Wychowanie ekologiczne w rodzinie - "Baw się, dbając o nasz świat"

Referat dla rodziców

WSTĘP

Liczne relacje na temat pogarszającej się sytuacji środowiska, katastrof i skandali ekologicznych mogą stać się pokusą, aby tu właśnie umiejscowić punkt ciężkości wychowania ekologicznego. W innym przypadku zagraża niebezpieczeństwo, że przemieni się ona w pedagogikę katastrofizmu, we wrażenie, że o naturę należy się troszczyć dopiero wtedy, gdy jest zniszczona bądź gdy grozi jej zniszczenie.
Wrażliwe dzieci mogą na ciągle powtarzające się przerażające wieści reagować brakiem zainteresowania, agresją czy depresją, gdyż są przez nie po prostu emocjonalnie przeciążeni.
Mądra edukacja ekologiczna nie może ograniczać się do przekazania porcji wiadomości niezbędnych do zrozumienia, jak funkcja myć świat przyrody. Powinna również pomóc w znalezieniu miejsca w świecie pojmowanym jako harmonijna całość ludzi z przyrodą. Powinna także służyć wykształceniu aktywności i odpowiedzialności za los Ziemi. Odpowiedzialność i aktywność, możliwość podejmowania decyzji proekologicznych to nie tylko sprawa wiedzy ale i postaw. Postawy zaś wywodzą się z mocno wpojonych zasad etycznych i wykształconej (przyjętej) hierarchii wartości. Właśnie kształcenie tych zasad i hierarchii, gdzie „wolę być” górowałoby nad „wolę mieć”, powinno leżeć u postaw strategii edukacji ekologicznych przyjętych w aktualnych warunkach Polski.
Ogromną rolę w edukacji odgrywa dom rodzinny. Od najwcześniejszych lat kształtują się postawy proekologiczne albo, niestety, antyekologiczne wzorce kulturowe. Od domu rodziców, rówieśników, od spontanicznych organizacji ekologicznych należy oczekiwać nie alternatywy wobec formalnej instytucjonalnej oświaty i wychowania, ale harmonijnego uzupełnienia i wzbogacenia całego procesu edukacji.
Jeżeli chcemy wpłynąć na innych, musimy wiedzieć, że jednym z najsilniejszych środków perswazji jest dobry przykład. Zanim więc powiemy drugiemu, co powinien robić, a czego nie, zastanówmy się nad władnym postępowaniem. Należy policzyć, ile sposobów życia w zgodzie z przyrodą, stosujemy na co dzień we własnym życiu.
Przekonywanie jest znacznie trudniejsze, ale też bardziej skuteczne niż walka. Wytrwanie w cierpliwym, taktownym i życzliwym przekonywaniu wymaga więcej siły ducha niż wytrwanie w walce. Należy pamiętać, że człowieka zmuszonego trzeba będzie nadal pilnować, natomiast człowiek, którego przekonamy, będzie odtąd postępował właściwie z własnej nieprzymuszonej woli.
Najważniejszym jest to, aby jak najwięcej ludzi zrozumiało i przyjęło do umysłu i do serca przesłanie ekologii w obydwu jej znaczeniach.

ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA

Jak wiele z problemów ochrony środowiska wywołanych jest przez ludzką chciwość. Chcemy zużytkować wszystkie zasoby planety dla własnego zysku, tu i teraz. Nie o takiej planecie myślał Pan Bóg, powierzając ludziom swoje dzieło.
Pierwszym krokiem w edukacji ekologicznej będzie przybliżenie dzieciom problemów ochrony środowiska, ich przyczyn i skutków oraz wymaganych rozwiązań. Świetną pomocą będzie tu gra „światowa wioska”. Przeznaczona jest ona dla 3-7 graczy. Może pomóc uzyskać lepszy obraz niektórych zagrożeń środowiska. Celem gry jest zebranie jak największej liczby zestawów składających się z trzech kart. Należy rozdać graczom karty. Gracz pierwszy, który siedzi po lewej stronie rozdającego, pyta jedną osobę, czy ma ona potrzebną mu do zestawu kartę. Robi to, zadając np. takie pytanie: „czy masz rozwiązanie problemów kwaśnych deszczów?” .Jeśli gracz ten ma kartę z rozwiązaniem z zestawu „kwaśny deszcz”, odczytuje głośno odpowiedź i przekazuje kartę graczowi pierwszemu. Jeśli jej nie ma odpowiada „nie” i teraz on zadaje pytanie.
Jeżeli gracz ma trzy karty z jednego zestawu, odkłada je na stół.
Jeśli grają trzy osoby, gra kończy się wtedy, gdy jeden z graczy pozbędzie się wszystkich kart. W innym wypadku gra toczy się do momentu skompletowania wszystkich zestawów.

II. ZABAWA W „ZIELONE”

Podobno chcąc zmienić świat, powinno się najpierw zacząć od siebie. Trudno jednak nie być posądzonym o puste deklaracje ekologicznych intencji, jeśli swoich codziennych zachowań nie podda się krytycznej ocenie z punktu widzenia wpływu na środowisko. I odwrotnie, jeśli samemu nie zadba się, by uniknąć szkodliwych wpływów zatrutego środowiska.
Najpierw trzeba zdać sobie sprawę, że z kroków małych sumuje się czyny wielkie i że dopiero właśnie powszechność pewnych nawyków i zachowań powoduje dostrzegalne efekty. Np. zaoszczędzony litr wody pomnożony przez parę milionów osób daje już pojemność małego jeziorka.
Spróbujmy przyjrzeć się naszym codziennym zachowaniom i ich skutkom.
Oszczędność energii elektrycznej i gazu na domowy użytek ma jeden niezaprzeczalny walor. Efekt widzimy dość szybko, kiedy zmniejszają się płacone rachunki.

A oto kilka pomysłów na stworzenie strefy oszczędzania energii.

Warto wiedzieć, że każda domowa działalność: pranie, gotowanie wody itp. może być przeprowadzona z wielką troską o energię.
Należy nauczyć dzieci, aby gotując wodę na herbatę robiły to z wyczuciem, obliczając z grubsza, ile filiżanek może być wypitych, by nie dopuścić do sytuacji, że dla jednej szklanki gotuje się pełny czajnik.
Jeżeli chodzi o energię zużytą na ogrzewanie mieszkań, to pole do oszczędności jest ogromne. Zacznijmy od izolacji okien i drzwi.
Należy poprosić dziecko, aby za pomocą piórka zawieszonego na nitce odnalazło źródło przeciągów. Gdy dziecko przytrzyma je w pobliżu okien, drzwi czy innych miejsc mogących być źródłem przeciągu, piórko będzie się poruszać nawet przy najsłabszym powiewie wiatru.
Następnie należy zachęcić dzieci do zrobienia „gąsienicy” – by zatrzymać przeciąg z okna lub pod drzwiami. Gąsienicę robi się następująco: trzeba zmierzyć szerokość okna lub drzwi, wyciąć dwa paski materiału tej samej długości, co okno czy drzwi. Ich szerokość powinna wynosić ok. 8 cm . Następnie zszywamy ze sobą dwa paski z trzech stron, tak aby jeden węższy bok pozostał otwarty. Powstały worek wywracamy na drugą stronę, wypełniamy piaskiem i zszywamy. Na koniec w równych odstępach przewiązujemy worek sznurkiem. Żeby wykonany przez nas worek przypominał swym wyglądem gąsienicę, musimy wykonać odp. dekorację.

Gdy przepali się żarówka w dziecinnym pokoju warto się skusić i pójść z dziećmi do sklepu i zakupić energooszczędną żarówkę. Są one droższe niż zwykłe żarówki, ale zużywają o 80% mniej energii i działają osiem razy dłużej (o tym również powinno wiedzieć dziecko).

