Przedmiotowy program wychowawczy z religii

Kl. IV-VI

PRZEDMIOTOWY PROGRAM WYCHOWAWCZY

WSTĘP
Szkolny program wychowawczy SP bazuje na wartościach uniwersalnych, współgrających z chrześcijańską wizją rzeczywistości. Podstawowym odnośnikiem autentycznych wartości jest prawda. Proces wychowawczy to nieustanne dbanie o pełny rozwój autentycznych wartości w życiu każdego z wychowanków. Praca katechety ma przede wszystkim pomóc odkryć świat prawdziwych wartości w odniesieniu do Osoby i nauki Jezusa Chrystusa, który najpełniej odkrywa przed człowiekiem świat prawdziwych wartości.

CELE
Przedmiotowy program wychowania z religii ma pomóc każdemu członkowi społeczności szkolnej w:
- odkrywaniu obecności Chrystusa w codziennym życiu chrześcijanina;
- otwieraniu swojego serca na łaskę Bożą poprzez kształtowanie wobec Boga postawy wdzięczności i skruchy;
- rozbudzeniu życia modlitewnego i sakramentalnego, które wyraża się przede wszystkim w trosce o życie sakramentalne;
- podejmowaniu świadomego, celowego kształtowania dojrzałej osobowości (samowychowanie);
- stosowaniu prawdziwych wartości w rozwiązaniu życiowych sytuacji, problemów oraz w dokonywanych wyborach i podejmowanych decyzjach;
- układaniu stosunków z otoczeniem według wskazań świata wartości zgodnego z Duchem Ewangelii;
- zrozumieniu złożoności założeń współczesnej cywilizacji i szukaniu dróg wyjścia w duchu autentycznych wartości;
- zapoznaniu się z dziedzictwem kulturowym i istniejących w nim światem uniwersalnych wartości;

TREŚCI WYCHOWAWCZE

I. Obecność
1. Bóg Wszechmogący, Stwórca świata i Pan historii jest obecny w każdej sekundzie upływającego czasu. Czas to Jego obecność.
2. Wszystkie wydarzenia mające miejsce w czasie niosą nam Jego obecność, czyli łaskę. Każde wydarzenie, które ma miejsce w codziennym życiu można odnieść do świata wartości i do Boga.
3. Bóg przychodzi do człowieka w każdej sekundzie jego życia. Przez 24 godziny na dobę puka do ludzkiego serca i oczekuje na przyjęcie Go. Pragnie ludzkie serce wypełnić łaską.
4. Człowiek w odpowiedzi na to nieustanne zaproszenie Boga powinien podejmować stały wysiłek otwierania coraz pełniej swojego serca przed Nim.
5. Człowiek otwiera się na łaskę poprzez okazywaną Bogu skruchę i wdzięczność. Każde wydarzenie niech będzie do tego okazją.
6. Każde wydarzenie jest dobrym materiałem do pracy wychowawczej. Każda sytuacja może prowadzić ku nawróceniu i pogłębieniu przyjaźni z Chrystusem.

II. Modlitwa
1. Istnieje ścisły związek między życiem i modlitwą. Takie jest nasze życie, jaka jest nasza modlitwa i odwrotnie - taka jest nasza modlitwa, jakie jest nasze życie. Dlatego każda lekcja religii rozpoczyna się i kończy modlitwą, która jest zaproszeniem do wspólnoty z Bogiem. Lekcje religii są także inspiracją do modlitwy osobistej i wspólnotowej, do modlitwy w każdym czasie i wszędzie - także w szkole.
2. Jakość kontaktu z Bogiem decyduje o wartości i znaczeniu naszej pracy. Im bogatsze życie duchowe, tym bardziej wartościowa jest osobowość chrześcijańska, tym bardziej efektywna i dojrzała postawa ucznia.
3. Ufna i wytrwała modlitwa rozpala miłość do Boga i pozwala odkryć Bożą Dobroć i Miłość. Taka modlitwa przynosi owoce w codziennym życiu chrześcijanina.
4. Modlitwa jest zadaniem - należy się jej stale uczyć. Aktualna forma modlitwy jest zawsze wezwaniem by poznać nową. Wraz z rozwojem modlitwy pogłębia się ludzka więź z Bogiem. Modlitwa jest miernikiem tego jakim się jest chrześcijaninem.
5.
III. Eucharystia
1. Eucharystia jest źródłem i szczytem życia chrześcijańskiego. Jest ona wyrazem Miłości Boga do człowieka, który oddaje się człowiekowi bez reszty.
2. Jedynie Bóg wie, jak bardzo go człowiek potrzebuje i dlatego jest w Bogu pragnienie przychodzenia do nas w Eucharystii. Chrystus przychodzi do nas w każdej Mszy świętej. Czeka na nasze otwarte, czyste serca, aby móc przemieniać je Bożą łaską i czynić sensowniejszym nasze życie.
3. Szkolne Msze św. odprawiane są:
a. na rozpoczęcie roku szkolnego
b. Święto Edukacji Narodowej
c. Uroczystość zakończenia roku szkolnego

