Konspekt lekcji historii: Upadek państwa polskiego - sąd nad Stanisławem Augustem

Metoda: praca pod kierunkiem nauczyciela, pantomima muzyczna, drama – symulacja, drzewo decyzyjne

· Forma pracy: indywidualna praca ucznia,grupowa, zbiorowa ( nauczyciel i uczniowie)

· Środki dydaktyczne: mapa ścienna: „ Polska w okresie rozbiorów”, drzewo decyzyjne, nagranie muzyczne do pantomimy,kartki z pieczątkami ( baranek i słoń), rekwizyty: kielichy, mapa konturowa,łańcuch, stroje dla aktorów wykonane z bibuły, korony srebrne, czaszka gipsowa, tron, parawany, świeczki ( efekt świetlny), szczapy drewniane emitujące ognisko, peruki papierowe, peleryny,beczułki do wina, scenariusz dramy ( jako źródło informacji), wizerunek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

MOTTO PRZEWODNIE:„ Niechaj każdy miłość własną – kraju miłości poświęci”.

CELE:
A. Zapamiętanie wiadomości

- Pamiętanie faktów i wydarzeń historycznych: przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne upadku państwa polskiego w XVIII wieku – przytaczanie istotnych faktów mających wpływ na politykę państwa typu: Traktat Trzech Czarnych Orłów – 1732r., Sejm niemy –1717 r., prawa kardynalne – 1767 r., powstanie kościuszkowskie – 1794 r.,uchwalenie Konstytucji 3 Maja – 1791r.( próba ratunku dla upadającego państwa),rozbiory 1772-1795, działalność pozytywna i negatywna ostatniego króla elekcyjnego Stanisława Augusta Poniatowskiego.

- Czas i miejsce: Rzeczpospolita w XVIII wieku.
- Nazwy i nazwiska: Prusy, Austria, Rosja,Sejm Niemy, Traktat Trzech Czarnych Orłów, powstanie kościuszkowskie, Stanisław August Poniatowski, caryca Katarzyna, Hugo Kołłątaj, Tadeusz Kościuszko,Stanisław Konarski

- Pojęcia: monarchizm oświecony,obiady czwartkowe

B. Rozumienie wiadomości

- Dostrzeganie i rozumienie przyczyn upadku państwa polskiego ( niedoskonałości ustrojowe widoczne są już w XIV w. od momentu nadania przywilejów szlachcie przez władcę– pierwszy przywilej wydany przez Ludwika Węgierskiego Andegawena w 1374 r. –władca oddaje własne uprawnienia szlachcie tym samym umniejsza własną rolę w państwie).

- Rozumienie specyfiki prowadzenia polityki przez króla polskiego z obcymi mocarstwami(umiejętność lawirowania między państwami niechętnymi Polsce, hamującymi jej rozwój).

- Dostrzeganie wpływu jednostki na dalsze losy społeczeństw – w tym przypadku dwie postacie mają wpływ na państwo polskie:

· caryca Katarzyna II – inicjatorka rozbiorów i upadku państwa.

· król Stanisław August – człowiek i król w jednej osobie, który z jednej strony dąży do umocnienia władzy centralnej, przeprowadzenia radykalnych reform idących w kierunku ponownego wzrostu znaczenia Polski w Europie; z drugiej strony zaś wchodzi w układy z obcymi państwami przyczyniając się do niebezpiecznej sytuacji politycznej.
- Rozumienie poczynań króla ( pozytywnych i negatywnych) jako człowieka ( popełnia błędy) i trudności dokonania nad nim osądu.

C. Umiejętności

- Umiejętne posługiwanie się mapą w sytuacjach typowych ( wskazanie trzech państw dokonujących rozbioru państwa polskiego, zakres terytorialny poszczególnych zaborów).
- Umiejętność wskazania pozytywnych i negatywnych aspektów działalności króla.
- Umiejętność prawidłowego odczytywania pantomimy muzycznej (tematu przekazywanego gestem)oraz drzewa decyzyjnego.
- Udzielać poprawnych odpowiedzi na pytania problemowe ( wyjaśnienie motta przewodniego lekcji – różna interpretacja).
A. Postawy i przekonania
- Postawa szacunku dla dokonań twórców reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja.
- Przekonanie o słuszności decyzji społeczeństwa polskiego ( patriotycznego) o rozpoczęciu powstania narodowego.
- Przekonanie o wpływie jednostki na życie społeczeństw.
- Przekonanie o trudności dokonania osądu nad królem jako człowiekiem a nie władcą.

B. Potrzeby i aspiracje

- Aktywność uczniów wobec poznawanych zjawisk, zainteresowanie przedmiotem dzięki metodom aktywizującym: pantomima, drama-symulacja.

- Wykorzystanie zdobytej wiedzy w różnych sytuacjach np. na lekcji sztuki, języka polskiego,bądź do własnej oceny sposobu rozwiązania problemu związanego z osobą króla (próba odpowiedzi na pytanie: Czy Stanisław August przyczynił się do upadku państwa polskiego?).
- Ocena pracy ucznia podczas lekcji i po zakończeniu jej.

