Francesco Petrarca

Francesco Petrarca (1304-1374) -

-„Dziecko i ojciec swoich czasów”, uznawany za prekursora humanizmu, nurtu filologicznego bardziej niż filozoficznego, który kierował uwagę myśli ludzkiej na osobę i sprawy człowieka; jego godność poczucie wolności, wszechstronny rozwój i harmonijne współżycie w społeczeństwie. Humanizm podkreślał siłę ludzkiego rozumu, indywidualizm. Terencjuszowskie: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce”, zostało naczelnym hasłem humanizmu. Ten prąd filozoficzny zaistniał w epoce renesansu włoskiego(XIV-XVIw.), zakładał odrodzenie się człowieka w duchu chrześcijańskim, odnowienie ludzkiego życia przez „oczyszczającą siłę miłości oraz przywrócenie wzorów antycznych. Cechą humanizmu renesansowego była postawa filologiczna(ambicja zrekonstruowania klasycznej łaciny, pomników literackich np. Biblii oraz przywrócenia greki i języka hebrajskiego. Wywyższanie nauk humanistycznych ponad inne, już u Petrarki wiązało się z pogardą okazywaną naukom przyrodniczym, rozwijanym przez odłamy scholastyków, m.in. Franciszkanów. Program zawężania nauki i filozofii do studiów nad człowiekiem, wyraził Petrarca m. in. Pytaniem: „ na co mi się przyda znajomość natury dzikich zwierząt i ptaków, ryb i wężów, skoro nie znam, nie staram się poznać natury człowieka?” Powrót ku starożytności nakazywał ignorować odkrycia „ciemnych mnichów”, a trzymać się poglądów autorytetów starożytnych.
Wielu humanistów było ludźmi głęboko wierzącymi. Krytykowali jednak przedstawicieli Kościoła, zwłaszcza za niskie wykształcenie, symonię (Symonia, świętokupstwo – handel godnościami i urzędami kościelnymi, sakramentami oraz dobrami duchowymi. Nazwa pochodzi od Szymona Maga, który chciał kupić od świętych Piotra i Jana przywilej udzielania daru Ducha Świętego) i nepotyzm. Humanizm nie zrodził się jako ruch antyreligijny czy antypapieski. Humaniści zasiadali na tronie papieskim(Mikołaj V, Pius II), zostawali mecenasami sztuki.