IV. Spowiedź
1. W Bogu jest stała gotowość wyjścia naprzeciw ludzkim słabościom. Bóg kocha człowieka i dlatego chce nam przebaczyć nasze grzechy. Całe nasze życie jest odkupione przez Mękę i Śmierć Syna Bożego.
2. Zadaniem chrześcijanina jest przyjąć darowane w Chrystusie przebaczenie. Człowiek otwiera się w ten sposób na Bożą łaskę i lepiej może służyć Bogu i ludziom.
3. Przyjęcie Bożego przebaczenia najpełniej wyraża sakrament pokuty i pojednania. Bóg, który jest Miłością, pozwala w ten sposób doświadczyć Siebie, przebaczając.
4. Bóg cierpliwie oczekuje na ludzką skruchę, żal za grzechy i chęć powrotu do Niego. Dlatego częsta spowiedź jest wymogiem moralnym i drogą do dojrzałości duchowej.
5.
V. Rok liturgiczny
Życie szkoły winno być wpisane w życie Kościoła powszechnego i je w pewien sposób odzwierciedlać. W salach lekcyjnych w widocznym godnym miejscu umieszczony jest na stałe krzyż, a w sali katechetycznej w określonym czasie winny znajdować się przedmioty symbolizujące okres roku liturgicznego:

OKRES ROKU LITURGICZNEGO SYMBOLE
Adwent Świeca Roratka; wieniec adwentowy
Boże Narodzenie Żłobek
Wielki Post Symbole Męki Chrystusa
Wielkanoc Baranek; obraz Jezusa Miłosiernego
Oprócz umieszczenia symboli religijnych w salce wskazane jest korzystanie z odbywających się w każdym okresie roku liturgicznego w Kościele Mszy św. i nabożeństw.

VI. Rekolekcje
Szkolne rekolekcje odbywają się corocznie w czasie Wielkiego Postu. Możliwe są też rekolekcje adwentowe, wyjazdowe lub tzw. dni skupienia. W organizację rekolekcji włączają się katecheci i młodzież. Uczestniczą w nich nauczyciele wraz z uczniami. Rekolekcje stanowią cenne ćwiczenia duchowe, są znaczącym ubogaceniem religijnym, dlatego należy przywiązać do przygotowania i udziału w nich uczniów znaczącą uwagę.

