Program profilaktyczny "W kierunku prawdziwej miłości"

Życie rodziców jest księgą, którą czytują dzieci.

Św. Augustyn

Program Profilaktyczny
Bursy nr 1 im. Małgorzaty Szułczyńskiej w Bydgoszczy

„W kierunku Prawdziwej Miłości...”

opracowały:
mgr Małgorzata Jeziorowska
mgr Joanna Rusin

Bydgoszcz 2007


Jest jedna miłość,
która nie liczy na wzajemność,
nie szczędzi ofiar, płacze a przebacza,
odepchnięta wraca- to miłość macierzyńska.

Józef Ignacy Kraszewski

Wstęp

Wychowanie do życia w rodzinie skrywa tajemnicę. Jej sens mieści się w szczególnym ujęciu kobiecości i męskości z perspektywy osób dojrzałych do podejmowania odpowiedzialnych decyzji społecznych. Małżeństwo dwojga kochających się ludzi należy traktować jako powołanie przymierza. Jest to trudna, ciężka i mozolna praca nad sobą, nad własnym „ja”. Wszelkie działanie na rzecz rodziny potrzebne jest po to, aby człowiek uczył się prawdziwie kochać drugiego człowieka. W późniejszym etapie małżeństwa miłość ta ma swoje odzwierciedlenie w miłości rodzicielskiej. Istotą dojrzałego rodzicielstwa bowiem jest takie ukształtowanie psychiki dziecka, aby w samodzielny, mądry i świadomy sposób potrafiło funkcjonować w społeczeństwie. Przygotowanie dziecka powinno odbywać się wielopłaszczyznowo. Zarówno w ujęciu pedagogicznym, społecznym, moralnym, etycznym jak i seksualnym.
W szerszym ujęciu przygotowanie dziecka do małżeństwa i życia w rodzinie polega na umożliwieniu mu prawidłowego dojrzewania do Człowieczeństwa. Oznacza to, że w chwili podjęcia przez małżonków nowego zadania jakim jest rodzicielstwo, ich decyzja staje się aktem świadomej woli dwojga kochających się ludzi, czekających na owoc swej miłości i tworzących optymalne warunki do rozwoju.
Temat seksualności do dziś przez niektórych rodziców określany jest jako kontrowersyjny. Wynika to z uwarunkowań wczesnomłodzieńczych, kiedy płeć, dojrzewanie, seksualność, postrzegane były przez ich samych jako tematy wstydliwe, niemoralne czy wręcz wulgarne.
Sztuka percepcji treści związanych z wdrażaniem dziecka do życia w rodzinie, zawiera się w nie tylko w dobrym przygotowaniu z zakresu owych treści, lecz także w języku jaki temu towarzyszy, odpowiednim doborze form, metod i technik pracy, jak również właściwym klimacie spotkań, rozmów o biologii, psychice i seksualności człowieka.
Właściwy dobór treści związanych z przygotowaniem do życia w rodzinie powinien w szczególności wpierać wychowawczą rolę rodziny, promować integralne ujęcie ludzkiej seksualności i kształtować dojrzałość psychoseksualną, kształtować postawy prorodzinne, prozdrowotne i prospołeczne oraz zapewnić przekaz rzetelnej wiedzy biologicznej, psychologicznej i społecznej dotyczącej poszczególnych okresów i faz rozwoju ontogenetycznego człowieka.
Niniejszy program profilaktyczny powstał z myślą o młodzieży, rodzicach, opiekunach i wychowawcach. Ma on pomóc w zrozumieniu sensu, znaczenia oraz podstawowych funkcji współczesnej rodziny oraz nauczyć pojmowania seksualności nie jako wartości autonomicznej i wyizolowanej, ale powiązanej z całą strukturą uwarunkowań, w szczególności zaś z normami moralnymi, systemem wartości człowieka, jego strukturą potrzeb, własnym widzeniem swojej osoby, z normami moralnymi i religijnymi, relacjami interpersonalnymi, rolami małżeńskimi, rodzicielskimi i społecznymi.

