Program zajęć koła teatralnego dla klas I - III

SPIS TREŚCI

Wstęp
I. Cele i zadania
II. Treści programu
III. Metody pracy
IV. Ewaluacja
V. Uwagi dotyczące realizacji programu
Bibliografia


WSTĘP

Inspiracją do napisania programu i prowadzenia kółka teatralnego w klasach I – III były informacje o realizacji podobnych zajęć dla dzieci w szkołach prywatnych, chęć zaspokojenia potrzeb dzieci i własnych a także obserwacja „codzienności” i wysnucie smutnych wniosków.
Rodzice lepiej sytuowani, w większych miejscowościach zapisują swoje dzieci do szkół prywatnych między innymi dlatego, że proponują one szeroką gamę zajęć rozwijających zdolności pociech. Dlaczego więc nie miałyby takie zajęcia istnieć w szkołach państwowych ogólnodostępnych? Dlaczego nie miałyby w nich uczestniczyć wszystkie chętne dzieci niezależnie od sytuacji materialnej ich rodzin?
Dzieci bardzo lubią wszelkiego rodzaju inscenizacje, przedstawienia, gry dramowe, ponieważ są one oparte na zabawie, która jest bliska każdemu dziecku. Poprzez zabawę w aktorów zaspakajają swoje potrzeby takie jak: chęć działania, pragnienie akceptacji w grupie, poczucie sukcesu.
W każdej szkole na pewno znajdzie się choćby jeden nauczyciel, którego pasją będzie teatr i dodatkowa (często nieodpłatna) praca z dziećmi. Nauczyciele nauczania zintegrowanego doskonale zdają sobie sprawę z tego, że na przygotowanie wszelkiego rodzaju inscenizacji, programów artystycznych, występów trzeba poświęcić trochę czasu i nie może się to odbywać kosztem lekcji. Tak, czy inaczej i tak pozostają po zajęciach, by ćwiczyć z dziećmi opanowanie ról. Zachęcam do tego, by te spotkania odbywały się systematycznie, by zostały „zalegalizowane” i nazwane kółkiem teatralnym. To zachęci dzieci, zmobilizuje ich do pracy. Przyniesie też wiele satysfakcji prowadzącemu nauczycielowi, tym bardziej, że tego rodzaju praca z maluchami jest bardzo przyjemna. Dzieci mają wiele pomysłów, chęci, wrażliwości.
Kolejnym argumentem, jaki wymieniłam jest obserwacja codziennych zajęć dzieci, które najczęściej i najchętniej po zakończeniu lekcji siadają przed telewizorem lub komputerem. Z roku na rok zmniejsza się ilość czytelników bibliotek, klientów księgarni. Rodzice skarżą się, że dzieci niechętnie sięgają po książki.
Przy odrobinie dobrych chęci można to zmienić. Propozycją jest właśnie program zajęć koła teatralnego „Teatr”
Zawiera on sformułowane cele i zadania, informacje o metodach pracy, określone treści. Przekazałam także kilka uwag dotyczących realizacji zajęć. W ostatniej części przedstawiłam gotowe propozycje scenariuszy przedstawień, które można wykorzystać w pracy z dziećmi z klas I - III.

