Kształtowanie postaw wychowanków do aktywnego spędzania czasu wolnego

Czas wolny jest zagadnieniem podejmowanym przez specjalistów różnych dyscyplin naukowych. Zajmują się nim socjologowie , psychologowie, prawnicy i urbaniści , inżynierowie i ekonomiści , pedagodzy i lekarze.

Problematyka czasu wolnego należy do zagadnień z którymi styka się każdy człowiek i ma na ten temat swój pogląd. Idea czasu wolnego , poznawanie i zgłębianie jego problematyki miały zwolenników na całym świecie.

Po raz pierwszy próbę określenia tego pojęcia podjął T.Vebleu - amerykański ekonomista ,który przez pojęcie czasu wolnego rozumiał – „całokształt życia człowieka poza pracą”. Uważał on przy tym , że ilość czasu jaką on dysponuje decyduje o jego społecznym usytuowaniu , przynależności do określonej klasy społecznej.

Według francuskiego socjologa , Joffre Dumazediera „czas wolny jest zespołem zajęć, którymi jednostka może się poświęcić z własnej woli w określonym wolnym od obowiązków zawodowych , rodzinnych , społecznych albo w celu rozrywki , bezinteresownego rozwoju swojej wiedzy , wykształcenia albo też dobrowolnego udziału życiu społecznym , czy też wreszcie w rozwoju własnych , nieskrępowanych zdolności twórczych”

W literaturze naukowej zwraca się uwagę na stale rosnące znaczenie czasu wolnego w życiu jednostki. Czytając ją dowiadujemy się , że człowieka należy nie tylko przygotować do funkcjonowania w społeczeństwie i podjęcia pracy zawodowej, lecz również do umiejętnego spędzania czasu wolnego. Dlatego już od najmłodszych lat rodzice , nauczyciele , wychowawcy wkładają wiele wysiłku we właściwe kształtowanie osobowości dziecka. W efekcie chcieliby, aby ich wychowanek wyrósł na dobrego obywatela , umiał współżyć z innymi ludżmi , umiał żyć w społeczeństwie i należycie wypełniać swoje obowiązki , jak też umiejętnie spędzać czas wolny.

Czas wolny wypełniony byle czym i byle jak nie wpływa na osobowościowy rozwój dziecka , nie pozwala na uzewnętrznienie jego własnych możliwości.

Czas wolny wypełniony zaś odpowiednimi zajęciami ma zasadnicze , pozytywne znaczenie dla rozwoju jednostek podnoszenia kultury całego społeczeństwa.

Wzrasta ranga wychowania dzieci i młodzieży do aktywnego wykorzystania czasu wolnego i to szczególnie teraz , gdy telewizja i komputery „przykłuwają „ dziecko do siebie.Teraz gdy , dzieci więcej czasu poświęcają na bierne siedzenie przed komputerem , telewizorem , niż zabawy , gry na świeżym powietrzu lub inne zajęcia , które wzbudzają ich aktywność , czynny w nich udział , zaangażowanie , gdyż tylko w czasie nudy , bierności przychodzą młodym najbardziej drastyczne pomysły, które mogą doprowadzić do okaleczenia lub śmierci.

Inaczej pojęcie czasu wolnego kształtuje się u dzieci upośledzonych umysłowo niż u dzieci z normą intelektualną.

A.Hulek przedstawia definicje czasu wolnego upośledzonych umysłowo - ... jest to okres dnia , który po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę w szkole specjalnej lub wypełnienie obowiązków zawodowych , elementarną regenerację organizmu oraz specjalne zabiegi rehabilitacyjne , a także niezbędne czynności domowe , pozostaje do ich wyłącznej dyspozycji i może być okresem swobodnych wyborów rodzaju i terenu zajęć związanych z wypoczynkiem , rozrywką i zaspokojeniem osobistych zainteresowań”

Czas wolny upośledzonych umysłowo jest ograniczony dodatkowymi zajęciami o charakterze rewalidacyjnym takim jak : logopedia, rewalidacja, zajęcia korekcyjno – kompensacyjne itp. Dodatkowo upośledzeni umysłowo wykazują brak doświadczenia życiowego , niedojrzałość społeczną , nadpobudliwość psychoruchową i różny poziom samodzielności , w związku z czym nie mogą samodzielnie organizować sobie czasu wolnego i są uzależnieni od swoich rodziców, opiekunów i wychowawców.