Słów kilka o człowieku...

Współczesny człowiek bezustannie wikłany jest w szaleńczą walkę o przetrwanie. Walka ta bardzo często sprawia, iż zatraca on poczucie swego człowieczeństwa. Owy galimatias społeczny dziejący się na naszych oczach, obdziera człowiek za jego człowieczeństwa niemal do cna. Jak zatem funkcjonować w świecie, który zdaje się być niczym innym jak polem bitwy? W jaki sposób bronić swojego wymiaru duchowego, moralnego i etycznego? Jak nie zabłądzić w gąszczu tajemnic, które niesie współczesna cywilizacja? Jak nie pozwolić, by rodzina została poddana swoistej próbie wytrzymałości na zawirowania społeczne, polityczne i inne? Człowiek istniejący w prawidłowej rodzinie ma prawo w niej trwać. Wiadomo, że jest ona miejscem, gdzie ma początek jego ziemski byt, gdzie rodzi się wiara w Boga, miłość do osób najbliższych, gdzie przygotowuje się do odpowiedzialności, do podejmowania dobrych wyborów. Rodzina dostarcza impulsów i stwarza odpowiednie warunki do duchowego i fizycznego rozwoju; tu także człowiek uczy się patrzenia na rzeczywistość, zachwytu nad jej pięknem i pokory wobec niej, radości z wysiłku podejmowanego na rzecz wspólnego dobra. W rodzinie człowiek czuje się bezpieczny, ma w niej schronienie i oparcie w czasie niepowodzeń czy trudnych wyzwań. Tu człowiek uzyskuje rangę podmiotu, równoprawnego członka dialogu, który ma swój wypracowany system etyczno-moralny, poczucie własnej wartości i tożsamość. Zostaje wyposażony w świadomość, że przynależy do grupy bliskich mu osób, którzy go akceptują takim, jaki jest, z całym bagażem doświadczeń, niepowodzeń i problemów. W rodzinie człowiek uzyskuje status osoby ważnej i niepowtarzalnej, nie zaś jednego z wielu nieokreślonych ludzi. Bycie w rodzinie nadaje człowiekowi wymiar misji, dlatego też tak ważne jest właściwe wdrożenie dziecka do życia w rodzinie, by móc przygotowywać je do przekazu wartości i sensu człowieczeństwa dla dalszych pokoleń...

W kręgu małżeństwa i rodziny...

Przez małżeństwo rozumiemy przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury na dobro małżonków oraz na rodzenie i wychowywanie potomstwa.
Przejawem gotowości do zawarcia związku małżeńskiego jest dojrzałość do podjęcia pełnej odpowiedzialności do tego aktu. Odpowiedzialność jednostki tkwi w jej dojrzałości fizycznej, psychicznej (umysłowej, uczuciowej i społecznej), duchowej, prawnej oraz socjalnej. Poznanie kryteriów każdego z rodzajów wymienionych dojrzałości, pozwala właściwe przygotować młodego człowieka do przyswajania treści związanych z życiem społecznym- a więc już w wieku wczesnodziecięcym. Celem rodziców w etapie wzrastania dziecka, jest kształtowanie empatii, dzięki czemu ich pociecha jest zdolna do osiągnięcia dojrzałości uczuciowej i formowania podstawy przyjaźni. Dzięki temu dziecko wie, na czym polega dojrzałość – w pełnym tego słowa znaczeniu, zaznajamia się z najistotniejszymi cechami małżeństwa, takimi jak jedność, nierozerwalność oraz otwartość na przyjęcie dzieci.
Małżeństwo jest uznawane przez prawo za fundamentalną podstawę rodziny, która jest najmniejszą jednostką organizacyjną społeczeństwa. Współczesne regulacje, zgodnie z którymi zawarcie małżeństwa powinno być związane ze współdziałaniem państwowego lub kościelnego organu, opierają się na założeniu, że tylko w taki sposób mogą być osiągnięte: uzewnętrznienie powagi małżeństwa i jawność więzi osobistych w takim zakresie, w jakim mają one istotne znaczenie społeczne i prawne. Istnienie małżeństwa ma znaczenie zarówno dla państwa, jak i Kościoła, stąd uregulowania prawne funkcjonują w obu tych społecznościach. Dlatego też tak istotne jest uświadomienie dziecku, małżeństwa w kontekście zarówno prawnym (zawarcie związku małżeńskiego, zasady prawa małżeńskiego, przeszkody i formy dotyczące zawarcia związku), wybór współmałżonka oraz ślub jako uroczyste ukoronowanie aktu zawarcia związku małżeńskiego przez dwoje dojrzałych, odpowiedzialnych i kochających się ludzi.
Małżeństwo daje siłę do podejmowania decyzji o rodzicielstwie. Z tej perspektywy istotne wydaje się właściwe przygotowanie dziecka, do roli którą podejmie. Bycie matką i ojcem to świadome i odpowiedzialne rodzicielstwo, a co za tym idzie -umiejętne odczytywanie sygnałów biologicznych i psychicznych płynących z ciała, które sygnalizują o właściwym momencie do podjęcia współżycia przez małżonków. Rodzicielstwo to także wzajemne obowiązki rodziców wobec dzieci oraz dzieci wobec rodziców, jak również obowiązki państwa wobec rodziny.