VII. Zajęcia pozalekcyjne
1. Zajęcia pozalekcyjne, chociaż stanowią podstawową formę pracy z uczniem, nie wyczerpują możliwości oddziaływań wychowawczych.
2. Niezwykle skuteczną formą kształtowania człowieka jest obcowanie z kulturą i sztuką lub współuczestnictwo w jej tworzeniu.
3. Obcowanie z naturą, jej harmonią i pięknem służy odpoczynkowi i odkrywaniu obecności Stwórcy.
4. Wspólne szkolne wyjazdy służą pogłębieniu wzajemnej więzi i otwarciu się na Boga. Taki charakter mają organizowane przez katechetów wyjścia pozalekcyjne i pielgrzymki.
5.
VIII. Wychowanie społeczne
1. Chrystus jest obecny w każdym człowieku, dlatego wszystko co czynimy bliźniemu czynimy samemu Bogu. Szacunek, pomoc, życzliwość, troska okazywana bliźnim jest wyrazem naszej miłości do Boga.
2. Chrystus przychodzi do nas w każdym człowieku i w każdym człowieku nas oczekuje. Szczególnym wyzwaniem moralnym są uczniowie z rodzin dysfunkcyjnych oraz kształtowanie altruistycznych postaw wychowanków wyrażających się poprzez pomoc biednym, chorym, niedołężnym, osieroconym. Niesiona bezinteresownie pomoc w charakterze wolontariatu jest służbą samemu Bogu.
3. Wychowanie katolickie jest wychowaniem wszechstronnym do otwartych, wolnych, twórczych postaw ludzi znających swoją tożsamość religijną i zdolnych do wejścia w dialog z innymi kulturami.
IX. Wychowanie patriotyczne
1. W rozwoju osobowym człowiek korzysta z dziedzictwa materialnego i duchowego społeczeństwa, w którym żyje. Ma obowiązek odnosić się do niego z wdzięcznością, szanować je i pomnażać.
2. Szacunek i wnoszenie osobistego wkładu w pomnażanie dziedzictwa narodowego jest wyrazem miłości do ojczyzny i służby dla niej.
3. Kształtowanie właściwych postaw obywatelskich dokonuje się nade wszystko poprzez pielęgnowanie tradycji narodowych. Służy temu celebracja świąt i ważnych rocznic państwowych.

X. Współpraca z rodzicami
1. Dom rodzinny jest właściwym miejscem dojrzewania człowieka i „kształtowania cnót” (KKK 2223), a rodzice są pierwszymi wychowawcami swoich dzieci. Mają prawo i obowiązek ich wychowania.
2. Nauczyciel powinien zainteresować się tym czy dom rodzinny ucznia jest miejscem, w którym doświadcza on czułości, przebaczenia, szacunku, wierności i bezinteresownej służby.
3. W rodzinnym domu uczeń winien otrzymać wychowanie moralne i formację duchową. Rodzice są dla swoich dzieci pierwszymi katechetami i współpraca z nimi prowadzi wychowanków do wzrastania w poznawaniu tajemnic wiary, pozwala rozwiązywać sytuacje konfliktowe i problematyczne.
4. Szkoła w procesie wychowawczym spełnia jedynie funkcję służebną i pomocniczą względem rodziców. Jej rola polega na wspieraniu działań wychowawczo-opiekuńczych względem młodzieży.
5. Aktywna współpraca katechety z rodzicami dokonuje się poprzez rozmowy telefoniczne, spotkania szkolne i domowe. Katecheta nawiązuje także współpracę z rodzicami poprzez wspólne zaangażowanie w prace szkolne na rzecz uczniów, wyjazdy, imprezy, spotkania.

XI. Współpraca z Kościołem lokalnym
1. Współpraca ta dotyczy parafii, która jest wspólnotą wiary i życia chrześcijańskiego. Świadomość związku z parafią oraz gotowość zaangażowania się kształtuje się poprzez zaangażowanie w życie parafii, liturgię, rekolekcje, Msze św. i nabożeństwa okolicznościowe oraz charytatywną pomoc potrzebującym.
2. Grupa katechizowanych stanowi małą i specyficzną cząstkę parafii, jest wspólnotą Kościoła lokalnego. Włącza się ona w siatkę struktur charytatywno-społecznych oraz w różne grupy młodzieżowe działające na terenie parafii.