Ale musimy pamiętać o tym , że należy uczyć dziecko zagospodarowania swojego czasu przez niego samego.

K. Przecławski stwierdza iż – „ Musimy pamiętać o tym , że jeżeli młodemu człowiekowi wszystko się zorganizuje, to nie będzie on potrafił , gdy dorośnie , zagospodarować sobie czasu wolnego”

M. Borzyszkowska stwierdza natomiast , że - :Upośledzonym umysłowo należy organizować czas wolny , ale w taki sposób , by uczestniczyły one w planowaniu i wyborze różnych form , by ich udział był nacechowany inicjatywą i aktywnością”

W kształtowaniu postaw wychowanków do aktywnego spędzania czasu wolnego w Internacie główną role odgrywa wychowawca.

Kształtować określoną postawę może ktoś , kto sam tę postawę przyjmuje. A więc musi to być osoba aktywna , pomysłowa , lubiąca przede wszystkim dzieci , posiadająca uzdolnienia , umiejąca cieszyć się ze wspólnych sukcesów, lubiąca to co robi, umiejąca wnosić radość i atrakcyjność w życie wychowanków.

Wychowawca - dostarczyciel ciekawych przeżyć, starszy , doświadczony towarzysz upragnionych przedsięwzięć, zyskuje wysoką pozycję w odczuciu wychowanków, a co za tym idzie zwiększone możliwości kontaktu wychowawczego i wpływu na zespół i jednostki – na kształtowanie ich nawyków i postaw.

Stąd też istotnym zadaniem wychowawców ze środowiska opiekuńczego jest:

- kształtowanie prawidłowych nawyków w zakresie spędzania przez wychowanków ich czasu wolnego , a zwłaszcza popularyzowanie form aktywnych , ruchowych , ten sposób zorganizowanych , by zawierając elementy radosnych przeżyć wyrabiały potrzebę stosowania ich na co dzień;

- rozpoznawanie i budzenie zainteresowań , pasji , ciekawości oraz takie ukierunkowanie działalności dziecka w ich rozwijaniu, by stanowiła ona źródło prawdziwej radości i ustawicznego niedosytu;

- pobudzanie samodzielności i twórczego stosunku do życia w kształtowaniu ich czasu wolnego oraz eliminowanie biernego, konsumpcyjnego, stosunku młodego pokolenia w tym zakresie;

Jest to ważne szczególnie w dzisiejszych czasach , gdzie wokół jest mnóstwo agresji , przemocy , brutalizacji życia wśród młodych ludzi.

Przejawia się to w zachowaniu – bicie , wulgarne przeżywanie , a nawet pozbawienie życia zarówno wobec rodziców , rodzeństwa , kolegów, nauczycieli.

W dzisiejszych czasach także rodzice nie potrafią zapewnić dzieciom zajęć , które zajęłyby godziny pozostające do dyspozycji dziecka po wykonaniu obowiązków, czyli ich czas wolny. Rodzice często zajęci pogonią za pieniądzem lub troską o przeżycie kolejnego dnia zapominają co jest najważniejsze – przede wszystkim rodzina - a dobra materialne nie potrafią zastąpić miłości i wspólnie spędzonego czasu.

Od 12 lat pracę w Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym jako wychowawca. Na temat czasu wolnego przeprowadzałam badania w moim Ośrodku jak również w Zespole Szkół gdzie uczą się dzieci z normą intelektualną .Moi wychowankowie to dzieci z upośledzeniem lekkim i umiarkowanym. Większość z nich pochodzi z rodzin wielodzietnych , ubogich lub patologicznych , gdzie rodzice nie mają czasu na to by uczyć dziecko jak spędzać czas tak by dawał należyte korzyści. Zajęci są raczej walka o byt, o zapewnieni pożywienia swoim dzieciom.

