Program zajęć korekcyjno - kompensacyjnych opracowanych dla ucznia z dysleksją rozwojową

INDYWIDUALNY PROGRAM ZAJĘĆ KOREKCYJNO - KOMPENSACYJNYCH
DLA UCZNIA z dysleksją rozwojową - kl. V

Autor programu: Joanna Biernat

CELE:
• Wzmacnianie zdolności koncentracji uwagi;
• Stymulacja rozwoju intelektualnego dziecka;
• Dostarczenie pozytywnych doświadczeń emocjonalnych i społecznych
• Rozwijanie funkcji wzrokowych, słuchowych i ruchowych;
• Podniesienie poziomu umiejętności pisania i czytania;
• Usprawnianie pamięci;
• Wzmacnianie procesów motywacyjnych do podejmowania wysiłku umysłowego

CHARAKTERYSTYKA
Chłopiec jest uczniem klasy V szkoły podstawowej. Diagnoza poradni psychologiczno - pedagogicznej: dysleksja rozwojowa.

Mocne strony

-Zdolność ujmowania związków przyczynowo – skutkowych
- Zdolność uczenia się
- Znajomość i rozumienie zachowań społecznych
- Integracja wzrokowo - ruchowa

Słabe strony
- Koncentracja uwagi
- Myślenie przez analogie
- Zakres wiedzy i zainteresowań
- Umiejętność wypowiadania się
- Rozumowanie i wykonywanie operacji
rachunkowych
- Technika czytania
- Pisownia
- Strona graficzna pisma
- Funkcje percepcji wzrokowo – słuchowej
( świadomość fonologiczna)
- Trudności w rozumieniu tekstu
- Wolne tempo pracy
- Pamięć słuchowa bezpośrednia

Działania związane z przygotowaniem i realizacja programu:
Czynności przygotowawcze:
• Przedstawienie rodzicom celów i sposobów realizacji programu pracy
• Uzgodnienie form współpracy
• Opracowanie zestawu zadań dla rodziców do ćwiczeń z dzieckiem w domu
• Ustalenie harmonogramu spotkań z rodzicami
• Ustalenie harmonogramu zajęć
• Zgromadzenie niezbędnych pomocy dydaktycznych
• Opracowanie sposobu dokumentowania pracy (teczka, zeszyt, arkusz obserwacyjny)

Realizacja zadania

Ćwiczenia sprawności manualnej:
1. Ćwiczenia usprawniające dłoń i palce:
- modelowanie z papieru
- lepienie z plasteliny
- gry typu pchełki, bierki
- układanki płaskie i przestrzenne
- rysunki tematyczne (farby, kredki)
- stemplowanie
- przewlekanki

2. Ćwiczenia graficzne:
- kreślenie kredą na tablicy, pędzlem, kredkami na dużych arkuszach - obszernymi, swobodnymi ruchami
- pogrubianie konturów rysunków
- zamalowywanie określonych przestrzeni dużych i małych
- kopiowanie rysunków przez kalkę techniczną
- rysowanie szlaczków o małym formacie
- odtwarzanie linearnych z elementów powtarzających się cyklicznie
- rysowanie i wycinanie elementów geometrycznych
- kolorowanie odbitek
- labirynty
- zamalowywanie małych pól kolorami zgodnie z oznakowaniem
- obrysowywanie szablonów na zewnątrz i wewnątrz
- rysowanie szlaczków w liniaturze : dokańczanie rozpoczętych szlaczków, rysowanie na podstawie wzoru, próby rysowanie eksponowanych wzorów z pamięci
- łączenie punktów linia ciągłą
- rysowanie leniwych ósemek początkowo na dużych arkuszach papieru w trzech układach , pionowej (na sianie), poziomej (na podłodze) i na biurku, zmieniając rękę i siłę nacisku. Z czasem zmniejszamy format papieru i poprzestajemy na rysowaniu przy biurku (poprawa koordynacji wzrokowo - ruchowej, poszerzanie pola widzenia, regulowanie napięcia mięśni rąk)
- pisanie alfabetów bez odrywania ręki (poprawia płynność ruchów, automatyzm połączeń literowych i szybkość pisania) - trzy alfabety dzienni przez trzy tygodnie