O roli rodziców w wychowaniu seksualnym...

Kształtowanie płci od najwcześniejszego dzieciństwa może stanowić o sposobie przeżywania własnej płci i jej akceptacji. Dziecko od najwcześniejszych lat sferę seksualną wiąże z instytucją małżeństwa. Wizja życia seksualnego, która w świadomości dziecka nie jest wyraźnie sprecyzowana, powstaje z obserwacji rzeczywistości własnej rodziny. Obserwacja zachowań i postaw rodziców może zakodować negatywne lub pozytywne podłoże do prawidłowego wychowania seksualnego. Dlatego tak ważne jest permanentne uwrażliwienie dorosłych na recepcję treści o seksualności człowieka w sposób najbardziej właściwy, kompetentny i rzetelny.
Trudność w przygotowaniu do życia w rodzinie dziecka nierzadko jest związana z funkcjonowaniem negatywnych wzorów życia małżeńskiego i rodzinnego, które często są wynikiem uczestnictwa dziecka w małżeńskich nieporozumieniach rodziców. Sytuacja taka uniemożliwia dziecku powiązanie swojej seksualności z miłością małżeńską i rodzicielską. Niewłaściwe relacje między rodzicami są bardzo uważnie dostrzegane przez dziecko, które w zadziwiająco precyzyjny sposób dostrzega pozory bezkonfliktowości w rodzinie. Dlatego też na tę stronę rzeczywistości w wychowaniu seksualnym należy zwracać szczególną uwagę. Dziecko uczy się być kobietą i mężczyzną na wzór ojca i matki, a wszelkie negatywne doświadczenia zakłócają jego rozwój psychoseksualny.
Reasumując, rodzice nie są w stanie zbudować właściwej relacji wychowawczej z dziećmi, jeżeli uprzednio nie zbudują głębokiej, szczerej i prawdziwej więzi małżeńskiej między sobą. Siła i prawdziwość tej więzi jest jednocześnie podstawą i celem małżeństwa. Niewłaściwa atmosfera związku małżonków w ich sferze uczuciowej, stanowi główną przyczynę zaburzeń w zachowaniu dziecka. Należy zatem zawsze pamiętać o tym, że źródło sukcesu właściwego wdrożenia dziecka do życia rodzinnego, tkwi w bezpośredniej i nieustannej obserwacji rodzica przez dziecko. Gwarantem bowiem prawidłowych więzi między rodzicami, zawsze będą właściwe wzorce kobiety –matki i mężczyzny –ojca.

Jacy rodzice-takie ich pociechy...
Rozważania nad znaczeniem postaw rodzicielskich.