CELE I ZADANIA

Sztuka jest bardzo ważnym aspektem ludzkiego życia. Na co dzień stykamy się z wytworami sztuki użytkowej, słuchamy muzyki, oglądamy obrazy... Niestety w świecie współczesnym coraz częściej sztukę przez duże S zastępuje telewizja z niezbyt ambitnym serialem typu „tasiemiec”, gra komputerowa, itp. Trzeba więc stwarzać dziecku warunki kontaktu z prawdziwą sztuką, która jest źródłem wzruszeń i wielostronnej, twórczej aktywności człowieka. Kontakt z dziełami sztuki czyni człowieka wewnętrznie bogatszym. Aby sztuka mogła odegrać tę doniosłą rolę trzeba wprowadzać w nią dziecko i uczyć korzystania z jej dzieł już od najmłodszych lat.
Uczestnictwo w zajęciach koła teatralnego umożliwia dziecku dorastanie do roli widza, miłośnika sztuki teatralnej i godnego odbiorcy sztuki w ogóle ( w szerokim tego słowa znaczeniu). Istotne jest to, że ów proces przebiega niepostrzeżenie dzięki metodom opartym na zabawie, która jest bliska każdemu dziecku.
Zajęcia kółka teatralnego uwrażliwiają dzieci na piękno literatury, zachęcają do czytania, pobudzają zainteresowania akcją, przyzwyczajają ucznia do pełnej analizy utworu, pobudzają i stymulują przeżycia emocjonalne, wzbogacają słownictwo. Właściwy dobór tekstów pozwala na wskazywanie istotnych wartości życiowych, poprawnych zachowań i zdobywanie wzorów osobowych.
Dzięki spotkaniom dzieci miło i przyjemnie spędzają czas, rozwijają swoje zainteresowania. Uczą się wyrażać uczucia, ośmielają się do zabierania głosu, publicznych występów. Zajęcia umożliwiają postęp w rozwoju możliwości twórczych i odbiorczych dziecka.
Przygotowywanie programów, inscenizacji polega nie tylko na doborze literatury, głośnym czytaniu, recytacji, przydzieleniu ról ale także projektowaniu scenografii, kostiumów. Dzięki temu uczestnicy kształtują swoją wyobraźnię, sprawność manualną, pamięć, wrażliwość, aktywność, a także rozwijają zdolności plastyczne, muzyczne.
Zajęcia umożliwiają dziecku wyrażanie ekspresji:
ruchowo – mimicznej (gest, mimika twarzy, poza ciała, ruch),
ruchowo – muzycznej (improwizowany taniec, nadawanie ruchowi symbolicznego znaczenia),
werbalnej ( modulacja barwy, dynamika głosu, nadawanie emocjonalnego znaczenia symbolom słownym),
słowno – muzycznej (nucenie melodii, śpiew, improwizowanie melodii, taniec),
muzycznej (wystukiwanie rytmów, gra na różnych instrumentach, śpiew),
plastycznej (rysowanie, malowanie, montowanie, projektowanie),
konstrukcyjno – technicznej (konstruowanie pojazdów, urządzeń, dekoracji),
zabawowej (synteza wyżej wymienionych rodzajów ekspresji)
Zajęcia zachęcają do czytania, wypożyczania książek (szukanie utworów do zainscenizowania).
Wspólna praca pozwala na rozwijanie umiejętności współpracy w grupie, komunikowania się, integrację zespołu. Wyzwala poczucie odpowiedzialności za zespołowe przygotowanie i prezentację utworu.
Bawiąc się, odtwarzając różne role dziecko kompensuje niedostatki, w których żyje. Sztuka umożliwia mu przeniesienie się, choć na chwilę, w piękny, bajkowy świat.
Odpowiedni dobór ról i organizacja pracy zespołu umożliwi aktywność dzieci nieśmiałych.
Tak więc, ogólnie rzecz biorąc, zajęcia spełniają funkcję poznawczą, kształcącą, terapeutyczną, kompensującą, wychowawczą.

TREŚCI PROGRAMU
Program koła teatralnego „Teatr” ma charakter:
podmiotowy (cele edukacyjne są związane z zainteresowaniami i uzdolnieniami dziecka),
czynnościowy (dzieci pracując wykazują się określonymi zdolnościami, umiejętnościami, poszerzają wiedzę i doskonalą swoje umiejętności),
funkcjonalny (treści są podporządkowane kształceniu umiejętności).
Treści programu „Teatr” są ściśle powiązane z treściami programu nauczania zintegrowanego. Realizując program „Teatr” realizujemy też zagadnienia programowe programu nauczania zintegrowanego, m.in.:
różne formy ćwiczeń w czytaniu,
recytacja,
kształcenie umiejętności wyrażania sądu na temat danej postaci lub zdarzenia,
układanie i pisanie zaproszeń, zawiadomień,
redagowanie sprawozdań, opisów, opowiadań,
plastyczne przedstawienie scen inspirowanych przez utwory literackie,
projektowanie kukiełek, dekoracji, kostiumów,
układanie akompaniamentu do piosenek i zabaw,
zabawy ze śpiewem,
opanowanie układów tanecznych.
Obok tych treści podczas zajęć kółka teatralnego realizujemy treści bezpośrednio związane z programem „Teatr”:

Dział programu. Treści szczegółowe. Zakładane osiągnięcia

1. Rodzaje teatru i spektakli teatralnych
* 1. Zapoznanie dzieci z rodzajami teatru i spektakli: teatr dramatyczny, operowy, zawodowy, amatorski, objazdowy, kukiełkowy,
* 2. Przygotowywanie przedstawień aktorskich, kukiełkowych, teatru cieni, żywego słowa

Uczeń rozpoznaje rodzaje teatrów, potrafi przygotować przedstawienie z aktorami, z wykorzystaniem kukiełek, pacynek, teatru cieni, potrafi współdziałać w zespole, umie krytycznie ocenić swoje szanse w danej roli, uzasadnić propozycje przydziału ról, czuje się współodpowiedzialny za efekty pracy zespołu.

