Prawa i obowiązki ucznia w szkole w świetle obowiązujących przepisów

PRAWA I OBOWIĄZKI UCZNIA W SZKOLE W ŚWIETLE OBOWIĄZUJĄCYCH PRZEPISÓW
Uczeń ma oprócz praw obowiązki:
1. Zachowywać się na terenie szkoły i poza nią w sposób odpowiedzialny poprzez kulturę osobistą, higienę, współpracę z innymi uczniami z klas oraz nauczycielami pracującymi w szkole.
2. Rzetelnie wypełniać swoją wiedzę i umiejętności poprzez korzystanie z różnych źródeł wiedzy, podejmowanie właściwych decyzji, stawianie sobie celów wymagających pomysłowości i konsekwencji w działaniu uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych organizowanych przez szkołę.
3. Postępować w sposób uczciwy, prawy, prawdomówny poprzez rozumienie złożoności zasad lojalności wobec różnych osób i grub a w przypadku konfliktów wybierać drogę szczerości i prawdomówności, umiejętnie rozróżniać osoby godne i niegodne zaufania
4. Przestrzegać zasad kultury i współżycia społecznego poprzez szanowanie mienia szkoły i mienia osób w niej przebywających, słuchać opinii innych i cierpliwie poszukiwać rozwiązań do przyjęcia dla różnych stron, szanować tradycje, symbole narodowe, religijne, własne i cudze.

Do obowiązku ucznia należy również przestrzeganie postanowień zawartych w statucie szkoły a w szczególności:
1. Systematycznego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach lekcyjnych poprzez pilne i systematyczne uczenie się, punktualne i regularne uczęszczanie na zajęcia szkolne, rzetelną pracę nad poszerzaniem swojej wiedzy i umiejętności oraz kształtowaniem osobowości.
2. Przestrzegania zasad kultury współżycia w szkole w odniesieniu do kolegów, nauczycieli, innych pracowników szkoły a także poza szkoła poprzez życzliwy stosunek do otoczenia, przestrzegania zasad współżycia koleżeńskiego , przeciwdziałania brutalności i wulgarności, postępowania zgodnie z dobrem społeczności szkolnej wywiązywanie się z przyjętych dobrowolnie zadań społecznych i funkcji.
3. Dbać o dobro wspólne i porządek w szkole poprzez dbanie o mienie szkoły, jej estetyczny wygląd, czystość, ład, przestrzeganie wszystkich regulaminów normujących życie szkoły, podporządkowanie się władzom oświatowym, dyrekcji, SU, zespołom wychowawczym
4. Odpowiedzialność za własne życie, zdrowie i higienę oraz bezpieczeństwo własne i całej społeczności szkolnej poprzez odporność na uzależnienia, nie używania tytoniu, alkoholu, narkotyków, zawiadamiania dyrekcji, nauczyciela dyżurnego o zauważonych sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu, przestrzegania zasad ekologii w stosunku do środowiska naturalnego, zgłaszania nieobecności nauczyciela na zajęciach w celu uzyskania informacji o zastępstwie.
5. Dbanie o honor szkoły, szanowanie, wzbogacanie tradycji szkoły poprzez uczestniczenie w organizowanych przez nią imprez, uroczystości, konkursów, zawodów sportowych.

