Stres - jak sobie z nim radzić? - scenariusz zajęć psychoedukacyjnych

Cele:
- uczniowie znają pojęcie stresu,
- potrafią wymienić sposoby radzenia sobie ze stresem,
- znają metody relaksacji,
- potrafią radzić sobie ze stresem przed egzaminem.
Metody: relaksacja, wizualizacja, trening autogenny Schultza i Jacobsona, praca w grupach i w parach
Pomoce: tekst „Historyjka o lwie”, wykres – stres (załącznik 2), formularze – sytuacje stresowe (załącznik 3), rysunek postaci (załącznik 4), historia – wizualizacja (załącznik 5), sznurek lub włóczka, płyta z muzyką poważną np. ścieżka dźwiękowa z filmu „Gladiator”.

Przebieg:

1. Przedstawienie się, omówienie zasad pracy grupie, zapoznanie z celem zajęć.
2. Gra wprowadzająca: „ Jestem kim chcę” – uczniowie przedstawiają się za pomocą nieprawdziwych imion i nazwisk, wymyślonych lub prawdziwych postaci.
3. Wizualizacja: „Lew” – prowadzący opowiada historyjkę o lwie, uczniowie zamykają oczy. Uczniowie opowiadają o swoich reakcjach. Wniosek: „Nasze myśli tworzą naszą rzeczywistość”.
4. Prowadzący przedstawia pojęcie stresu (załącznik 2).
5. Sytuacje stresowe: uczniowie piszą na formularzach w tabeli: Jakie drobne sytuacje stresowe dzisiaj przeżyli, jakie ważne wydarzenia w ich życiu mogą wywołać stres ( w ciągu następnych 6 miesięcy – załącznik 3a). Wspólne omówienie: podobne sytuacje, podział na rodzaje stresorów (załącznik 3b).
6. „Postać stresu”. Uczniowie w parach piszą w sylwetce człowieka piszą jakie występują u nich oznaki stresu. Przedstawiają na forum klasy (załącznik 4).
7. „Radzenie sobie ze stresem”. Uczniowie w grupach starają się dowiedzieć jakie są najczęstsze sposoby radzenia sobie ze stresem w ich klasie. Prowadzący podaje inne sposoby radzenia sobie ze stresem: autosugestia, trening oddechu, wizualizacja, humor, zamiana sposobu myślenia, relaksacja.
8. Relaksacja:
- uczniowie rysują dom obiema rękami jednocześnie (forma relaksacji),
- twórcza wizualizacja (wyobrażają sobie dowolny przedmiot i manipulują nim w wyobraźni) (załącznik 5),
- elementy muzykoterapii – psycholog przy spokojnej (klasycznej) muzyce opowiada historię,
- psycholog przeprowadza elementy treningu autogennego Schultza oraz treningu Jacobsa.
Uczniowie omawiają swoje odczucia.
9. Zmiana sposobu myślenia:
- zabawa ze sznurkami (uczniowie w parach są połączeni sznurkami, próbują znaleźć sposób na uwolnienie się bez użycia nożyczek),
- przepychanka (jak walczyć ze stresem).
Uczniowie omawiają swoje odczucia.
10. Podsumowanie i ewaluacja (załącznik 6).