2. Terminy związane z teatrem
* 1. Elementy teatru: scena, kurtyna, widownia, garderoba, reflektory,
* 2. Elementy sztuki: scena, akt, antrakt,
* 3. Ludzie: aktor, mim, widz, reżyser, scenograf,
* 4. Zachowanie w teatrze: cisza, oklaski, autograf, dedykacja

Uczeń potrafi posługiwać się słownictwem związanym z teatrem

3. Rola teatru
* 1. Realizowanie utworów scenicznych,
* 2. Popularyzowanie dzieł sztuki pisarskiej,

Uczeń rozumie potrzebę oglądania spektakli teatralnych, poznaje znaczenie teatru dla rozwoju człowieka.

4. Zachowanie w teatrze
* 1. Zachowanie przed sztuką ( korzystanie z szatni)
* 2. Zachowanie na widowni (dzwonki w teatrze, cisza, oklaski)
* 3. Wyjazdy do Teatru Lalek i Teatru im. S. Jaracza w Olsztynie.
* 4. Wyjścia do Kina Narie w Morągu – oglądanie przedstawień teatru objazdowego.
* 5. Oglądanie przedstawień i inscenizacji w wykonaniu dzieci.

Uczeń umie kulturalnie oglądać sztuki teatralne, umie zachować się w teatrze i podczas przedstawień.

5. Plakat teatralny. Program.
* 1. Znaczenie programu i plakatu.
* 2. Informacje zawarte w programie i na plakacie.
* 3. Wykonywanie programów i plakatów.

Uczeń umie wykonać program i plakat teatralny, potrafi rozdzielić pracę i współpracować w grupie, korzysta z różnych materiałów i technik plastycznych.

6. Muzyka w przedstawieniach
* 1. Znaczenie muzyki w przedstawieniu.
* 2. Dobieranie muzyki do określonych fragmentów przedstawienia.
* 3. Układanie akompaniamentu.
* 4. Opracowywanie układów tanecznych.

Uczeń potrafi dokonać wyboru muzyki ze względu na jej dynamikę i nastrój, umie ułożyć akompaniament z wykorzystaniem instrumentów perkusyjnych lub przedmiotów zastępczych (gazety, butelki, gra na niby), potrafi zatańczyć w rytm melodii.

7. Scenografia
* 1. Znaczenie dekoracji, kostiumów, rekwizytów.
* 2. Projektowanie dekoracji i kostiumów.
* 3. Wykonywanie elementów dekoracji i zestawianie ich w całość4. .
* 5. Dobór rekwizytów.

Uczeń potrafi współdziałać z zespołem, umie zaprojektować i wykonać proste elementy, podaje i uzasadnia własne propozycje.

8. Tworzenie scenariusza.
* 1. Dobór literatury.
* 2. Wyodrębnienie wydarzeń, postaci
* 3. Przydział ról.
* 4. Tworzenie prostych scenariuszy.
* 5. Praca w oparciu o gotowe scenariusze.
* 6. Budowa scenariusza.

Uczeń korzysta z biblioteki w poszukiwaniu utworów do zainscenizowania, potrafi czytać gotowy scenariusz ( role, przypisy), próbuje układać własne scenariusze.

9. Wyrażanie opinii na temat obejrzanej sztuki.
* 1. Ocena własnych przedstawień po premierach, występach i po obejrzeniu nagrań na kasecie video.
* 2. Wyrażanie opinii na temat sztuk teatr.

Uczeń potrafi kulturalnie dyskutować, ocenić przedstawienie teatralne, wskazać na godne uwagi elementy ( dekoracji, gry aktorskiej), dostrzec mankamenty i wskazać możliwości poprawy.