Francesco Petraca znany bardziej jako poeta, autor ”Sonetów do Laury”, był uczonym, humanistą, pasjonował się filologią, zbierał starożytne manuskrypty. Do jego największych odkryć należą listy Cycerona. Słynął z pięknej literackiej łaciny, dorównującej twórczości Horacego, Cycerona i Owidiusza. To on jednak zaczął pisać w języku gminu, po włosku, stąd późniejszy petrarkizm(tendencja literacka, naśladownictwo, w Polsce - Kochanowski). Petrarca formułował program kształcenia mówcy i obywatela republiki, wiódł życie kosmopolity, podróżował, prowadził bogatą korespondencję z wieloma intelektualistami Europy, miał przyjaciół na dworach królewskich. Warto też wspomnieć, że znany jest z uczestnictwa w jednej z pierwszych wypraw turystycznych i alpinistycznych w roku 1336 na Mont Ventoux, którą opisał w liście. W 1341r. został uwieńczony wieńcem laurowym – najwyższym odznaczeniem przyznawanym twórcom, w Rzymie na Kapitolu.
Petrarca był pełen entuzjazmu dla przeszłości Rzymu, zbierając ocalałe zabytki kierował się umiłowaniem piękna i podziwem dla doskonałości dzieła sztuki, utrwalając nowe kryterium u progu Odrodzenia. Wyznawał etykę chrześcijaństwa, potępiał oszczerców, chwalił uczciwą krytykę. Podkreślał samotność jako elitarną postawę życiową(za Horacym i jego dziełem „Nienawidzę wulgarnego pospólstwa’). Wyznawał ideały miłości, piękna i samotności.
W Petrarce godził się humanista i wierzący chrześcijanin, bowiem w uprawianiu filozofii i praktykach religijnych widział środek do doskonalenia się. Analizował własne życie duchowe, moralność człowieka stawiając na pierwszym miejscu. Wierzył, że studiami nad starożytnością, wytycza drogę nowych i trwałych przemian, które miały wskrzesić czy odrodzić literaturę i sztukę. Uwielbiał Cycerona, Senekę, Arystotelesa i Wergiliusza, ale cenił także św. Hieronima, Augustyna czy św. Ambrożego(dualizm poglądów, charakterystyczny dla zmiany wzorów kultury średniowiecznej na humanistyczną). Znalazło to zresztą odzwierciedlenie w jego twórczości(pisanie po łacinie i włosku). Pisać i mówić po łacinie jak Cyceron było marzeniem wszystkich humanistów.
Petrarca krytykował scholastykę, a nie Kościół w ogóle. Podkreślał indywidualizm, piętnował pogardę dla człowieka. Polemizował w swojej twórczości, w duchu nowożytnego humanizmu, np. w „Rozważaniach moralnych”, poemacie epickim „Africa”, „O postępowaniu w dobrej i złej doli”, „Czterech księgach inwektyw przeciwko pewnemu lekarzowi”. Walczył z fałszywą wiedzą, błędnymi metodami, powszechną ciemnotą. Pochwałę życia w odosobnieniu na kompletowaniu własnego wnętrza i duchowości zawarł w „O życiu w samotności”, „Psalmach pokutnych”, a kryzys moralno-religijny w „Tajemnicy mojej”. Z biegiem czasu zaistniał jako poeta liryk, twórca „Pieśni”, które są dziełem sztuki harmonijnej, zawierającej wiele efektów stylistycznych i wersyfikacyjnych. W „Pieśniach”, zgodnie z epoką tryumfują: miłość, czystość, śmierć, sława, czas i boskość. Oprócz wierszy miłosnych są tam utwory, w których poeta boleje nad politycznym upadkiem Włoch(„Italio moja”). Widzi możliwość zmiany sytuacji państwa w bardziej republikańskim ustroju, bez obcych wpływów i wojsk najemnych.
Petrarca snuł w myślach ideały zjednoczonej Italii.

Podsumowując, należy podkreślić, że był autorem nowej koncepcji edukacji, odrzucającej dominującą tradycję arystotelesowską, by w jej miejsce wprowadzić wartości klasyczne w nowej dziedzinie. Nosiła nazwę litterae humanae(poznanie natury ludzkiej = znajomość przeżyć człowieka).

Przygotowała: Anna Kettner

Na podstawie:

1. Krajewski M., Historia wychowania i myśli pedagogicznej, wyd. Novum, 2006
2. Michałowska T., red., Jan Kochanowski i epoka renesansu, PWN, Wa-wa1984
3. Miłkowski T., Termer T., Leksykon lektur szkolnych, oficyna Wydawnicza, Wa-wa 2000
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Francesco_petrarca, 2009-02-21 13:14
5. http://serwisy.gazeta.pl/swiat/2029020,34180,1788305.html?sms_code, Petrarka. Prawdziwa wielkość poety, Mikołajewski J., 2009-02-21 13:29
6. http://kłp/doda.phpakcja=druk Kulturalna Polska, Francesco Petrarca –Życie i twórczość, 2009-02-21 13:15
7. WWW.wlochy:edu;pl, Historia Włoch, Francesco Petrarca – Dziecko i ojciec swoich czasów
8. http://pl.wikipedia.org/wiki/Petrarkizm,kategoria:Teoria literatury, 2009-02-21 13;20
9. www.metapedia.pl, Humanizm renesansowy, 2009-02-21 15;57
10. http://pl.wikipedia.org/wiki/Renesans, 2009-02-21 15:59
11. http://pl.humanizm.org.p/projekt/struktura-badan.html 2009-02-23 17:16
12. http://pl.sciaga.p/tekst/92563_93_humanizm_renesansowy 2009-02-23 17:20

Włocławek 2009 WSHE