Obraz wytworzony w świadomości dziecka zależy od postawy rodziców względem niego. Zawarta jest w niej tendencja do zachowania się wobec dziecka w określony sposób, jak i wyrażania poglądu na dziecko. Każda z postaw - macierzyńska i ojcowska - zawiera trzy składniki: uczuciowy, myślowy i działania. Właściwe postawy rodziców wobec dziecka, które charakteryzuje zaufanie i uznanie jego praw oraz miejsca w rodzinie, sprzyjają powstawaniu atmosfery wzajemnego zrozumienia. Dziecko staje się wtedy ufne wobec rodziców oraz skłonne do zacieśniania wzajemnej relacji.
Postawy rodziców wobec dziecka nie zawsze muszą być identyczne-ważne jest jednak, by nie były rozbieżne. Zasadnicze zatem znaczenie w wychowaniu seksualnym ma przede wszystkim wzorzec życia rodzinnego, więzi rodzinne oraz postawy rodzicielskie. Dopiero przy zachowaniu właściwego i komplementarnego układu wyżej wymienionych warunków, wychowanie staje się możliwe do zrealizowania w oparciu o właściwie nazwanie podstawowych obowiązków rodziców w sferze wychowania seksualnego.
Rodzice ponoszą odpowiedzialność za model rodziny w przyszłości ich dzieci oraz na płodność i dzietność ich rodzin. Stwierdzenie to wypływa z założenia, że tematyka seksualno-rozrodcza powinna mieć podstawę właśnie w rodzinnych rozmowach. Gwarantuje to rzetelną, prawdziwą wiedzę, która nie jest zniekształcona przez opowieści rówieśników, oglądane czasopisma pornograficzno-erotyczne czy filmy o podobnej tematyce. Temat ludzkiej seksualności nie powinien stanowić wstydliwego tabu, musi być natomiast wyjaśniany stopniowo, w sposób odpowiedni do wieku, rozwoju umysłowego, zdolności rozumienia i zainteresowań. Prawidłowe uświadomienie dziecka nie może się jedynie ograniczać do przekazania "technicznych" szczegółów aktu seksualnego i porodu, lecz musi zawierać pełną prawdę o człowieku w ujęciu integralnym. Wychowanie seksualne musi brać pod uwagę wszystkie elementy struktury ludzkiej; również ze względów metodycznych nie powinno się ich rozdzielać.
Prawidłowe uświadomienie dziecka to początek właściwego wychowania. Utwierdzanie dziecka w przekonaniu, że jest ono owocem miłości, stwarza najwłaściwszy klimat wychowawczy dla jego dalszego prawidłowego rozwoju seksualnego. Płeć nie może być ukazywana stricte jako źródło atrakcji, lecz jako zadanie do spełnienia- swoista misja. Płeć wyznacza zadanie, którego realizacja wymaga szczególnej działalności. Przygotowanie do tej działalności polega na przekazaniu właściwej hierarchii wartości i systemu moralno-etycznego.

Założenia programu profilaktycznego:

Program profilaktyczny „W kierunku Prawdziwej Miłości” został opracowany na potrzeby Bursy nr 1 im. Małgorzaty Szułczyńskiej w Bydgoszczy przy ul. Bartosza Głowackiego 37, po wcześniejszym zdiagnozowaniu świadomości tematyki z zakresu wychowania do życia w rodzinie. Program ten to integralna część planu pracy opiekuńczo-wychowawczej bursy i jako taki jest ściśle związany z programem pracy opiekuńczo-wychowawczej placówki „Jesteśmy obywatelkami świata” oraz programem profilaktyki na lata 2004-2009.
Diagnoza wiedzy wychowanek z zakresu przygotowania do pełnienia roli kobiety-żony matki, wykazała, ze istnieje potrzeba podniesienia świadomości w tej dziedzinie, skorygowania niewłaściwych informacji z dziedziny seksualności człowieka oraz przekazaniu wiedzy niezbędnej do budowania właściwych relacji małżeńsko-rodzinnych. Dzięki powiązaniu obszarów egzystencji człowieka dotyczących jego osobowości, płciowości, seksualności w oparciu o płaszczyznę biologiczną, psychiczną, społeczną, właściwy system wartości, wychowanka posiądzie wiedze o całościowym ujęciu istoty i misji człowieka-kobiety( matki)-mężczyzny (ojca)- rodzica.
Łatwy dostęp do współczesnych środków masowej komunikacji, nieograniczone zasoby Internetu, uprzedmiotowienie jednostki, wypaczają właściwe pojecie i sens człowieka na ziemi.
Program ten powstał z myślą, aby w młodym wieku niwelować lub korygować nieprawidłowe postrzeganie związku kobiety i mężczyzny decydujących się założyć rodzinę. Cykl przewidzianych zajęć ma za zadanie przekazanie podstawowej wiedzy w oparciu o psychologiczne, biologiczne i społeczne mechanizmy funkcjonowania współczesnej rodziny.
Konsekwencją zdobytej wiedzy w trakcie spotkań będzie wyposażenie dziewcząt w dojrzałą, prawdziwą wiedzę z zakresu przygotowania do życia w rodzinie. Faktem jednak jest, że na efekty przyjdzie długo poczekać...Jednak informacje które posiądą, pozwolą im na zbudowanie takiego związku, w którym będą się czuły szczęśliwe, spełnione i kochane.
Niniejszy program, będzie stanowił bazę do bezustannej pracy nad kształtowaniem wiedzy młodych dziewcząt. Podstawy teoretyczne maja źródło w zebranej literaturze, uczestnictwie w kursie kwalifikacyjnym „Przygotowanie do życia w rodzinie”. Choć obszar pozyskanej wiedzy z zakresu przedmiotu w toku dzisiejszego przekazu informacji- wydaje się nieco ubogi, to ma ona swoje oparcie w największych autorytetach z dziedziny seksuologii, psychologii czy teologii.
O efektywności zajęć zadecyduje z pewnością nie tylko wcześniejsze przygotowanie pedagogiczne, ale także sposób przekazu informacji. Odpowiedni dobór metod, form i technik z pewnością wyzwoli zaangażowanie i aktywność wychowanek.

Opis programu:

Cele edukacyjne w oparciu o podstawę programową „Wychowania do życia w rodzinie”:

1. Rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów związanych z trudnościami okresu dojrzewania i dorastania.
2. Przybliżenie zagadnień związanych z przyjaźnią, miłością, seksualnością i prokreacją człowieka.
3. Uzyskanie przez uczniów lepszego rozumienia siebie i najbliższego otoczenia.
4. Kształtowanie postaw prorodzinnych, prozdrowotnych i prospołecznych.

Zadania szkoły/placówki (podstawa programowa):

1. Wspieranie wychowawczej roli rodziny. Integrowanie działań szkoły i rodziców.
2. pomoc w kształtowaniu pozytywnego stosunku do płciowości. Odniesienie płciowości do wartości nadrzędnych, takich jak poszanowanie życia, miłość, małżeństwo, rodzina oraz przyjaźń, akceptacja i szacunek w relacjach międzyosobowych.
3. Pomoc w kształtowaniu dojrzałości psychoseksualnej, która wiąże się z podejmowaniem dojrzałych decyzji, właściwym przygotowaniem do przyszłych ról małżeńskich i rodzinnych.
4. Uświadomienie roli rodziny w życiu człowieka, promowanie trwałych związków małżeńskich, opartych na miłości, wierności, uczciwości i współpracy.
5. Przekazywanie rzetelnej wiedzy na temat zmian biologicznych, psychicznych i społecznych na różnych etapach rozwoju człowieka, dostosowanej do różnych potrzeb i poziomu rozwoju ucznia.

