Zajęcia plastyczne w świetlicy szkolnej

Zajęcia plastyczne odgrywają ważną rolę w wychowaniu estetycznym dziecka, w przygotowaniu go do czynnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Przez praktyczną działalność rozwijają wrażliwość widzenia i zdolności poznawcze, kształcą umiejętności wyrażania obserwowanych zjawisk, treści intelektualnych i emocjonalnych przy pomocy różnych środków wyrazu, takich jak rysowanie, malowanie, wycinanie, modelowanie. Poprzez stworzenie możliwości obcowania ze sztuką – rozwijają zdolności przeżywania i rozumienia dzieła sztuki oraz budzą żywe zainteresowania dorobkiem kulturalnym własnego narodu oraz świata.
Celem zajęć plastycznych organizowanych w świetlicy szkolnej jest wszechstronny rozwój osobowości oraz kształtowanie wrażliwości, spostrzeganych lub wyobrażonych form zjawisk, różnymi środkami plastycznymi:
rozwijanie zdolności wrażliwego i wnikliwego obserwowania form i zjawisk rzeczywistości, zarówno przyrody, jak i dzieł rąk ludzkich, kształcenia pamięci wzrokowej, wyobraźni przestrzennej i pomysłowości;
rozwijanie zdolności do bezinteresownego twórczego wysiłku;
przyswajanie wychowankom podstawowych wiadomości z dziedziny estetyki i sztuki;
wdrażanie do praktycznego stosowania zasad estetyki życia codziennego.
Stosując różnorodne formy pracy w świetlicy stwarzamy dzieciom wiele okazji do obserwacji a także przeżyć emocjonalnych. Im bogatsze są przeżycia, oddziaływujące na sferę psychiczną dziecka, tym większa jest potrzeba wyrażania ich środkami plastycznymi. Wychowankom w świetlicy dajemy możliwość wypowiadania się za pomocą różnych technik.
Kontakt z plastyką zazwyczaj dzieci rozpoczynają od rysowania kredkami. Najodpowiedniejsze są kredki świecowe. Łatwo uzyskuje się nimi kolorowe płaszczyzny, posuwając płasko leżącą na papierze kredkę. W przypadku kredek ołówkowych, zamalowanie kolorem większej płaszczyzny wymaga dużo czasu i cierpliwości. Dziecko, malując kredką świecową naciska ją raz mocniej raz słabiej, tym samym uczy się wywoływać walor kolorystyczny.
Rysowaniem ołówkiem - to technika popularna, lecz jednocześnie trudna, gdyż niełatwo jest osiągnięcie nią większych efektów plastycznych. Nadaje się ona, z tego powodu, raczej dla dzieci starszych do robienia różnych szkiców i studiów z natury.
Znacznie ciekawsze może być rysowanie węglem. Można tu osiągnąć kompozycje bogatsze i efektowniejsze. Węglem dzieci powinny rysować na dużych powierzchniach, pozostawiając jednocześnie, dla kontrastu, miejsca niezamalowane, co czyni pracę ciekawszą.
Do rysowania patykiem najlepiej nadaje się tusz i patyk przycięty z obu stron "na łopatkę". Każda kreska raz położona musi już zostać. Na pierwszych zajęciach, na których wprowadzamy tą technikę pozwalamy dzieciom wypróbować swoje możliwości na kawałku papieru.
Jedną z bardziej lubianych przez dzieci technik jest rysowanie świecą. Do wykonania pracy tą techniką potrzebny jest papier rysunkowy, świece i farby akwarelowe. Wykonany świecami rysunek zamalowuje się farbami akwarelowymi, uzyskując w ten sposób tło.
Do malowania akwarelą stosuje się farby akwarelowe oraz gruby pędzel przeznaczony do tego typu farb. Do rozcieńczania używa się wody w porcelanowych naczyniach, bo najłatwiej mieszac w nich farby. Już od pierwszej lekcji malowania wymagać należy od dzieci, aby malowały duże formy.
Malowanie "mokro w mokrym". Na gazetę kładzie się kawałek papieru i zwilża go wodą za pomocą pędzla lub gąbki. Następnie na mokrym papierze malujemy kolorowe plamy farbami akwarelowymi. Plamy powinny miec kształt zbliżony do tego co ma byc przy ich pomocy wyobrażone w pracy. Po zupełnym wyschnięciu malowidła rysujemy patykiem ostro zakończonym - czarnym tuszem - na kolorowych plamach kształty, które chcemy wyrazić. Malowanie techniką "mokro w mokrym" nadaje się do wykonania zaproszeń, kartek z życzeniami itp.