Przebieg zajęć ( zagadnienia należy umiejscowić w trzech kolumnach tabeli )

Tok lekcji
Czynności nauczyciela
Czynności ucznia


1. Czynności wstępne
Powitanie uczniów, sprawdzenie obecności
Powitanie nauczyciela, przygotowanie uczniów do lekcji

2. Podanie tematu nowej lekcji

Podanie tematu nowej lekcji: ”Upadek państwa polskiego – sąd nad Stanisławem Augustem” oraz motta przewodniego lekcji:” Niechaj każdy miłość własną – kraju miłości poświęci”
Zapisanie nowego tematu lekcji oraz motta przewodniego do zeszytu
Uczniowie próbują własnymi słowami wytłumaczyć sens motta

3.Wprowadzenie materiału według punktów:

a)sytuacja państwa polskiego w latach 1764-1772

N: Proszę przypomnijcie jaką mamy sytuację w państwie polskim w XVIII w.

a)przed elekcją Stanisława Augusta
b)po elekcji króla

Uczniowie odpowiadają ( odpowiedź prawidłowa jaka powinna paść na zadane pytanie)

a)króluje moda francuska w języku, literaturze, modzie, w potrawach, często są zrywane sejmy przez zasadę liberum veto, obce mocarstwa wtrącają się w wewnętrzne sprawy polskie, nadal zasadami ustrojowymi w Polsce są artykuły henrykowskie, panuje oligarchia magnacka, rokosze, konfederacje.

b)Po elekcji – 1764r.: Rosja staje się protektorką państwa polskiego, rozwija się oświata i kultura, wydawane jest czasopismo „ Monitor” z inicjatywy króla ( krytykowało podział społeczny i głosiło hasła tolerancji religijnej), działa Kuźnica Kołłątajowska i mecenat króla

b) rozbiory państwa – upadek Rzeczpospolitej

N-l zaprasza wybranych uczniów do wykonania pantomimy muzycznej, pozostała część klasy ma za zadanie odczytać gesty pantomimy
N: Co chcieli wam przekazać wasi koledzy poprzez mowę gestów?
N: Proszę wskazać na mapie ściennej trzech zaborców oraz zakres terytorialny poszczególnych zaborów

Trójka uczniów ( dwie dziewczynki i jeden chłopiec) przebrani za trzech zaborców pod postaciami piekielnych mocy, odgrywają muzyczny spektakl - pantomimę obrazującą rozbiory i upadek państwa polskiego
Próba odpowiedzi: ( mogą pojawić się odpowiedzi) podział państwa, rozbiory, upadek, znikniecie Polski z mapy Europy
Trzech uczniów wskazanych przypadkowo przez nauczyciela podchodzi kolejno do mapy

c) przyczyny upadku
N: Proszę przypomnieć ogólnie przyczyny upadku państwa polskiego
Uczniowie:
- kryzys gospodarczy po wojnach w XVII wieku z Rosją, Turcją, Szwecją oraz Kozakami
- osłabienie pozycji króla ( przywileje stanowe, oligarchia , anarchia)
- wpływ obcych mocarstw na politykę wewnętrzną państwa polskiego
- brak radykalnych reform w państwie polskim

d) sąd nad Stanisławem Augustem Poniatowskim

Według wcześniej przygotowanego scenariusza n-l dzieli uczniów na:

- sędziego
- 3 świadków
- dwie strony ławników, których zadaniem będzie zebranie podczas” rozprawy sądowej” pozytywnych i negatywnych aspektów działalności króla podczas jego kadencji. Ławnicy spróbują osądzić króla choć nie będzie to łatwe zadanie
Król przedstawiony będzie w sposób symboliczny ( czaszka, korona srebrna, jabłko, berło oraz wizerunek króla, krzesło z czerwoną płachtą)
Po zakończeniu dramy, po przedstawieniu racji stron ławników cała klasa spróbuje odpowiedzieć na pytania:

1. Czy mamy prawo sądzić króla jako człowieka?
2. Czy król jest winien upadku państwa polskiego w XVIII w.?.
Uczniowie wykonują polecenie nauczyciela
„ławnicy” będą zapisywać na oznakowanych kartkach pozytywne i negatywne czyny króla

4. Zakończenie lekcji

W ramach powtórzenia całości lekcji cała klasa wraz z nauczycielem będzie wypełniać wykres-drzewo decyzyjne ( interpretacja dowolna), który ukończą w domu samodzielnie w celu znalezienia odpowiedzi na pytania problemowe.

Ocena pracy ucznia na lekcji.
Pożegnanie uczniów.

Uczniowie otrzymują wykresy drzewa decyzyjnego. Na podstawie zebranych informacji z dramy rozpoczynają wypełniać wykres, ukończą go w domu.

Pożegnanie nauczyciela.

SCENARIUSZ DRAMY – „ SĄD NAD STANISŁAWEM AUGUSTEM”

Salę lekcyjną dekorujemy według własnego pomysłu. W dramie występują trzy osoby: Sędzia, Stanisław Konarski, Tadeusz Kościuszko,Hugo Kołłątaj, symbolicznie król Stanisław ( insygnia koronacyjne w kolorze srebrnym – obrazujące króla marionetkę, czaszka, wizerunek króla – ilustracja,tron z czerwoną płachtą). Symbolikę króla nauczyciel może zrobić według własnego uznania.