Możemy również zaproponować dziecku napisanie listy o różnych sposobach oszczędzania energii, zwłaszcza w zimie, a następnie powiesić ją na drzwiach jego pokoju.

Oto przykład:
- Czy zamknąłeś okna?
- Czy zaciągnąłeś zasłony?
- Czy wyłączyłeś wszystkie urządzenia elektryczne?
- Czy pogasiłeś światła?
- Teraz zamknij za sobą drzwi.

Spróbujmy zastanowić się wspólnie z dzieckiem, czy aby nasze zużycie wody nie jest przesadnie duże? I jak temu zapobiec? Przypomnijmy dziecku o dokręcaniu kranu. Spróbujmy przekonać je, że prysznic jest dużo oszczędniejszy i zdrowszy niż kąpiel w pełnej wannie. Jeżeli jesteśmy już przy toalecie, warto zwrócić uwagę na zużycie papieru toaletowego. Musimy poinformować dzieci, że właśnie ten brudny szary papier z makulatury to coś, co budzi podziw działaczy ekologicznych z krajów, gdzie najładniejszy papier toaletowy produkuje się szkodząc środowisku powstającymi w procesie wybielania dioksynami.
Warto również zwrócić uwagę na środki kosmetyczne i czyszczące. Zamiast używać „sterty” środków, które zagrażać mogą nie tylko środowisku ale również nam, zaproponujmy dziecku zabawę w „domowego chemika”. Przyrządźcie dla siebie i innych kilka preparatów „domowej roboty”. Zróbcie maseczkę oczyszczającą twarz.
Można wykonać ją z kleistej papki owsianej z miodem i cukrem z dodatkiem oliwy z oliwek.
Sporządzić można również pastę do czyszczenia metali. Zmieszajcie 2 łyżki stołowe soli z taką ilością octu, by sól rozpuściła się. Dodaj mąkę by uzyskać odpowiednio suchą pastę.
Kolejną zmorą cywilizacji są śmieci. Jeżeli wyrzucamy je wszystkie do tego samego pojemnika, nie możliwe jest ich późniejsze sortowanie i uzdatnianie. Są one często pakowane do olbrzymich kontenerów, a następnie zakopywane w ziemi. Jednak takie metody nie zdają egzaminu na dłuższą metę. Np. rozkładające się odpadki wydzielają trujące gazy, które w dużym stężeniu mogą zagrozić wybuchem lub samozapaleniem. Trucizny pochodzące z odpadków wsiąkają w glebę i zatruwają okoliczne źródła wodne. W ten sposób sami sobie stwarzamy problemy. Będą one mniejsze, jeśli zajmiemy się sortowaniem domowych odpadków. Zachęćmy do tego nasze dziecko i podsuńmy mu kilka użytecznych porad w tym zakresie:

Papier

Musimy znaleźć mocne pudełko tekturowe, w którym zapakujemy poskładane gazety, pudełka i papierowe torby. Każdy bok pudełka nacinamy nożyczkami i przekładamy na krzyż dwa kawałki mocnego sznurka. Końcówki sznurka przewlekamy przez nacięcia. Gdy pudło jest pełne, mocno zawiązujemy sznurki. I teraz możemy oddać tą makulaturę do skupu.

Puszki
W zestawie do utylizowania puszek powinny się znaleźć duża torba, drewniany młotek, magnes i stary worek. Gdy puszki są puste, sprawdzamy każdą magnesem. Jeżeli magnes przyciąga puszkę, to nie jest ona zrobiona z aluminium i można ją wyrzucić. Jeśli magnes nie przyciąga puszki, to nadaje się ona do utylizacji, należy ją umyć, a potem wysuszyć.

Następnie każdą aluminiową puszkę wkładamy do worka i uderzamy młotkiem, aż będzie całkiem płaska. Spłaszczone puszki mogą być przechowywane w dużej torbie do czasu wywiezienia do zakładu utylizacji.

