykę".

Tak przygotowani uczniowie po doświadczeniu trzech godzin plastyczno.-muz. oraz literackich,
z dotknięciem teorii i praktycznego działania, przystępują do wykonania pracy na konkurs plastyczny „Kompozytor sercu najbliższy”.

Tablica nr 1

BARWY CIEPŁE: żółty, czerwony, pomarańczowy
BARWY ZIMNE: zielony, niebieski, fioletowy

PRZEWAGA LINII poziomych
PRZEWAGA LINII pionowych
PRZEWAGA LINII skośnych
RÓWNOWAGA LINII pionowych i poziomych

KOMPOZYCJA statyczna
KOMPOZYCJA dynamiczna

PLAMA ostra
PLAMA miękka
PRZEWAGA kresek długich i płynnych


Tablica nr 2

TEMPO szybkie
TEMPO wolne
TEMPO umiarkowane

TONACJA durowa
TONACJA molowa

PRZEWAGA dźwięków głośnych
PRZEWAGA dźwięków cichych

PRZEWAGA dźwięków wysokich
PRZEWAGA dźwięków niskich
PRZEWAGA dźwięków średnich

PRZEWAGA dźwięków krótkich
PRZEWAGA dźwięków urywanych

TAB. NR 3

PLAMA

Na obrazach znajdujących się w galeriach czy muzeach możemy zobaczyć właściwie wszystko, o czym moglibyśmy pomyśleć: krajobrazy, kwiaty
i owoce, bitwy, rozmaitych ludzi, miasta, zwierzęta przeróżne stwory..,

Czegokolwiek obraz by nie przedstawiał, zawsze składa się z barwnych plam.

Każda plama ma swoją wielkość, swój kształt, swoją barwę i swoje miejsce.
I zawsze znajduje się w otoczeniu innych plam, co znacznie wpływa
na jej postrzeganie, o czym dowiesz się nieco później.

Jednak wcale nie znaczy to, że plamy barwne malowane są zawsze jednakowo. Oczywiście, że każdy artysta ma własny sposób malowania - czyli sposób kładzenia barwnej plamy. Jednym z takich sposobów jest obwodzenie plamy barwnej konturem.
Te oddzielone konturem kolory żyją obok siebie
w zgodzie, mimo iż posiadają bardzo różne barwy, wielkości
i kształty, tworzą odrębne, maleńkie, kolorowe światy (il. 1 F. LEGER, WIELKA PARADA, 1954). Oglądając wiele obrazów, zwrócisz
z pewnością uwagę, że najczęściej barwnych plam nie rozdziela żaden widoczny kontur - mimo to nie przeszkadzają sobie nawzajem. Posiadają wyraźny kształt i stykają się z sobą, a w miejscu, gdzie kończy się jedna, natychmiast zaczyna się inna
(il. IMBRE BAC, LETNIA NOC, 1987). Takie plamy nazywamy niekiedy ostrymi - bo ostre i wyraźne
są ich granice. Tym ostrzejsze i bardziej wyraźne, im silniejszy jest kontrast kolorystyczny sąsiadujących z sobą plam. Jeśli sąsiadują z sobą plamy
o zbliżonej temperaturze, np. niebieska z zieloną, granica między nimi będzie mniej wyraźna niż wówczas, gdy obok plamy niebieskiej znajdzie się np. plama czerwona.

W bardzo wielu obrazach bywa jeszcze inaczej: granice między plamami wcale nie są ostre i wyraźne, i zauważyć je trudno. Czasami bowiem barwa plamy na całej jej powierzchni nie jest jednakowo intensywna,
lecz jakby "rozpływa się". Takie plamy nazywamy miękkimi (il. 3 JAN CYBIS, AUTOPORTRET). A gdy jedne plamy zachodzą na drugie i kolory się mieszają, występują z domieszką innych barw. Wtedy wydaje się, że obraz migocze nam w oczach.

Plamy w rysunku

Jeśli zobaczysz dzieło sztuki wykonane kreską, wiesz, że jest to rysunek.
Jednak nie każdy rysunek musi być wykonany kreską. Wiele rysunków powstaje
z plam, najczęściej czarnych lub szarych. Istniejące w malarstwie plamy "ostre"
i "miękkie" mogą wystąpić także w rysunku.

4. Plamy obwiedzione konturem
5. Plamy o wyraźnych granicach
6. Plamy o niewyraźnych granicach


TABLICA NR 4

Słuchowisko

– dramat najczęściej radiowy,
podstawowa artystyczna, literacka forma, której tworzywem jest wyłącznie materia foniczna: głos ludzki, efekty akustyczne
i muzyka. Teksty słuchowisk mają postać zbliżoną
do dramatu teatralnego.

za:
http://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82uchowisko