Madonny w wesołym miasteczku? Analiza utworu "Karuzela z madonnami" Mirona Białoszewskiego. Scenariusz lekcji języka polskiego, plastyki i muzyki w klasie III gimnazjum

Scenariusz lekcji języka polskiego, plastyki i muzyki w klasie III gimnazjum

TEMAT: Madonny w wesołym miasteczku? Analiza utworu
„Karuzela z madonnami” Mirona Białoszewskiego

Uwagi o realizacji:
Analiza i interpretacja utworu Białoszewskiego „Karuzela z madonnami” jest dobrym przykładem łączenia treści języka polskiego, plastyki oraz muzyki. Celem, więc niniejszej lekcji otwartej będzie zaproponowanie rozwiązań metodycznych służących realizacji owych treści na różnych przedmiotach.

Pytanie kluczowe:
• Jak Madonny z obrazów Rafaela i Leonardo da Vinci znalazły się na karuzelach w wesołym miasteczku?
Cele ogólne:

• zapoznanie uczniów z wierszem Mirona Białoszewskiego „Karuzela z madonnami”
• wprowadzenie nowych pojęć: sacrum, profanum, kultura wysoka, kultura niska,
• integrowanie treści języka polskiego, plastyki muzyki w celu analizy interpretacji utworu,
• korzystanie ze słowników: frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów,

Cele w języku ucznia:

• potrafię wskazać elementy kultury wysokiej i niskiej w utworze Białoszewskiego,
• potrafię wykorzystać poznane środki plastyczne i literackie w redagowaniu tekstu

Metody i techniki pracy:
• praca indywidualna z tekstem,
• praca w parach,
• prezentacja multimedialna,

Materiały i pomoce dydaktyczne:
• prezentacja multimedialna na temat kultury wysokiej i niskiej oraz obrazów Rafaela, a także slajdy zawierające polecenia dla uczniów,
• słowniki: wyrazów obcych, frazeologiczny, synonimów,
• podręcznik do języka polskiego,
• karty pracy- tabela nr 1 (elementy kultury wysokiej i niskiej), tabela nr 2 (środki plastycznego i artystycznego wyrazu)
• gramofon

PRZEBIEG LEKCJI:

1. Pytanie wprowadzające: Dlaczego lubimy wesołe miasteczka? (rundka)
2. Prezentacja multimedialna na temat kultury wysokiej i niskiej.
3. Podsumowanie prezentacji (nawiązanie do ćwiczenia wstępnego- do jakiej kultury należy wesołe miasteczko?; W tytule utworu oprócz karuzeli pojawia się również madonna. Do jakiej kultury należy to słowo?
4. Wysłuchanie nagrania „Karuzela z madonnami” w wykonaniu ........
5. Dzielenie się wrażeniami po wysłuchaniu wiersza.
6. Zaprezentowanie pytania kluczowego.
7. Zapisanie tematu lekcji i celów w języku ucznia.
8. Wypisanie elementów kultury wysokiej (mające znaczenie sacrum) i niskiej (mającej znaczenie profanum) z wiersza Białoszewskiego.
Sfera sacrum (elementy sakralne) np. madonna, niedziela, magnificat, orszak
Sfera profanum (elementy codzienności, powszedniości) np. bryki, ruszać z kopyta, zakręcona, lata dookoła gramofonowa płyta,

9. Ćwiczenia słownikowe dotyczące wyrazu: „madonna”.
• Znaczenie słowa (słownik języka polskiego); MADONNA- 1 Madonna, Matka Boska; wyobrażenie Matki Boskiej w rzeźbie lub na obrazie; 2. kobieta odznaczająca się uduchowioną, subtelną urodą;
• Znaczenie słowa (słownik wyrazów obcych); ze sł. wł. „ma donna” „moja pani”
10. Analiza wizerunku Madonn w reprodukcjach Rafaela Santi i Leonardo da Vinci (część plastyczna)
a) Polecenie dla ucznia:
Przyjrzyjcie się dokładnie obrazom i zwróćcie szczególną uwagę na :
- jaka tematyka dominuje w obrazach?
- kogo widzimy na pierwszym planie obrazu?
- jakich środków plastycznych użył malarz w swoich obrazach?
- na jakim tle ukazał malarz te madonny?
- jakie perspektywy ukazane są na obrazach? Czy można zastosować dwie perspektywy naraz?
11. Prezentacja multimedialna Madonn. (Nawiązanie do pytania kluczowego: Jak Madonny z obrazów Rafaela i Leonardo da Vinci znalazły się na karuzelach w wesołym miasteczku?)
12. Analiza wiersza pod względem środków plastycznych, świadczących o kulturze niskiej.
Środki wyrazu plastycznego (barwy):
Ogniste farbki
Końskie maści:
• Od sufitu- ...................................
• Od dębu- ....................................
• Od marchwi- ................................
Kwiecisto- laurkowe
Funkcja środków
Obraz wesołego miasteczka jest barwny, migotliwy, dynamiczny. Przeważają jaskrawe kolory bryk, siodła obszyte firaneczkami- to wszystko świadczy o przynależności tej formy rozrywki do kultury niskiej, kultury jarmarcznej, tandety, kiczu.

13. Wniosek podsumowujący analizę i interpretację: Pokazanie elementów kultury jarmarcznej, niskiej, tandetnej, codziennej tandety, kiczu w zetknięciu z kulturą wysoką jest zabiegiem celowym stosowanym przez poetę. „Karuzela z madonnami” i “Rozprawa o stolikowych baranach” wraz z kilkoma innymi wierszami tworzą cykl pt. „Ballady peryferyjne”. W jakim celu poeta stosuje taki zabieg? (dowartościowanie czy deprecjacja- traktowanie czegoś jako mniej wartościowego)

14. Polecenie: Znajdźcie neologizm najlepiej pokazujący kulturę przedmieść i kulturę wysoką.

15. Ćwiczenia redakcyjne.
a) Jesteś przewodnikiem grupy. Oprowadzasz wycieczkę szkolną po wesołym miasteczku na peryferiach miasta. Przedstaw historię tajemniczego nieznajomego, którego fascynowała atmosfera wesołego miasteczka (bywał każdej niedzieli, przyglądał się wirującej karuzeli, prawdopodobnie widział Madonny, napisał wiersz, itp.). Uwzględnij różnorodność barw oraz wiedzę zdobytą na lekcji na temat kultury wysokiej i niskiej.
b) Napisz tekst reklamujący rozrywkę w wesołym miasteczku na przedmieściach z wykorzystaniem cytatów z wiersza, barw, a także wiedzy zdobytej na temat kultury wysokiej i niskiej.
c) Zredaguj co najmniej 5 pytań, które zadałbyś/abyś poecie Białoszewskiemu. Odwołaj się do wiersza i wiedzy zdobytej na lekcji na temat kultury wysokiej i niskiej.

Dokończ jedno ze zdań. (rundka)
A) W przyszłości chętnie sięgnę po wiersze Białoszewskiego, ponieważ .....................
B) Nigdy nie sięgnę po wiersze Białoszewskiego, ponieważ ...........................

Ewa Figiel- nauczyciel plastyki i muzyki
Barbara Fijołek- nauczyciel języka polskiego