Proponowane zagadnienia w oparciu o wybrane treści programowe:

1. Podstawowe funkcje rodziny z podkreśleniem miejsca dziecka w rodzinie.
2. Przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie czasu wolnego.
3. Istota miłości. Etapy rozwoju miłości.
4. Wartość miłości.
5. Więź rodzinna, związki uczuciowe i inne relacje w rodzinie, konflikty i ich rozwiązywanie.
6. Wartości związane z płciowością człowieka: męskość, kobiecość, miłość, małżeństwo, rodzina, rodzicielstwo. Znaczenie odpowiedzialności w przeżywaniu własnej płciowości i budowaniu trwałych więzi.
7. Niebezpieczeństwa związane z niedojrzałym działaniem seksualnym: nieprawidłowy rozwój psychoseksualny, zranienia emocjonalne, uzależnienia seksualne, przedwczesne rodzicielstwo.
8. Macierzyństwo i ojcostwo. Podstawowa wiedza dotycząca budowy i funkcjonowania układu rozrodczego człowieka.
9. Biologia prokreacji, psychofizjologia procesów rozrodczych, cykl owulacyjny
10. Wybrane metody planowania rodziny, środki antykoncepcyjne
11.Ciąża, rozwój dziecka przed urodzeniem, poród, przyjęcie dziecka jako nowego członka rodziny.
12. Istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny szacunek, udzielanie sobie pomocy, współpraca, empatia.
13. Mass media : zasady i kryteria wyboru czasopism, książek, filmów i programów telewizyjnych.
14. Odpowiedzialność za własny rozwój, samowychowanie.

Przewidywane efekty:

1. Wychowanka zna kryteria dojrzałości człowieka,
2. Zna rodzaje miłości i potrafi scharakteryzować miłość małżeńską,
3. Zna przejawy ludzkiej seksualności i rozróżnia nieprawidłowości życia seksualnego,
4. Rozumie, że inicjacja seksualna w małżeństwie daje poczucie bezpieczeństwa,
5. Orientuje się w oczekiwaniach i potrzebach małżonków,
6. zna sposoby komunikowania się w małżeństwie i rodzinie,
7. Przekonuje się, że właściwe budowanie relacji między małżonkami zapobiega rozpadowi małżeństwa,
8. Zna metody naturalnego planowania rodziny,
9. Wie jaki tryb życia powinna prowadzić kobieta oczekująca przyjścia na świat dziecka,
10. Rozróżnia rodzaje postaw rodzicielskich,
11. Zna obowiązki rodziców wobec dzieci i odwrotnie,
12. Jest wrażliwa na potrzeby współczesnych małżeństw i rodzin.

Metody pracy, techniki i formy pracy:

• wykład
• pogadanka
• rozmowa kierowana
• dyskusja
• burza mózgów
• łańcuch skojarzeń
• zdania niedokończone
• metody sytuacyjne
• odgrywanie ról
• krzyżówki, schematy, rysunki

Forma pracy w zależności od tematyki spotkania- indywidualna lub grupowa.

Termin realizacji:

24.09.2007r. do 18.06.2008r.

Harmonogram realizacji programu:

Program realizowany będzie w trakcie spotkań z grupą podopiecznych placówki w jednostkach 1-godzinnych ( każdy wtorek od 19.00-20.00).

Warunki uczestnictwa w spotkaniach:
( w oparciu o art. 4 ust.3 ustawy z dnia 7 stycznia 1993r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciązy ( Dz. U. Nr 17, poz. 78 z 1995r. Nr 66, poz. 334, z 1996r. Nr 139, poz. 646, z 1997r. Nr 141, poz. 943 i Nr 157, poz. 1040 oraz z 1999r. Nr 5, poz. 32) zarządza się, co następuje:

§ 4
1. Udział ucznia w zajęciach nie jest obowiązkowy.
2. Na udział w zajęciach uczniów niepełnoletnich zgodę w formie pisemnej wyrażają rodzice lub prawni opiekunowie, po spełnieniu przez szkołę warunków określonych w
§ 5 ust.1.
Po osiągnięciu pełnoletniości o udziale w zajęciach decydują sami uczniowie, deklarując swój udział na piśmie (...).

§ 5
1. W każdym roku szkolnym przed przystąpieniem do realizacji zajęć nauczyciel prowadzący zajęcia wraz z wychowawcą klasy przeprowadza co najmniej jedno spotkanie informacyjne z rodzicami uczniów niepełnoletnich ora z uczniami pełnoletnimi. Nauczyciel jest obowiązany przedstawić pełną informację o celach i treściach realizowanego programu, podręcznikach szkolnych i środkach dydaktycznych.