W ostatnich czasach nastąpiło w Polsce szybkie upowszechnienie koncepcji praw człowieka. Preambuła ustawy z dnia 7.09.1991 o systemie oświaty powołuje się na podstawowe dokumenty dotyczące praw człowieka- Powszechną Deklarację Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz konwencję o Prawach Dziecka. Reforma systemu edukacji w swoich podstawowych założeniach poszerza autonomię szkół, wiążą ze szkołą rodziców ucznia i społeczność lokalną. Nowe koncepcje pracy szkoły, tworzenie programów wychowawczych i profilaktycznych, wewnętrznych systemów oceniania sprzyja realizacji tych założeń. Warto w tym momencie przypomnieć słowa Celestyna Freinerta „ Arbitalny system szkolny nie może wychowywać przyszłych obywateli demokratów”. W myśl powyższych stwierdzeń to właśnie szkoła jest tym miejscem, gdzie młody człowiek nie tylko przygotowuje się do życia w społeczeństwie demokratycznym, ale także powinien poznać prawa człowieka. Dziecko jest w szkole podmiotem, któremu należy się szacunek i możliwość wypowiedzi. Szkoła powinna pełnić rolę informacyjną i praktyczną w przestrzeganiu praw dziecka i ucznia. Resort Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka potwierdza fakt stosowania tych praw w prawie oświatowym, natomiast gorzej wygląda ich znajomość na szczeblu niższym czyli w szkole. Dlatego warto przypominać nauczycielom jak szczególnie ważne jest dla uczniów znajomość prawa. 1. Prawo do znajomości swoich praw art.29.pkt6,42 konstytucji o prawach dziecka w art. 42 czytamy Państwa strony zobowiązują się do szerzenia informacji o zasadach i postanowieniach niniejszej konwencji zarówno dorosłych, jak i dzieci wykorzystując do tego celu będące w ich dyspozycji środki. Na dyrektorze i nauczycielach spoczywa obowiązek dostarczania uczniom podstawowych informacji na temat ich praw. Tak więc ramowy statut szkoły obliguje dyrektora do zapewnienia uczniom możliwości zapoznania ich ze statutem. Prawo to rozumiane jest jako dostępność wiedzy i dlatego uważane jest za szczególnie ważne żeby zapoznać z nimi uczniów naszej szkoły. 2. Prawo do informacji art.17KoPDz, art.19 Europejskiej konwencji o Ochronie Praw Człowieka. W art. 13 konwencji o prawach dziecka zapisano, że dziecka o ma prawo do swobody poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji oraz idei, wszelkiego rodzaju i to bez względu na granice w formie ustnej, pisemnej bądź za pomocą druku w formie artystycznej lub z wykorzystaniem każdego innego środka przekazu według wyboru dziecka oraz, że wykonywanie prawa może podlegać pewnym ograniczeniom. Lecz tylko takim które są przewidziane przez prawo i które są konieczne dla poszanowania i reputacji innych osób albo do ochrony bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego bądź zdrowia albo moralności społecznej.
Art.10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi:
- każdy ma prawo do wolności i wyrażania opinii, prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przykazywania informacji i idei bez integracji władz publicznych - korzystanie z tych wolności jako pociągające za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym
UCZNIOWIE MAJĄ PRAWO DO : - otrzymywania informacji z różnych źródeł ideologicznych, różnych koncepcji filozoficznych. – otrzymywania informacji dotyczących ucznia o zapadających w szkole decyzjach takich jak przeniesienie do innej szkoły, klasy czy oceny z zachowania.
3. Wolność wypowiadania poglądów i opinii w tym sprawach ucznia art. 12-13 KoPDz, art. 10 KE- ramowy statut szkoły. Z artykułu tego wynika, że młody człowiek wie, że może przedstawić swoje racje, że będzie poważnie traktowany, uczy się Bronic swoich poglądów i nie boi się ich wygłaszać. Jest to dobra okazja do uczenia się prezentowania własnych argumentów a także szacunku i tolerancji wobec ludzi myślących inaczej.
WOLNOŚĆ WYPOWIEDZI JAKO:
- możliwość wypowiadania własnych sadów światopoglądowych opinii o bohaterach historycznych, literackich - możliwość wypowiadania opinii na temat programów i metod nauczania oraz spraw ważnych w życiu szkoły, klasy, SU. - możliwość wygłaszania opinii czy przedstawienia stanowiska we własnej sprawie - możliwość przedstawienia własnego stanowiska, gdy zapadają decyzje dotyczące uczniów.
4 WOLNOŚĆ MYŚLI, SUMIENIA, WYZNANIA- wolność myśli sumienia i wyznania gwarantuje każdemu człowiekowi Konstytucja RP art.53. . Nauczanie religii w szkole publicznej określa ustawa o systemie oświaty i odpowiednie zarządzenie MEN oraz konwencja o prawach dziecka art. 14 i Europejska konwencja art. 9. Państwa strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia, wyznania art.14.
WOLNOŚĆ MYŚLI SUMIENIA I WYZNANIA JAKO: - możliwość uzewnętrznienia przekonań religijnych i światopoglądowych , - równe traktowanie niezależnie od wyznawanej religii czy światopoglądu, - tolerancja wobec „inności’’ religijnej, kulturowej, etnIcznej.
5 WOLNOŚĆ ZRZESZANIA SIĘ- ustawa o systemie oświaty- napisano, ze uczeń ma prawo do wpływania na życie szkoły przez działalność samorządową oraz zrzeszanie się w organizacje działające w szkole. SU to ogół młodzieży, który działa na terenie szkoły poprzez swoich przedstawicieli. Co daje im: - możliwość działania w SU i rola tego SU w decydowaniu o ważnych sprawach dotyczących uczniów, - wydawanie gazetki szkolnej, - SU- jest organem szkoły, ale organizacją uczniowska.
6. WOLNOŚĆ OD PONIŻAJĄCEGO TRAKTOWANIA I KARANIA ART.12-19-28-37 I 39 KoDz oraz art.3 KE i USTAWA O SYSTEMIE OŚWIATY ART.19 MÓWI- Państwa strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub złego traktowania.
