System kolorowych cegiełek jako motywacja dziecięcej aktywności i obrazowy sposób przedstawiania cząstkowych osiągnięć w nauce w kształceniu zintegrowanym

Od kiedy wprowadzono zintegrowane kształcenie i oceną opisową, ocena półroczna i końcoworoczna była dla nas w miarę jasną formą do zrealizowania, o tyle trudność stanowiło ocenianie cząstkowe. Wiedziałyśmy, że pierwsza ocena w życiu dziecka pełni bardzo ważną rolę, dlatego uznałyśmy wyższość oceny opisowej nad oceną cyfrową. Naszym zdaniem potrzebna była jednak dzieciom szybka, bezpośrednia zachęta do działania taka, która uwzględni przejawy rozwoju dziecka ze szczególnym uwzględnieniem cech pozytywnych, zachęci dziecko do podejmowania dalszych wysiłków w nauce, a jednocześnie zapewni mu uznanie i poczucie bezpieczeństwa w zespole klasowym. Powinna także uwzględniać różny stopień gotowości szkolnej i umożliwić wyrównanie ewentualnych braków. Aby mobilizować uczniów do działania wprowadziłyśmy system punktowy, który obecnie stosujemy. Jednak w swojej wieloletniej praktyce zdarzały się takie sytuacje, że rodzice przychodząc na spotkania ze mną byli zaskoczeni wpisanymi do dziennika punktami z poszczególnych edukacji – najczęściej rozbieżności zdarzały się: z czytania, pracy samodzielnej na lekcji, aktywności, prac plastyczno-techniczne i innych. Sytuacja taka powtarzała się notorycznie w obecnej klasie (na sześciu uczniów były problemy z trójką uczniów). Aby uniknąć w drugiej klasie takich sytuacji doszłam do wniosku, że należy coś zrobić. Poszukiwałam różnych rozwiązań, zapoznawałam się z praktyką innych szkół w tym zakresie. Jako najbardziej obrazowy, mobilizujący do działania, a przede wszystkim pasujący do naszego systemu punktowego uznałam system kolorowych cegiełek. Zanim system został wprowadzony ulegał on stopniowym moim modyfikacjom. W trakcie stosowania również ulegał modyfikacjom, ale zawsze jednak spotykał się z dużą radością dzieci.
Obecnie system ten wygląda następująco: Cegiełki występują w 6 kolorach. Kolor zależny jest od rodzaju edukacji. Czerwony - można uzyskać za postępy i wysiłek włożony w czytanie. Obejmuje technikę czytania, rozumienie tekstu, a także pamięciowe opanowanie wierszy. Zielony - to kolor przyporządkowany wszystkim umiejętnościom matematycznym. Obejmuje zarówno obliczenia, jak i zadania tekstowe. Różowy - otrzymują uczniowie za umiejętność wypowiadania się zarówno w formie pisemnej jak i ustnej, aktywność na zajęciach i wiadomości z zakresu środowiska. Żółty - to nagroda za estetyczne pisanie i staranność w prowadzeniu książek i zeszytów. Niebieski - oznacza osiągnięcia w przedmiotach artystycznych, czyli muzyce, plastyce, technice oraz zajęciach ruchowych. Niebieską cegiełkę można również zdobyć za przyniesienie dodatkowych materiałów, pomoc w różnorodnych pracach na rzecz klasy i za wszystko to, co zasługuje na nagrodę, a nie mieści się w żadnej kategorii. Pomarańczowy - jako pochodna koloru żółtego również związany jest z pisaniem, ale oceniana jest umiejętność pisania poprawnego pod względem ortograficznym, czyli przepisywanie, pisanie z pamięci i pisanie ze słuchu.
Rodzice otrzymali informacje o tym dopełniającym sposobie oceniania na spotkaniu informacyjnym na pierwszym zebraniu we wrześniu. Aby rodzice nie mieli ograniczonego do niego dostępu każde dziecko otrzymuje swoją własną kartę, na której samodzielnie przykleja nagrodę (kwadracik w określonym kolorze – wykonany i przydzielony przez nauczyciela) za wykonaną poprawnie pracę. Cegiełki wklejane są przez dzieci na indywidualnej karcie, która podzielona jest na sześć części (zgodne z PSO): najwyżej – to 6pkt i 5pkt, niżej – 4pkt i 3pkt, najniżej – 2pkt i 1pkt. Mam nadzieję, że ocena ta z pewnością będzie motywować uczniów do nauki - nie ma kary, karą jest brak nagrody. Chore dziecko, aby nie było stratne w liczbie cegiełek otrzymuje je w zamian za nadrobienie zaległości zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej. Dzieci wiedzą, że nie zawsze liczba cegiełek jest zgodna z oceną, gdyż nagradzany jest także wysiłek włożony w wykonanie danej pracy. Rodzice oglądając na bieżąco zilustrowane wyniki mają możliwość obserwowania osiągnięć w każdej dziedzinie. Nie mają trudności z interpretacją, gdyż im więcej cegiełek, tym lepiej. Mała liczba cegiełek w jednym z kolorów oznacza braki w danej umiejętności i konieczność ich wyrównania. Dziecko może je otrzymać za wykonaną pracę w domu, nadrobić ilość po wyrównaniu braków. Twórcy opisowej metody oceniania nie widzą, co prawda potrzeby stosowania dodatkowych symboli uważając, że to również stopnie tylko wyrażone inaczej. Taką potrzebę odczuwamy jednak my w codziennej praktyce, o czym świadczy fakt stosowania przez nauczycieli różnego rodzaju umownych znaczków. Może rzeczywiście stosowanie jedynie symboli w postaci znaczków jest niewystarczającą oceną, ale zastosowanie ich równolegle z oceną opisową w sposób widoczny mobilizuje dziecko do nauki. Dla dziecka 7- 8 letniego motywacją do pracy nie są tak odległe cele jak wykształcenie, dobra praca, czy wzorowe świadectwo w wyższych klasach. Oczekuje ono natychmiastowej nagrody za swoją pracę, nie tylko w postaci pochwały, która szybko ulega zapomnieniu, ani nie można się nią nacieszyć i pochwalić przed rodzicami czy kolegami. Jesteśmy zwolenniczkami oceny opisowej, ale uważamy, że każdy człowiek potrzebuje odpowiedniego wzmocnienia, czym w naszym przypadku zamiast premii finansowej za dobrze wykonaną pracę są cegiełki.

Opracowała: Adela Pałyga
nauczycielka nauczania zintegrowanego
Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła w Drugni