Uczestnicy:

Grupa uczennic szkół ponadgimnazjalnych, wychowanek Bursy nr 1 im. Małgorzaty Szułczyńskiej w Bydgoszczy.

Wykaz przewidywanej dokumentacji:

1) listy uczestnictwa w spotkaniach
2) sprawozdania z poszczególnych spotkań

Sposób ewaluacji:

Ewaluacja będzie przeprowadzana sukcesywnie w trakcie jego realizacji (zdanie niedokończone, krzyżówka, obserwacja, ankieta, itp.).
Rzeczywisty stopień realizacji założonych celów, zostanie sprawdzony po zakończeniu planowanego programu, tj. w czerwcu 2008r. za pomocą ankiet ewaluacyjnych, co będzie stanowiło o efektywności programu i jego przydatność w działaniach opiekuńczo-wychowawczych oraz profilaktycznych, zaś wnioski z ankiet będą pomocne przy podjęciu decyzji o kontynuacji tematu lub rozbudowy o nowe dziedziny i obszary wychowania do życia w rodzinie.

Literatura:

• Adamski Fr. (red.), Miłość-małżeństwo-rodzina, WAM, Kraków 1994.
• Andrzejewski M., Prawna ochrona rodziny, WSiP, Warszawa 1999.
• Augustyn J., Integracja seksualna, WAM, Kraków 1998.
• Christenson L. i N., Przyjaźń, miłość, małżeństwo, PAX, Warszawa 1990.
• Dziewiecki M., Cielesność, płciowość, seksualność, Jedność, Kielce 2000.
• Fijałkowski W., Ekologia rodziny, Rubikon, Kraków 2001.
• Fijałkowski W., Dar rodzenia, Wyd. PAX, Warszawa 2000.
• Fijałkowski W., Ku afirmacji życia, TUM, Wrocław 1993.
• Fromm E., O sztuce miłości, Wydawnictwo De Agostini, Warszawa 2001.
• Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina of Poznań, Poznań 1997.
• Mina C., Psychologia miłości, "Bratni Zew", Kraków 2000.
• Phipher M., Bezpieczny dom, Media Rodzina of Poznań, Poznań 1996.
• Półtawska W., Przygotowanie do małżeństwa, WAM, Kraków 1998.
• Pulikowski J., Młodzi i miłość, Oficyna Współczesna, Poznań 1996.
• Ryś M., Konflikty w rodzinie niszczą czy budują?, CMPP Ped. MEN, Warszawa 1998.
• Ryś M., Ku dojrzałości osobowej w małżeństwie, CMPP Ped. MEN, Warszawa 1997.
• Sujak E., Kontakt psychiczny w małżeństwie i rodzinie, WKA, Wrocław 1991.
• Wheat Ed., Miłość i małżeństwo, ALFA - OMEGA, Warszawa 1993.
• T. Król, M. Ryś, Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, (program, podręcznik, ćwiczenia)”
Akty i dokumentacja prawna:

- Ustawa z 25 lutego 1964r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1966r.,
- Konwencja Praw Dziecka,
- Karta Praw Rodziny ustanowiona przez Stolicę Apostolską w 1982r.,
- rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. z 1999 r. Nr 67, poz. 756 z późn. zm.)- podstawowy akt prawny regulujący sposób realizacji zajęć edukacyjnych "Wychowanie do życia w rodzinie" ,
- rozporządzenie MEN z dnia 20 lipca 2001r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego ora zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego ( Dz. U. Nr 79/2001, po.845,
- rozporządzenie MENiS z dn.19 lipca 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr 121/2002, poz. 1037),
- ustawa z dnia 7 stycznia 1993r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży,
- rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. z 2002r. Nr 155, poz. 1288 )-kwalifikacje nauczycieli realizujących zajęcia edukacyjne "Wychowanie do życia w rodzinie" .