W art. 3 KE czytamy, nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu traktowaniu poniżaniu czy karaniu. Zgodnie z przepisami oświatowymi w szkole nie wolno stosować kar naruszających godność i nietykalność cielesną ucznia, zakaz stosowania jakichkolwiek form przemocy fizycznej oraz poszanowanie godności ucznia, zakaz obrażania, poniżania, wyśmiewania czy stosowania presji psychicznych czy epitetów ty durniu, debil, wy bałwany.
7.OCHRONA PRYWATNOŚCI UCZNIA
ART16 Konwencji o prawach dziecka mówi- żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w sferę jego życia prywatnego, rodzinnego, domowego czy korespondencję ani bezprawnym zamachom na jego honor czy ambicje ponieważ każde dziecko ma prawo do ochrony prawnej przeciwko tego rodzaju ingerencji czy korespondencji. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, publiczne, lub dobrobyt kraju, ochronę porządku publicznego i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności.
W szkole prawo do prywatności powinno oznaczać: - ochronę danych osobowych, informację o stanie zdrowia, status materialny, - zakaz publicznego komentowania sytuacji rodzinnej, społecznej czy osobistej ucznia.
8.RÓWNE TRAKTOWANIE WOBEC PRAWA SZKOLNEGO - ART2 KoPDz, Zarządzenie MEN w sprawach zasad oceniania klasyfikowania i promowania uczniów.
W art2 konwencji o prawach dziecka stanowi
- Państwa strony w granicach swojej jurysdykcji będą respektowały i gwarantowały prawa zawarte w niniejszej konwencji wobec każdego dziecka, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, niezależnie od rasy, koloru skóry, płci, języka, religii czy poglądów politycznych statusu majątkowego, niepełnosprawności, dziecka, rodziców, bądź opiekuna prawnego.
-Państwa- strony będą podejmowały właściwe kroki dla zapewnienia ochrony dziecka przed wszelkimi formami dyskryminacji lub karania ze względu na status prawny, działalność, wyrażane pogląd, przekonania religijne rodziców dziecka, opiekunów prawnych, członków rodziny.
RÓWNE TRAKTOWANIE WOBEC PRAWA SZKOLNEGO; - jednakowe ocenianie i traktowanie ucznia bez względu na jego zewnętrzny wygląd, status rodziny, społeczny, status ucznia czy jest to uczeń zdolny czy słaby, - równe traktowanie w sytuacji konfliktu uczeń- nauczyciel tzn możliwość dowiedzenia swoich racji.
9. PRAWA PROCEDURALNE ART. 16 KOPDZ, ART. 8 KE
Posiadanie prawa jest nierozerwalnie związane z możliwością roszczenia. Każdy ma prawo oczekiwać przestrzegania jego prawa a w sytuacji nieprzestrzegania powinien móc zwrócić się do właściwej instytucji , która wystąpi w obronie jego praw, rozstrzygnie czy prawo zostało naruszone i określi ewentualne konsekwencje wobec tego kto te prawa naruszył.
Konwencja o prawach dziecka stanowi w art.4. Państwa strony podejmą wszelkie właściwe działania ustawodawczo- administracyjne oraz inne dla realizacji praw uznanych w niniejszej konwencji...................................
W szkole zgodnie z prawem uczeń może odwołać się od oceny, od decyzji nauczyciela, dyrektora, RP, np., dotyczącej skreślenia z listy uczniów jeśli zostały naruszone dobra osobiste, nietykalność cielesna- w imieniu dziecka mogą wystąpić rodzice a uczniowie pełnoletni osobiście. Aby uczniowie mieli możliwość dochodzenia swoich praw – możliwość obrony potrzebne SA jasne procedury odwoławcze zawarte w statucie szkoły.
Należy uświadomić uczniom powinność podporządkowania się ograniczeniom wolności wiążącymi się z ich prawami a wynikającymi z praw innych. Współcześnie jest to tym ważniejsze, że znajomość przez uczniów ich praw i obowiązków stała się jednym z kryteriów mierzenia jakości pracy naszej szkoły i wszystkich szkół w RP.

LITERATURA WYKORZYSTANA W ARTYKULE;
1. ROZPORZĄDZENIE MENIS
2. PRAWA UCZNIA W SZKOLE –TEKST
3. STATUT SZKOŁY
4. WWW.kuratorium.lublin.pl/aktual/obowiązki.ucznia.htm
5. Konstytucja o prawach dziecka test Magdalena Wantoła warszawski rzecznik praw ucznia