XII. Rola katechety
1. Katecheta dba przede wszystkim o rozwój religijny i duchowy swoich uczniów. W szerszym rozumieniu dba o rozwój integralny każdej z powierzonych jego opiece osób.
2. Zadaniem katechety jest przekazywać wiedzę merytoryczną dotyczącą religii katolickiej, wyjaśniać ją, ucząc jej rozumienia oraz wykorzystania w praktyce codziennego życia.
3. Wychowawca katolicki, to człowiek wysokiej kultury duchowej i głębokiej modlitwy. Otwarty na obecność i działanie Boga oraz umiejący uczyć tej postawy innych.
4. Wychowanie zmierza do ukształtowania dojrzałego sumienia, które pozwala żyć w prawdzie. Stąd szczególną wagę należy przyłożyć do czynników je kształtujących, opartych zarówno na wymiarze naturalnym, jak i nadprzyrodzonym. Pierwszy wymiar stanowią: wzajemny szacunek, kultura osobista, empatia, wiedza. Do drugich należą: modlitwa, rekolekcje, Eucharystia, poznawanie żywotów i duchowości świętych, spotkania z wartościowymi ludźmi.
5. W procesie wychowawczym ważny jest osobowy kontakt z każdym uczniem. Wzorem zatroskania wychowawcy może być postawa niektórych świętych np. św. Jana Bosko. Duchową Mistrzynią wychowania jest Maryja, która zrodziła i wychowała Syna Bożego.

PROCEDURY OSIĄGNIĘCIA CELÓW
Osiąganiu celów wychowawczych służą:
• Stosowane na katechezie metody, z wyszczególnieniem metod aktywizujących;
• wszelkie używane środki dydaktyczne i pomoce;
• zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne;
• spotkania z rodzicami;
• spotkania modlitewne, Msze św., rekolekcje;
• pielgrzymki, wyjścia, wyjazdy;
• organizowane konkursy;
• realizacja planów wychowawczych;
• spotkania indywidualne;
W procesie wychowawczym brane są pod uwagę uniwersalne wartości, z których wyróżnić należy: wiarę, nadzieję, miłość, prawdę, sprawiedliwość, szacunek. Wartości te znajdują odzwierciedlenie w każdej jednostce katechetycznej i wszelkich działaniach pozalekcyjnych.

WARTOŚCI
FORMY REALIZACJI
PRZEWIDYWANE EFEKTY

WIARA - przekazywanie wiedzy umacniającej
wiarę, wsparte świadectwem życia
- modlitwa, sakramenty, rekolekcje,pielgrzymki
- okolicznościowe Msze św.
- Misteria Bożonarodzeniowe i Wielkanocne
- Spotkania z ciekawymi ludźmi, prelekcje, wykłady
- Koncerty, wystawy, konkursy, akcje
powołaniowe
- Gazetki zgodne z Rokiem Liturgicznym i okolicznościowe
- szkolna biblioteczka religijna
- spotkania ewangelizacyjne
- filmy wideo o tematyce religijnej - umiejętność życia wiarą w Boga, świadczenia o swojej wierze i budowania na wierze codziennego życia
NADZIEJA - nauczenie postawy oczekiwania na
dobro z przyszłości
- indywidualne rozmowy z uczniami - przełamanie poczucia braku sensu i nadziei
- umiejętność życia na co dzień nadzieją
MIŁOŚĆ - nauczanie bezinteresownego zabiegania
o dobro innych
- udział w akcjach charytatywnych
- pomoc osobom chorym i starszym
- kontakty z domami dziecka, domami pomocy społecznej, świetlicami - miłość Boga i ludzi
- owoce miłości (radość, jedność, gorliwość, pokój)
- porządek miłości (ordo caritatis)
PRAWDA - wyczulenie na problem prawdy
- uczenie zaufania, szczerości i prawdomówności
- nauczanie prawd wiary - wyrobienie umiejętności i odwagi bycia w prawdzie
- dochowywanie tajemnic i sekretów
SPRAWIEDLIWOŚĆ - nauczanie nawyku oddawania każdemu tego, co mu się należy
- nauczanie przestrzegania obowiązków religijnych i przykazań - wykształcenie poczucia sprawiedliwości przejawiającego się w codziennym życiu
SZACUNEK - utrwalenie postawy szacunku do symboli religijnych, do siebie i do innych
- zwiedzanie zabytkowych kościołów
- nawiedzanie cmentarza i miejsc
świętych - życie zgodne z zasadami Ewangelii