Ćwiczenia funkcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-słuchowej
- Układanie obrazków z części.
- Dobieranie części obrazka do całości.
- Budowanie kompozycji przestrzennych w/g wzoru.
- Układanie z części figur geometrycznych.
- Wyszukiwanie różnic między obrazkami (20 elementów).
- Uzupełnianie niedokończonych rysunków i figur.
- Segregowanie, dobieranie różnych elementów.
- układanie mozaiki wg wzoru, komponowanie własnych wzorów i tworzenie z nich albumów
- Dyktanda graficzne
- wyszukiwanie identycznych obrazków
- stemplowanie stemplami drewnianymi z figurami geometrycznymi - odwzorowywanie i tworzenie własnych kompozycji, wykonywanie ilustracji
- składanie pociętych obrazków wg tematu i wzoru (Układanki z pocztówek), tworzenie albumów, wykonywanie układanek
- porządkowanie historyjek obrazkowych, dobieranie obrazków do podanego zapisu
- ćwiczenia na materiale literopodobnym ( segregowanie liter podobnych kształtem, wyszukiwanie liter takich samych wśród innych, wyszukiwanie liter w tekście, podobnie z sylabami i wyrazami)

Ćwiczenia funkcji słuchowej
- wysłuchiwanie i różnicowanie różnych dźwięków
- wysłuchiwanie i powtarzanie ciągów słownych sensownych i bezsensownych
- dobieranie rymujących się par obrazków
- wyszukiwanie słów nie rymujacych sie z pozostałymi
- tworzenie rymów
- opowiadanie treści słyszanych opowiadań
- nauka na pamięć wierszyków odebranych słuchowo
- podział zdania na wyrazy, liczenie wyrazów w zdaniu,
- dokańczanie zdań, budowanie zdań z wykorzystaniem podanego wyrazu
- podział wyrazów na sylaby
- układanie wyrazów z sylab
- wyszukiwanie słów ukrytych w wyrazach
- łączenie sylab w słowa
- „tajemniczy język” - dodawanie przed każdą sylabą wyrazów nowej sylaby kowo - koda np.:
- wyodrębnianie głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie
- dzielenie wyrazów na głoski
- wskazywanie obrazków w których w określonej pozycji występuje podana głoska
- tworzenie wyrazów z ostatniej sylaby lub litery wyrazu poprzedniego

Usprawnianie kompetencji lingwistycznych
- słuchanie opowiadań, komentowanie nieznanych terminów
- tworzenie antonimów, synonimów, neologizmów
- układanie zdań i opowiadań
- odczytywanie i tworzenie tekstów zaszyfrowanych
- uzupełnianie brakujących sylab tekstów
- budowanie tekstu pociętego na fragmenty
- układanie trzech odrębnych tekstów , które uprzednio zostały pomieszane
- wyszukiwanie w tekście dziwacznych słów i próby dochodzenia ich znaczenia
- gromadzenie wyrazów (tworzenie banku wyrazów) które można wykorzystywać przy opisie i tworzenie rozwiniętych opisów bazując na podanych zdaniach nierozwiniętych
- opis przedmiotów widzianych cały czas
- opis przedmiotów widzianych określony czas
- opis przedmiotów wyobrażonych
- opis sytuacji widzianych
- opis sytuacji wyobrażanych
- tworzenie skojarzeń bezpośrednich do zadanego wyrazu
- łańcuchy skojarzeń (werbalnie i grafomotorycznie)
- tworzenie maksymalnie wiele wyrazów zaczynających/kończących się głoską sylabą...
- tworzenie wyrazów rozpoczynających się od każdej głoski podanego wyrazu np. RADIO dziecko podaje wyraz na każdą literę wyrazu
- odgadywanie słowa klucza na podstawie podawanych do niego skojarzeń
- podawanie skojarzeń do słowa klucza

