Problem edukacyjny: W jaki sposób pomóc uczniowi nadwrażliwemu?

Anna Kettner
WSHE Pedagogika Ogólna
II rok niest., II st.
2009-10-29

Wychowanie Na Co Dzień., Nr. 1-2(64-65)
styczeń-Luty 1999
Kawula S., „Samotność licealistów”, str. 14

PROBLEM EDUKACYJNY: W jaki sposób pomóc uczniowi nadwrażliwemu?

Wstęp

Stanisław Kawula na podstawie wyników badań Violety Paczkowskiej, opartych na wypowiedziach młodzieży z Gdańskiego Telefonu Zaufania „Anonimowy Przyjaciel”(1992r), wyprowadził dowód na istnienie 7 podstawowych problemów osamotnienia młodzieży. Należą do nich: dysleksja, nadwrażliwość, uzależnienie od rodziny, lękliwość, chamstwo, tzw. kucie, samotność przez zawiedzenie uczuć.
Jego niepokój budzi coraz bardziej obniżający się wiek młodzieży z tymi problemami, dotykają one już nawet dzieci. Wg niego jedna czwarta ludzi młodych czuje się samotna. Przyczyn zjawiska upatruje w zanikających więziach rodzinnych, alkoholizmie, konfliktach małżeńskich, nieporozumieniach w szkole(w grupie rówieśniczej i w relacjach uczeń-nauczyciel), problemach uczuciowych, zdrowotnych, seksualnych. Oblicza samotności są różne, przez wyizolowanie, postawy lękliwe, agresywne, zamykanie się w sobie, po mysli i próby samobójcze. Zauważa Kawula, że pod względem opisowym i rozwojowym, samotność jest uwarunkowana kulturowo(bywa wyborem osamotnionego, wymuszana przez innych, może przybierać formę izolacji przestrzennej i wynikać z naturalnej sytuacji społecznej, rodzinnej, etc.). Jest ona rozumiana jako przekleństwo ludzkiego życia, rzadko jako przejaw rozwoju osobowego. Generalnie są dwie przyczyny samotności: zewnętrzna i wewnętrzna.

NADWRAŻLIWOŚĆ

Badania naukowe dowodzą, że ludzie nadwrażliwi to zazwyczaj ludzie o wysokim współczynniku inteligencji, „emocjonalni” – reagujący niewspółmiernie do zaistniałego bodźca, często mający w związku z tym objawy wegetatywne ze strony układu nerwowego. Bywają zamknięci w sobie, odznacza ich często stan wewnętrznego napięcia nerwowego, izolują się, mogą przejawiać autoagresję, mają problemy z kontaktami interpersonalnymi, często posiadają uzdolnienia twórcze, bywają jednostkami wybitnymi, nie znajdującymi jednak pełnego zrozumienia. Często ulegają wpływom innych osób lub popadają w uzależnienia. Jest to wówczas wyrazem nie radzenia sobie z rzeczywistością, lub ma komponentę kompensacji.

Analizie poddano przypadek uczennicy, którą rozpoznano jako bardzo inteligentną, niepewną siebie, często onieśmieloną, nadmiernie wrażliwą. Sama uczennica upatruje przyczyn osamotnienia w swoim wnętrzu. Rozpoznaje to jako niemoc uporania się z własną przeszłością. To budzi w niej sprzeczność uczuć – „czy mogę, czy też do końca nie chcę”, gdybym mogła zacząć żyć od nowa”. Jednocześnie wie, że ucieczka w inną rzeczywistość jest pozorna i nie przyniesie rozwiązania. Dziewczyna ma świadomość swego stanu i che pomocy osoby kompetentnej. Stany lękliwości, wewnętrznego napięcia i załamania psychicznego, pogłębiają i utwierdzają ją w osamotnieniu. Przyczyny jej samotności tkwią w osobowości, ale także wtórnie nakładają się czynniki zewnętrzne.

Zadaniem terapeuty, pedagoga, powinno być:

1. zidentyfikowanie problemu(nazwanie go, posiadanie wiedzy na jego temat). Terapeuta powinien umieć uzasadnić dlaczego zwrócono uwagę na danego ucznia,
2. należy odnaleźć genezę zjawiska i prześledzić jego dynamikę(posłużenie się obserwacją, wywiadem, analizą dokumentów, informacjami od osób trzecich w tym rodziny,
3. dokonanie analizy przypadku i wyciągnięcie wniosków co do istniejącego problemu(poznać zjawisko w czasie – kiedy się zaczęło, jak długo trwa, jak przebiegało – zmieniało się),
4. określenie znaczenia problemu(w odwołaniu do wybranej teorii, doświadczeń własnych),
5. prognozowanie(na podstawie analizy przypadku, literatury i własnych przeżyć)
6. skonkretyzowanie propozycji rozwiązania problemu(określenie celów, zadań terapeutycznych, naprawczych, zadań profilaktycznych). Terapeuta musi przedstawić uczniowi plan działań – kto, co, kiedy i jak ma to robić,
7. wdrażanie oddziaływań(śledzenie stosowanych działań i ich skutków),
8. podsumowanie efektów oddziaływań terapeutycznych(porównanie prognozy z uzyskanymi efektami).

Podsumowanie

Uczeń z problemami nigdy nie powinien być sam po osiągnięciu stanu wyrównania. Zawsze należy go obserwować w sposób nie nachalny i dyskretny. W razie potrzeby służyć wsparciem i pomocą. Trzeba mieć stały kontakt z jego najbliższymi i w razie potrzeby stosować także terapię rodziny, ponieważ niezmiernie rzadko przyczyna problemu tkwi tylko w nim samym. Tu, duże pole do działania ma jego wychowawca, pedagog szkolny oraz rodzice, także rówieśnicy z najbliższego środowiska.

Anna Kettner