METODY PRACY
Podczas zajęć koła teatralnego są wykorzystywane różnorodne metody aktywne, które pozwalają wszystkim przyswajać wiedzę, umiejętności, rozwijać twórczość, wyrażać ekspresję ( w różnych jej formach). Są wśród nich:
grupy zadaniowe,
burza mózgów,
dyskusja,
poszukiwania,
metoda prób i błędów,
dramy,
gry,
autoprezentacja,
ćwiczenia praktyczne.

Stosowanie różnych metod umożliwia organizację pracy w grupach, a także indywidualizację w pracy i indywidualne traktowanie każdego dziecka. Dzięki temu każdy uczestnik zajęć może w maksymalny sposób rozwijać swoje zainteresowania, zdolności i umiejętności.

EWALUACJA

Ewaluację programu stanowią wspólne rozmowy, dyskusje, próby oceny pracy po zajęciach, próbach, przedstawieniach. Doskonałą oceną są opinie rodziców, nauczycieli i innych dzieci zaproszonych na przedstawienia. Najczęściej oceny najbliższych są bardzo pochlebne, co umożliwia dzieciom przeżycie sukcesu i bardziej mobilizuje je do pracy. Inną formą ewaluacji jest przygotowanie wystawki fotograficznej po danym przedstawieniu lub ukazującej pewien etap prac. Bardzo ciekawe jest także oglądanie własnych przedstawień zarejestrowanych na kasetach video. Dzieci mają wówczas okazję spojrzeć na siebie w roli aktora z innej perspektywy. Teraz jako widzowie mogą ocenić przedstawienie, wskazać mocne i słabe strony, krytycznie spojrzeć na własną twórczość docenić siebie i swoje możliwości.

UWAGI DOTYCZĄCE REALIZACJI PROGRAMU

Program „Teatr” jest przewidziany do realizacji podczas zajęć koła zainteresowań, więc już z założenia przeznaczony jest dla chętnych dzieci. Kiedy zaczęłam organizować kółko teatralne w klasie I zaprosiłam na nie wszystkich uczniów. W kolejnym roku szkolnym, kiedy dzieci orientowały się na czym polega praca na zajęciach kółka same podjęły decyzję. Przychodziły tylko te, które czuły taką potrzebę, były zainteresowane wspólną pracą.
Zajęcia odbywają się dwie godziny tygodniowo. W czasie spotkań wszystkie opisane wcześniej treści są realizowane w trakcie zabawy i aktywnej twórczej pracy dzieci. Obok zabaw, ćwiczeń dramowych, wyjazdów do teatru dzieci przygotowują krótkie scenki oraz dłuższe przedstawienia. Czas przygotowywania jest uzależniony od długości, złożoności, stopnia trudności scenariusza. Prace nad przygotowaniem przedstawienia polegają na:
zapoznaniu ze scenariuszem i omówieniu jego treści,
wyodrębnieniu postaci i przydzieleniu ról,
czytaniu scenariusza,
czytaniu z podziałem na role,
recytacji tekstu,
próbach inscenizacji,
przygotowaniu kostiumów,
zaprojektowaniu i przygotowaniu dekoracji,
przygotowaniu plakatu, zaproszeń i doręczeniu ich,
prezentacji przedstawienia zaproszonym gościom,
dyskusji nad efektem wspólnej pracy, ocenie występów.
Inscenizacje mogą być odtworzeniem zapisanych ról, samodzielnym twórczym działaniem uczniów, którzy sami tworzą scenariusz, dialogi, scenografię. Wszystko zależy od uczestników koła teatralnego, ich pomysłowości, kreatywności, chęci a także zaangażowania prowadzącego nauczyciela.

BIBLIOGRAFIA
Janina Awgulowa, Wacława Świętek, Inscenizacje w klasach początkowych, WSiP, Warszawa 1985
Robert Gloton, Claude Clero, Twórcza aktywność dziecka, WSiP, Warszawa 1988
Krystyna Lenkiewicz, Wybór wierszy okolicznościowych dla klas I – III, WSiP, Warszawa 1990
Stanisław Popek (red),Aktywność twórcza dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1988
Maria Tyszkowa (red), Sztuka dla najmłodszych, PWN, Warszawa – Poznań 1977
Irena Wojnar (red), W kręgu wychowania przez sztukę, WSiP, Warszawa 1974