ZAMIERZONE OSIĄGNIĘCIA WYCHOWAWCZE
- odkrywanie obecności Chrystusa w codziennym życiu;
- otwieranie serca na Bożą łaskę; kształtowanie postawy i skruchy;
- rozbudzanie życia modlitewnego i sakramentalnego;
- praca nad własnym sumieniem, odkrywanie własnego systemu wartości;
- rozwijanie pasji i zainteresowań, aktywności i twórczości;
- postawa by bardziej „być”, umiejętność ograniczania dóbr materialnych na rzecz rozwoju duchowych;
- znajomość i poszanowanie historii, kultury i tradycji narodowej wraz z jej religijnym bogactwem;
- znajomość chrześcijańskich korzeni Europy oraz dziedzictwa kultury chrześcijańskiej;
- odpowiedzialne wykonywanie pracy w nauczanym zawodzie;
- umiejętność sprecyzowania i obrony własnego zdania;
- szacunek dla ludzi o odmiennych poglądach;
- dostrzeganie wartości rodziny, narodu, społeczeństwa;
- rozumienie odmienności i komplementarności ról społecznych i rodzinnych kobiety i mężczyzny;
- wrażliwość na naturalne piękno przyrody, dostrzeganie w jej harmonii śladów Boga;
- pracowitość i szacunek dla ludzkiej pracy, zaradność i odpowiedzialność;
- umiejętność samodzielnego myślenia, korzystania z różnych źródeł informacji, zdolność do wartościowania oraz wyrażania sprzeciwu wobec zła;
- wrażliwość na kulturę;
- dostrzeganie krzywd i potrzeb innych i umiejętność niesienia pomocy;
- odpowiedzialne funkcjonowanie w demokratycznym społeczeństwie;
SPOSOBY EWALUACJI
Podjęcie zadań wychowawczych jest wielostopniowo i wielopłaszczyznowo złożone. Niektóre konkretne rezultaty wdrażania przedmiotowego programu wychowawczego ocenić można na podstawie analizy przypadków krytycznych. Inne rezultaty działań wychowawczych znajdą swój wyraz w ocenach przedmiotowych, zwłaszcza z religii. Metodami służącymi ewaluacji uniwersalnych wartości w życiu ucznia mogą być: obserwacja aktywności, dokonań i zachowań uczniów, sondaże wśród uczniów i nauczycieli, ankiety, rozmowy, oceny zajęć z uczniami. Istotny nacisk położony jest na wartości, różne formy realizacji planu wychowawczego oraz przewidywane efekty, jak obrazuje to poniższe zastawienie.

ZAKOŃCZENIE
Człowiek odkrywa prawdę o sobie i otaczającym go świecie pośród świata wartości. Im głębiej przesyca rzeczywistość przestrzenią Sacrum, tym jego życie jest wartościowsze i cenniejsze. Obecność Boga czyni życie ludzkie świętym. Dokonuje się to poprzez konkretne sposoby uświęcania życia, takie jak: modlitwa, Eucharystia, spowiedź, zaangażowanie w wydarzenia Roku Liturgicznego, udział w rekolekcjach, pielgrzymkach i spotkaniach. Bardzo ważną rolę w życiu wychowanków pełni katecheta, który oprócz inspirowania wymienionych sposobów uświęcania życia, dba również o wychowanie społeczne i patriotyczne, nawiązuje współpracę z rodzicami i instytucjami wspomagającymi rodzinę. Szczególnie cenną jest współpraca z Kościołem lokalnym, wyrażająca się w udziale w życiu parafii, na której terenie znajduje się szkoła. Zamierzone cele wychowawcze byłyby niemożliwe do osiągnięcia bez położenia nacisku na rozwój takich wartości jak: wiara, nadzieja, miłość, prawda, sprawiedliwość, szacunek. Pośród prawdziwych wartości kształtuje się i dojrzewa autentyczna postawa katolicka przyszłych abiturientów. Ich źródłem i centralnym punktem odniesienia jest Osoba Jezusa Chrystusa, z której chrześcijanin czerpie wzór i siły do codziennego godziwego postępowania.