Cała więc odpowiedzialność spoczywa na wychowawcach w Internacie. To my musimy kształtować postawę wychowanków tak , aby wiedzieli , iż czas wolny można spędzać nie tylko biernie (oglądanie telewizji , słuchanie głośnej muzyki) ale również czynnie , aktywnie.

W naszym Ośrodku organizuje się dużo imprez internackich .Są to między innymi : Święto Pieczonego Ziemniaka , Otrzęsiny , Andrzejki , Walentynki, Bal Karnawałowy , Dzień Kobiet , Dzień Dziecka .
Mają one na celu zapoznanie wychowanków z obrzędami , tradycjami , uczą wspólnej zabawy . W przygotowywaniu tych imprez uczestniczą także wychowankowie. Wykonują dekoracje, ogłoszenia, zaproszenia.

Organizowane są również festyny integrujące Szkoły i Ośrodki.

W Internacie istnieją także Koła Zainteresowań takie jak : kółko plastyczne, kółko sportowe, kółko fotograficzne , kółko kulinarne , kółko rękodzielnicze, kółko teatralne. Nasi wychowankowie uczestnicząc w tych kołach reprezentują Ośrodek na różnych imprezach wojewódzkich , ogólnopolskich a nawet zagranicznych , zajmując czołowe miejsca na różnych przeglądach artystycznych.

Oprócz kółek i imprez są organizowane różnego rodzaju turnieje – „Turniej warcabowy” , „Turniej tenisa stołowego” , „ Turniej Badmintona” , „ Sport na wesoło”.

Organizowane są także różnego rodzaju zajęcia grupowe, konkursy – plastyczne , rękodzielnicze, higieniczne, czytelnicze .


Zadaniem podstawowym wszystkich organizowanych imprez i zajęć jest kształtowanie u młodzieży umiejętności aktywnego spędzania czasu wolnego.

Staramy się wzbogacać formy spędzania czasu wolnego o nowe i podejmować kreatywne działania mające na celu dostarczenie młodzieży atrakcyjnych bodżców.

Praca wychowawcza w zakresie czasu wolnego ma na celu zapewnić dziecku maksymalny relaks na co dzień , a także przygotować młodzież do racjonalnego, aktywnego spędzania czasu wolnego w przyszłości, a świadomie organizowany czas wolny wychowanków ośrodków specjalnych stanowić powinien integralny człon procesu rewalidacyjnego i przysposobić te młodzież do właściwego korzystania z różnych form wypoczynku i rozrywki na równi z innymi , już po opuszczeniu szkoły.


Artykuł powstał przy pomocy niżej wymienionej literatury oraz Pracy Magisterskiej i Pracy Licencjackiej pisanej przeze mnie na wyżej wymieniony temat.

Literatura:

1.T. Wujek , Z badań nad budżetem czasu wolnego młodzieży szkolnej w środowisku wielkomiejskim, Kwartalnik Pedagogiczny , 1960 , nr.3
2. S.Czajka, Z problemów czasu wolnego , WSiP , Warszawa 1974 r.
3.K.Czajkowski, Wychowanie do rekreacji , WSiP, Warszawa 1979 r.
4.A.Hulek , Funkcja czasu wolnego w rehabilitacji osób niepełnosprawnych , Studia Pedagogiczne 1989, tom LV
5.M.Borzyszkowska , Budżet czasu wolnego i sposób jego zagospodarowania przez dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim szkoły podstawowej, Zeszyty Naukowe , nr 93, Gdańsk 1987 r.
6.K.Przecławski , Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce , WSiP, Warszawa 1978 r.
7. H.Wentlandtowa , Czas wolny , wychowanie zdrowotne , PZWL , Warszawa 1975 r.
8.W. Molenda , Jak realizuję wskazania psychohigieny w ramach czasu wolnego wychowanek , W.Jelska (red) Praca wychowawcza z dziećmi upośledzonymi umysłowo, WSiP, Warszawa 1977 r.