Załącznik 1
Historyjka o lwie
„Wyobraź sobie, że budzisz się rano i zauważasz, że w twoim pokoju siedzi wielki lew, z otwartą paszczą i wielkimi kłami, gotowy do skoku. Co czujesz?” (tutaj czas na krótkie sygnały od uczestników w odpowiedzi na pytania). Na ogół uczestnicy mówią o strachu, choć mogą też czasem wymienić inne emocje, np. „zdziwienie” itd. Jednak na ogół istnieje zgoda na to, że gdyby rzeczywiście tak było, to większość ludzi byłaby w panice. Kontynuując historyjkę prowadzący mówi: „A teraz wyobraź sobie, że orientujesz się, że ten rzekomy lew to tylko wypchany, martwy rekwizyt. Co czujesz po stwierdzeniu tego faktu?” (znowu czas na odpowiedzi). Prowadzący kontynuuje: „A więc emocje zmieniły się radykalnie. Tymczasem w rzeczywistości nic się nie zmieniło: lew od początku był tylko rekwizytem. Zmieniło się tylko nasze myślenie o tym, co widzimy. A więc nasze emocje zależą nie tyle od sytuacji, co raczej od tego, co o tej sytuacji myślimy. Zatem tak długo, jak myślimy o sytuacji jako zagrażającej – odczuwamy lęk, gdy myślimy, że coś nas ogranicza – złość itd. Nasze myślenie może się jednak zmienić – bądź to na skutek dopływu nowych informacji (wyjaśnień), bądź też dzięki umiejętności poradzenia sobie z zagrożeniem czy pokonania przeszkody. Rzecz ma się podobnie jak z uczniem, który po przygotowaniu się do klasówki mniej się jej boi, albo z kimś, kto umie poradzić sobie z usterką jakiegoś urządzenia – i nie musi się już dalej złościć ani niepokoić”.
Załącznik 2 – wykres stresu - omówienie
Skutki zbyt wysokiego poziomu stresu – dystres:
1. Ogólne fizyczne napięcie ciała, które może objawiać się podwyższonym ciśnieniem krwi, niestrawnością i burczeniem w żołądku, suchością w ustach, wzmożonym poceniem się, dreszczami, uczuciem słabości;
2. Zaburzenia koordynacji;
3. Zwolniony refleks;
4. Lęk i zamęt w głowie;
5. Niemożność skoncentrowania się i normalnego myślenia.
Skutki optymalnego poziomu stresu – eustres:
Odprężenie fizyczne i jednoczesny przypływ energii;
1. Świadomość dobrej formy i właściwego funkcjonowania;
2. Wyostrzona uwaga, wiara w siebie;
3. Szybki refleks;
4. Zainteresowanie, zaangażowanie, łatwość realizacji zadań;
Skutki zbyt niskiego stresu – nuda:
1. Poczucie znudzenia i bezużyteczności;
2. Brak zainteresowania i zaangażowania, odpływ energii;
3. Depresja;
4. Przekonanie, że wszystko jest bez sensu;
5. Urastanie prostych prac do ogromnych zadań.

Załącznik 3a – w tabeli umieszczamy dwa pytania:
Co mnie dzisiaj zestresowało?
Jakie ważne dla mnie wydarzenia w moim życiu spowodują stres (w ciągu następnych 6 miesięcy)?

Załącznik 3b
Wśród poniższych prostokątów wybierz i zaznacz X typowe dla Ciebie sposoby radzenia sobie ze stresem. W wolnym polu wpisz – jeżeli masz – swój sposób (w tabeli):
Chodzę na długie spacery
Słucham muzyki
Jem zdrową żywność
Gram na instrumencie muzycznym
Chodzę na koncerty, imprezy
Maluję lub rysuję
Uprawiam gry zespołowe
Ćwiczę jogę
Ćwiczę na siłowni
Jeżdżę na rowerze
Czytam książki
Medytuję
Poświęcam czas na hobby
Spotykam się z przyjaciółmi
Hoduję w domu zwierzątko
Pracuję na działce

Załącznik 4 – Kontur człowieka

Załącznik 5
Twórcza Wizualizacja
Zamknij oczy i głęboko się odpręż. Przenieś się myślą do znanego ci pomieszczenia, na przykład do sypialni lub salonu. Przypomnij sobie znane ci szczegóły, takie jak kolor dywanu, ustawienie mebli, blaski i cienie. Oczyma wyobraźni zobacz siebie, jak spacerujesz po pokoju, siedzisz w wygodnym fotelu lub leżysz na kanapie.
Następnie przywołaj z pamięci przyjemne wydarzenia sprzed kilku dni; najlepiej takie, które były źródłem miłych doznań fizycznych, jak na przykład jedzenie smacznego posiłku, otrzymanie dobrej wiadomości, pływanie w chłodnej wodzie. Przypomnij sobie tę scenę jak najdokładniej i ponownie przeżywaj tamte urocze chwile.
Teraz z kolei wyobraź sobie, że przebywasz w jakiejś sielankowej miejscowości na łonie natury; leżysz na miękkiej zielonej trawie nad brzegiem orzeźwiającego strumienia albo wędrujesz przez piękny, bujny las. Może to być miejsce, w którym naprawdę byłeś, lub też stworzone w wyobraźni, idealne otoczenie, w którym pragnąłbyś się znaleźć. Zadbaj o szczegóły; stwórz je zgodnie ze swym pragnieniem.

Załącznik 6
Ankieta dla uczniów
1. Czy zajęcia były atrakcyjne?
TAK NIE TRUDNO POWIEDZIEĆ
2. Umiejętności/wiadomości nabyte podczas tych zajęć uważam za:
BARDZO PRZYDATNE MAŁO PRZYDATNE NIEPRZYDATNE