Scenariusz lekcji w kl. IV - Oznajmiamy, pytamy, rozkazujemy

Gramatyka na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej

Cele lekcji:

Cel ogólny:
Bogacenie wiadomości o języku ojczystym.

Cele operacyjne:

Uczeń potrafi:
- zredagować list ,
- zastosować i poprawnie zapisać w liście formy grzecznościowe,
- rozmieścić graficznie tekst na kartce,
- poprawnie sformułować prośbę, pytanie, zawiadomienie,
- wskazać i rozpoznać rodzaje zdań ze względu na cel wypowiedzi,
- zastosować właściwy znak interpunkcyjny na końcu zdania,
- wyciągnąć wnioski na podstawie zaproponowanych przykładów (ćwiczeń i scenki).

Formy pracy:
zbiorowa i indywidualna

Metody:
oglądowa i poszukująca – heureza

Pomoce dydaktyczne:
kartki z tekstem, listy uczniów

UWAGA

Uczniowie kasy czwartej poznają zasady dotyczące redagowania listu. Ich zadanie domowe polegało na napisaniu krótkiego listu do Pinokia, bohatera omawianej na lekcji lektury.
Klasa została podzielona na trzy grupy. Członkowie każdego zespołu mieli napisać list na jeden z zaproponowanych tematów.

Polecenie brzmiało:

1) Napisz list do Pinokia, w którym opowiesz mu o sobie.
2) Napisz list do Pinokia, w którym poradzisz mu, co ma zrobić, aby przeistoczyć się w chłopca.
3) W liście skierowanym do Pinokia zapytaj go o to, jak chciałby spędzić wakacje.

PRZEBIEG LEKCJI

1) Kilku uczniów odczytuje listy, w których wyrazili prośby, życzenia, przekazali informacje lub zadali pytania bohaterowi utworu C. Collodiego.

Oto fragmenty listów, które napisali uczniowie.

I.

Słupsk, 12.05.2001

Drogi Pinokio!

Jestem czwartoklasistą. W tym roku przeczytałem książkę, dzięki której Cię poznałem.

Bardzo podobały mi się Twoje przygody, choć nie zawsze kierowałeś się rozsądkiem. Żal mi było Twojego Taty. Cieszę się, że zmądrzałeś!

Ja także popełniam wiele błędów i czasami kłamię, ale nigdy nie wydłużył mi się nos. (...)

Marek

II.

Słupsk, 10.05.2001

Pajacyku!
Chciałbym udzielić Ci kilku rad. Jeżeli chcesz zostać chłopcem, uważnie przeczytaj mój list.

Nigdy nie kłam ! (...) Nie wierz kolegom, którzy są leniwi. Przyjaźń z Knotem nie wyszła Ci na dobre.

Słuchaj rad starszych. (...)
Ewa

III.

Słupsk, 8.05.2001

Przyjacielu!

Serdecznie zapraszam Cię do Słupska. Chciałabym Cię poznać i gościć w moim domu, dlatego muszę dowiedzieć się o Tobie kilku rzeczy.

Czy lubisz latać samolotem? (...)
Ja uwielbiam lody śmietankowe i pierogi mojej babci. A co Ty chciałbyś jeść, kiedy mnie odwiedzisz?

Na jakie wycieczki wybierzesz się ze mną? (...)
Czy cieszysz się, że mnie poznasz?!
Ania

2) Dzieci oceniają zredagowane przez siebie listy – ich treść, układ graficzny, stosowanie form grzecznościowych.
Następnie odpowiadają na pytanie, w jakim celu skierowano listy do Pinokia. Co one wyrażają?
Uczniowie stwierdzają, że chcieli się o czymś dowiedzieć, opowiedzieć o sobie lub przekazać pajacykowi rady. Musieli użyć różnego typu zdań.

3) Zapisanie tematu lekcji:
Oceniamy, pytamy, rozkazujemy.

4) Rozdanie kartek z poleceniem, samodzielne wykonanie zadania.

Wpisz imiona swoich kolegów.

Zdania w y r a ż a j ą c e p o l e c e n i e występują w liście................ . (Ewy)

Zdania p y t a j ą c e o c o ś występują w liście.............. . (Ani)

Zdania p o w i a d a m i a j ą c e o c z y m ś występują w liście................ .

(Marka)

5) Wprowadzenie pojęcia podziału zdań ze względu na cel wypowiedzi.

Zapisanie w zeszycie

1) Zapisanie na tablicy zdań wybranych z listów uczniów. Nazywanie wypowiedzeń.

Jestem czwartoklasistą. B

Cieszę się, że zmądrzałeś! B

Nigdy nie kłam! C

Słuchaj rad starszych. C

Czy lubisz latać samolotem? A

Czy się cieszysz, że mnie poznasz?! A

UWAGA:

Dzieci bardzo często sądzą, że znak interpunkcyjny na końcu zdania – kropka, wykrzyknik czy znak zapytania – wskazuje jednoznacznie na jego rodzaj.
Teraz należałoby wprowadzić pojęcie zdania wykrzyknikowego i wyjaśnić zasady interpunkcji.

2) Proponuję krótką scenkę dramatyczną w wykonaniu dwóch- trzech uczniów.

uczeń pierwszy – mama (M)
uczeń drugi – ojciec (O)
uczeń trzeci – dziecko (D)

Odpowiednia intonacja pozwoli dzieciom zrozumieć, czym odznaczają się zdania wykrzyknikowe.

O: Dlaczego tak późno wróciłeś?!
M: Odpowiedz, synku.
O: Odpowiadaj!
D: Byłem u kolegi i ... Tatusiu, czy ty się nigdy nie spóźniasz?
O: Milcz! Ja tylko tak długo pracuję!
M: Kochanie! Nie denerwuj się, proszę. Synku przeproś tatusia.
D: Przepraszam…

3) Zapisanie w zeszytach wniosku wypływającego z zaprezentowanej scenki.

WNIOSEK
Wykrzyknik możemy postawić na końcu każdego zdania. Wyraża on emocjonalne nastawienie mówiącego.

4) Podział klasy na trzy grupy. Zadaniem każdej jest ułożenie i zapisanie zdań skierowanych do różnych osób.

Polecenie brzmi:

Ułóż i zapisz odpowiednie zdania. Pamiętaj o formach grzecznościowych!

grupa I Zwracasz się do kolegi.

zdanie oznajmujące
......................................................
zdanie pytające
.......................................................
zdanie rozkazujące
.......................................................

grupa II
Zwracasz się do babci

zdanie oznajmujące
.......................................................
zdanie pytające
.......................................................
zdanie rozkazujące
.......................................................

grupa III
Zwracasz się do nauczyciela

zdanie oznajmujące
.......................................................
zdanie pytające
.......................................................
zdanie rozkazujące
......................................................

Ocena wykonanych ćwiczeń. Zwrócenie uwagi na różnicowanie wypowiedzi w zależności od jej adresata.

5) Zadanie domowe

A) Ułóż zdania rozkazujące, pytające i oznajmujące z czasownikami: mówić, cieszyć się. Pamiętaj o znaku interpunkcyjnym na końcu zdania.
B) Ułóż jak najwięcej pytań, do których odpowiedzi znajdują się w poniższym zdaniu.
W minioną niedzielę oglądałem z rodzicami interesujący film o życiu afrykańskich plemion.