Drama rozpoczyna się od wejścia Sędziego, który daje początek „rozprawie sądowej”

Sędzia: Rzecz się ma w roku 1796, po dokonaniu rozebrania Rzeczpospolitej na części i wykreślenia jej granic z mapy Europy i Świata
Oskarżony jest Jaśnie Miłościwy Król Stanisław August.
W dniu dzisiejszym zarzuca się waszej Miłości że:

1. Do rozbiorów dopuściłeś nasz Kraj.
2. Z obcymi mocarstwami bratałeś się panie nie mając żadnego baczenia na nasze bezpieczeństwo.
3. Opieszałość twych decyzji opóźniły reformy ect., ect., ect.
Powołuję na świadka Stanisława Konarskiewgo animatora Collegium Nobillum, pisarza politycznego.

Przysięgasz Waść mówić prawdę i tylko prawdę?.
Stanisław: Tak, przysięgam.
Sędzia: Czy król stronił od reform w państwie?
Stanisław: Nie, nie stronił . Wszyscy go znamy z chęci przeprowadzenia reform, mogę na to dać przykłady.
Sędzia: Jakich to reform król dokonał?.
Stanisław: Dzięki królowi Collegium dla młodzieży szlacheckiej założyłem z ojcami pijarami, które w duchu patriotyzmu ją wychowywało. Komisję Narodową Edukacyjną powołał, która pierwszym ministerstwem Oświaty się stało pod władzą świecką. Szkołę Rycerską zafundował dla szlachty ubogiej, z której sławny Kościuszko się wywodzi.Pismo „Monitor” wydawał, które piętnowało podział społeczny i brak tolerancji dla różnych wyznań.
Sędzia: Czy król poddawał krytyce obce rządy?.
Stanisław: Bezpośrednio nie, gdyż obcej siły bał się.
Sędzia: I nie było żadnego spisku?. Powiadają, że obiady czwartkowe organizował zapewne spiskując?.
Stanisław: Wysoki sądzie, wielki błąd musiał zaistnieć. Na spotkaniach zwanych obiadami czwartkowymi, które znaczną śmietankę zbierały o rzeczach literackich i kulturalnych dysputy prowadziły, ku powszechnemu rozwojowi kierując swe wywody.
Sędzia: Ciekawe rzeczy tutaj słyszę. Świadek jest wolny.Powołuję na świadka Tadeusza Kościuszkę, naczelnika powstania narodowego.
Przyrzekasz Waść prawdę i tylko prawdę mówić?.
Kościuszko: Przyrzekam.
Sędzia: Czy prawdą jest, iż król do targowicy przystał konsekwencji się obawiając po wprowadzeniu Konstytucji.
Kościuszko: Prawdą jest, iż Jaśnie Pan wielce bał się potężnych armii Rosji i Prus, dlatego przystąpił do Targowicy, ale zupełnie nie zrozumiałe jest dlaczego król nie pospieszył z pomocą, wojska nasze grom zadawały nieprzyjacielowi.
Sędzia: Czy kiedyś zawiązano konfederacje przeciw królowi?.
Kościuszko: Tak, ale nie tylko przeciw Niemu, ale i carycy Katarzynie, która nos swój wkładała w sprawy krajowe, prawa własne narzucała konsekwentnie je pilnując. Król zaś o wszystko rady lub zgody się pytał, gdyż poparcie dla reform od niej chciał wyzyskać.
Sędzia: Czy udało mu się to?.
Kościuszko: Różnie to bywało. Caryca wielką słabość do króla miała to i pozwalała Mu początkowo na wprowadzenie reform i konstytucji, ale nie przewidziała, że aż tak wiele zmienić mógł ten wyczyn. Władzę podzielił między społeczeństwem, chłopa pod opiekę rządu wprowadził, armię rozszerzył dzięki podatkom nałożonym na uprzywilejowanych, znosił liberum veto i wolną elekcję, tron dziedziczny się stawał.
Sędzia: Więcej pytań nie mam do Waszmości. Tedy zwalniam was ze świadkowania, a powołuję na tenczas Hugo Kołłątaja.
Przysięgasz Waść mówić prawdę i tylko prawdę?.
Hugo: Przysięgam.
Sędzia: Czy król po pierwszym rozbiorze zezwolił obcym ambasadorom decydować o ważnych sprawach w państwie?.
Hugo: Tak , to prawda, ale król usiłował sam na własną rękę wprowadzić program „monarchizmem oświeceniowym” nazywając.
Sędzia: Na czym polegał owy monarchizm?.
Hugo: Król chciał ograniczyć wpływ magnaterii a uaktywnić działalność oświatową i kulturalną oraz Teatr Narodowy otworzyć.
Sędzia: Wielcem już zatrwożony wiele za i przeciw naprzeciw siebie stoi. Co robić?. Odroczyć muszę
Sprawę do dnia następnego. Świadek wolny jest. Zamykam na dziś posiedzenie Sądu.