Do farb kryjących zaliczamy tempery, plakatówki, farby kazeinowe i klejowe. Farbami kryjącymi maluje się inaczej niż akwarelą, gdyż zakłada się całą powierzchnię arkusza papieru nie pozostawiając wolnych miejsc i maluje się gęstą farbą. Farba zbyt rozcieńczona daje niezbyt ładny efekt. Malowanie stanowi pierwszy kontakt dziecka z malarstwem.
Równie popularnymi formami zajęć plastycznych są wydzieranki i wycinanki. Wydzieranka polega na wydzieraniu palcami różnych kształtów, przedmiotów lub postaci z kolorowego papieru bez uprzedniego szkicowania. Naklejona na karton (nie biały) tworzy ciekawą kompozycję. Do podklejania najlepiej stosować klajster z mąki. Wycinankę wykonuje się z kolorowego papieru lub kolorowych szmatek, skóry lub plastyku. Wycina się nożyczkami potrzebne kształty (np.: dom, drzewo, postać ludzką itp.) a potem nakleja na kartonie, starając się zakleić całą powierzchnię. Prace te mogą być miłym upominkiem lub elementem dekoracyjnym. Tematyka zajęć może być różna, w zależności od zainteresowań uczestników.
Wysypywanki z piasku (lub ziaren) i układanki z kamyków, muszelek i szyszek. Dzieci z wymienionych elementów wykonują przeróżne kompozycje, przyklejając je do arkusza papieru.
Do lepienia w glinie (plastelinie, modelinie itp.) najlepiej wdrażać dzieci wyłącznie przy użyciu palców, bez jakichkolwiek narzędzi. Ćwiczenia te pozwalają na budowę różnych form nie tylko płaskich lecz i trójwymiarowych, bryłowatych. Lepienie powinno być przed wszystkim twórcze, pobudzać wyobraźnię oraz uwrażliwiać na piękno rzeźby.
Płaskorzeźba, która nie jest w pełni przestrzenna, lecz jedną swoją stroną przylega płasko do podłoża. Powstaje poprzez wykonywanie kształtów przedmiotów lub rzeczy na jednej płaszczyźnie. Można wykonywać płaskorzeźby np. głowy bohaterów literackich, pływający po morzu okręt itp. Wykonane prace należy wysuszyć i pomalować bezbarwnym lakierem.
Rzeźba rzadziej występuje w pracy świetlicy. Dzieci najczęściej wykonują postacie ludzi i zwierząt. Tworzywem jest drewno, mydło, jarzyny, itp.
Bardzo atrakcyjną dla dzieci jest technika malowania na szkle, prawie tak stara jak umiejętność wywarzania szkła. Przed przystąpieniem do pracy należy przygotować odpowiednie materiały.
1.Szkło - najlepiej aby były to kawałki szyb odpowiednio przycięte i oszlifowane.
2.Szybki należy odtłuścić płynem do mycia naczyń i osuszyć.
3.Dla bezpieczeństwa dzieci dobrze jest okleić krawędzie szkła taśmą samoprzylepną, która zarazem może pełnić funkcję ramki.
4.Szkicujemy wzór obrazka na papierze (prosty z dużymi powierzchniami do wypełniania kolorami), który podkładamy pod szybę.
5.Następnie malujemy kontury na wewnętrznej stronie szybki za pomocą wodoodpornego flamastra.
6.Powstałe kontury wypełniamy gęstą farbą plakatową za pomocą cienkich pędzli.
7.Obrazek pozostawiamy do wyschnięcia farb; oglądamy go po odwróceniu szyby.
8.Oczyszczamy go, przyklejamy tło z kolorowego brystolu i wykonujemy wieszak.
Zajęcia plastyczne koncentrują się wokół ćwiczeń ilustracyjnych opartych na ekspresji inspirowanej, ćwiczeń kolorystycznych, kompozycyjnych i wokół estetyki życia codziennego. Autentyzm prac i szczerość zapewniają wyzwalanie się postaw twórczego myślenia.

Autor: Mirosława Chudebska

Literatura:

1. Z. Czerwosz: O zajęciach plastycznych młodzieży. Warszawa 1970 Nasza Księgarnia
2 A. Z.Wiech: Poradnik dla wychowawców świetlic szkolnych. Warszawa 1975 WSiP
3 J. Podlaski: Formy i metody pracy świetlicowej. Warszawa 1967 Nasza Księgarnia
4 J. Lewicka: 100 technik plastycznych. Warszawa 1967 Nasza Księgarnia