Szklane butelki
Stara skrzynka na butelki jest użyteczna przy magazynowaniu i przenoszeniu szkła. Większość punktów skupu butelek wymaga, by butelki były sortowane według kolorów oraz dodawane bez nie stalowych nakrętek.

Plastyk
W pobliskim supersamie pewnie przyjmują niektóre plastykowe butelki po napojach. Zbieramy je wtedy do kartonowego pudła. Reszta plastykowych butelek musi być wyrzucona na śmieci, ale przez ich spłaszczenie możemy zmniejszyć przestrzeń, którą zajmują.

Namówmy również dzieci, aby zrezygnowały z kupna nowych zabawek na rzecz zabawek, które mogą zrobić same. Są one wtedy nie tylko ekologiczne ale przynoszą dużo frajdy i zadowolenia.

Najlepszym sposobem jest wykonanie potrzebnych akcesoriów i dodatkowych elementów do kupionych już zabawek.

KOSMICZNE CENTRUM DOWODZENIA.
Znakomicie nadaje się dla najróżniejszych ruchomych zabawek. Wykonamy je z pudełek i kawałków opakowań zestawionych na jednym dużym kawałku tektury i malujemy w ten sposób, by sprawiały wrażenie budynków i różnych kosmicznych urządzeń.

ŻYWE BŁOTO.
Wykonujemy je z dwóch łyżek mąki kukurydzianej zmieszanych z dwoma łyżkami zimnej wody. Do tego dodajemy dwie krople zielonego barwnika spożywczego. Mieszanina zachowuje się bardzo dziwnie – twardnieje, gdy ją ściskasz, a rozpływa się, gdy przestajesz! Jest całkiem bezpieczna w użyciu i łatwo się spiera z ubrań.

ŚWIAT LALEK.
Sindy, Barbie i inne tego typu zabawki mają już dużo ubrań i różnego wyposażenia. Można je kupić ale po co? Jeśli można zrobić je samemu. Ze skrawków materiałów, filcu oraz futerek proponuję zaprojektować kolekcję ubranek.

Z drobnych koralików i drucika topikowego możemy wykonać biżuterię. Torebkę zaś z materiału przyklejonego do kawałka tektury. Pasek to kawałek starego łańcuszka. Dom dla lalek można zrobić z polistyrenowych kafelków sufitowych wzmocnionych przez podklejenie ich cienkim kartonem.

ZAKOŃCZENIE

W edukacji ekologicznej należy pamiętać iż zabawa zajmuje szczególne miejsce w systemie wychowania. W sytuacjach zabawowych dziecko przyjmuje początkowo rolę dorosłego, z czasem wraz z rozwojem „oddziela się od dorosłego, żeby działać tak jak dorosły”. Dorosły przedstawia się jako wzorzec działania. Dlatego też musimy dać dziecku dobry przykład na życie w zgodzie z przyrodą.
Nie wystarczy również zaplanować pracy z dziećmi, ale należy zachęcić je do rozwiązania wszelkich problemów natury ekologicznej z własnej woli czy ciekawości.
Pamiętajmy, że naszym zadaniem jest wychować dziecko, które będzie musiało umiejętnie funkcjonować w przyszłości, w nieznanych jeszcze dzisiaj warunkach.
Należy zatem kształcić człowieka, który podchodzi do życia nie wedle kategorii konsumpcyjnych, ale kieruje się wartościami humanistycznymi i ekologicznymi.

BIBLIOGRAFIA

MEN „I ty zostań „zielonym”.
A.Kalinowska „Ekologia” – wybór przyszłości”
J.B.Fauński
A.Kalinowska „Podstawy ochrony środowiska” 1
L.Korporowicz
F.Plit
A.Kalinowska
H.Skolimowski „Podstawy ochrony środowiska” 5
E.Symonides
K.Waloszczyk
T.Umiński „Ekologia - środowisko - przyroda”
S.Skidmore „Trucizny mogą być wszędzie. Naucz się je rozpoznawać”
M.Barnier „Atlas wielkich zagrożeń”