Forma osobowa czasownika a bezokolicznik - Scenariusz lekcji w kl. IV

Gramatyka na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej

1. Zapisanie na tablicy poniższych wypowiedzeń i postawienie pytania: Kto jest wykonawcą czynności?

Przeczytałem ciekawą książkę. - ja
Warto przeczytać ciekawą książkę. - --
Opowiedziałeś interesującą historię. - ty
Pojechał na wycieczkę krajoznawczą. - on
Wyjechać na obóz. - --
Zorganizowaliśmy konkurs recytatorski. - my
Zrobiliście niezwykłą dekorację. - wy
Niełatwo zrobić ciekawą dekorację. - --
Pilnie przygotowywali się do sprawdzianu. - oni

Uczniowie stwierdzają, że nie we wszystkich wypowiedzeniach można wskazać, kto jest wykonawcą czynności. Zależy to od formy czasownika. Na wykonawcę czynności nie wskazują czasowniki: przeczytać, wyjechać, zrobić.

2. Zapisanie tematu lekcji
3. Rozdanie kartek z następującym ćwiczeniem.

Marek uczy się języka polskiego. Do tej pory mieszkał w Anglii. Ma jednak problem. Czy wiesz jaki? Czy potrafisz mu pomóc? Zrób to za pomocą strzałek.

Wy - zrobiłem to najładniej.
On - biegałeś najszybciej.
Ja - zostanie wybrany do konkursu.
Oni- zdobyliśmy nagrodę.
My - na pewno tego dokonacie.
Ty - zawsze są przygotowani do lekcji.

Dzieci przestawiają zaimki osobowe na początku zdań. Dochodzą do wniosku, że potrafiły to zrobić, bo „dopasowały” je do czasowników.

4. Wyprowadzenie terminu osoba czasownika. Notatka w zeszycie.

W języku polskim czasownik odmienia się przez trzy osoby:
w liczbie pojedynczej
ja
ty
on (ona) (ono)

w liczbie mnogiej
my
wy
oni (one)

5. Rozdanie kartek z tekstami.

Marek opowiedział wam o swojej wycieczce do Polski. Popełnił jednak błędy. Poprawcie je.

Ja przyjechać do Polski, bo mój dzidek jest Polakiem i często opowiadać mi o tym pięknym kraju. Jazamieszkać u brata dziadka. On być bardzo miłym człowiekiem. Wczoraj razem spacerować po Warszawie. Mnie się bardzo podobać stolica kraju moich przodków.
Uczniowie dostrzegają, że w tekście pojawiły się formy bezosobowe czasowników, które należało zastąpić formami osobowymi.

6. Wprowadzenie terminu bezokolicznik

Uczniowie stwierdzają, że jest to taka forma czasownika, w której nie można określić osoby. Wykonane ćwiczenie utwierdza ich w przekonaniu, że znajomość reguł gramatycznych umożliwia poprawne formułowanie wypowiedzi.

7. Wykonanie na tablicy ćwiczenia, które polega na tworzeniu bezokoliczników od podanych czasowników.

poszliśmy - pójść

przyjechałem - przyjechać

mogłem - móc

biegał - biegać

stłukłeś - stłuc

Uczniowie zauważają, że bezokoliczniki mają na końcu „ć” lub (rzadziej) „c”.

8. Dzieci szukają czasowników w słowniczkach ortograficznych. Stwierdzają, że w słowniczkach czasowniki występują w formie bezokoliczników.
Zapisanie rymowanki

Czasownik ze słownika
Ma postać bezokolicznika.

9. Praca domowa.

Przypomnij sobie fragment opowiadania H. Ożogowskiej „Jak upiekła się jedna lekcja...” Wypisz z pierwszej strony tekstu wszystkie bezokoliczniki (3) oraz 5 czasowników w formie osobowej. Określ ich osobę i liczbę.

UWAGA

Zaproponowany tekst znajduje się w podręczniku M. Nagajowej „Słowo za słowem”.