Myślenie logiczne i matematyczne
• co do czego pasuje - elementy konkretne
• co do czego pasuje - elementy abstrakcji
• czego tu brakuje - elementy konkretne (uzupełnienie)
• czego tu brakuje - elementy abstrakcji
• co tu nie pasuje - elementy konkretne wg wielkości koloru, funkcji, zapachu itd.
• co tu nie pasuje - elementy abstrakcji wg wielkości, kształtu koloru itd.
• brakująca figura
• brakujący symbol
• jak to ułożyć - figurę z 16 kwadratów, z figur geometrycznych określoną figurę
• jakiego słowa brakuje w ciągu wyrazów
• ćwiczenia przyczynowo-skutkowe (dobieranie przyczyny do skutku)
• rzeczywistość i fantazja
• prawda i odczucie
• zagadki
• szarady
• zadania z testów inteligencji
• krzyżówki
• orientacja w schemacie własnego ciała
• orientacja kierunków w odniesieniu do środka własnego ciała
• orientacja kierunków w odniesieniu do obiektów trzecich
• orientacja kierunków na płaszczyźnie (kartka papieru) niejednorodnych (liczba parzysta i nieparzysta) - orientacja kierunków w tzw. lustrzanym odbiciu
• umiejętność poruszania się w terenie wg instrukcji
• umiejętność udzielenia instrukcji jak dojść w dane miejsce
• trening liczenia - na dominie, kościach kartach, w grach (konstruowanie coraz bardziej skomplikowanych gier wg propozycji E. Gruszczyk - Kolczyńskiej

Ćwiczenia koncentracji, uwagi i pamięci
• wyszukiwanie takich samych symboli i znaków
• wyszukiwanie różnic
• tworzenie rodziny wyrazów z przedstawionej grupy wyrazów
• wykreślanki
• rysowanie wg wzoru lub opisu
• zastosowanie mnemotechnik do nauki min. ortografii
• zabawy typu : co się zmieniło, czego brakuje
• układanie nowych wyrazów z liter wchodzących w skład podanego słowa
• zapamiętywanie i odtwarzanie wzorów z figur geometycznych

Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu
1. Utrwalenie mylonych przez dziecko liter alfabetu.
2. Czytanie i pisanie wyrazów o różnej ilości sylab o różnej ilości sylab i różnej konstrukcji literowo-głoskowej:
- rebusy
- przekształcanie wyrazów przez zamianę liter, sylab
- uzupełnianie brakujących sylab, liter w wyraz
3. Ćwiczenia rozwijające szybkości i bezbłędność czytania oraz pisania:
- wyrazy łatwe w połączeniu z trudnymi
- wyrazy sensowne i bezsensowne
- wyrazy wizualnie podobne
- wyrazy, zdania z lukami (np. z pominięciem samogłosek lub określonych grup spółgłoskowych)
- klasyfikacja wyrazów zgodnie z umownymi modelami grafoprzestrzennymi (np. statki literowe, klatki wyrazowe).
4. Kształcenie rozumienia treści czytanego tekstu:
• zadawanie pytań dotyczących tekstu o charakterze ogólnym, szczególnym lub alternatywnym
• wykonywanie rysunku zgodnie z zawartymi w tekście danymi
• wykonywanie przez dziecko czynności ruchowych w kolejności zgodnej z opowiadaniem
• dobieranie ilustracji zgodnych z treścią tekstu
• uzupełnianie brakujących wyrazów, znaków interpunkcyjnych i diakrytycznych zgodnie z tekstem
5. Czytanie zdań i dłuższych tekstów.
• Układanie zdań z pojedynczych wyrazów
• Stopniowe dopełnianie jednego zdania
• Dobieranie całych zdań do obrazków
• Dobieranie podpisów do ilustracji przedstawiających historyjkę obrazkową
• Porządkowanie zdań bez pomocy ilustracji
6. Opracowanie pisowni wyrazów
• uzupełnianie kart w prowadzonym skoroszycie „ Słowniczek wyrazów trudnych”
• tworzenie ilustracji do wyrazów,
• układanie zdań z wyrazami,
• wykonywanie ćwiczeń opracowanych przez nauczyciela
Pracuje samodzielnie w domu według następującego schematu opracowanego przez M. Bogdanowicz:
1. Przygotowanie:
- zakłada zeszyt do ćwiczeń ortograficznych,
- powtarza i utrwala zasady pisowni,
- zakłada „Słowniczek trudnych wyrazów”.
2. Pisanie z pamięci – co dzień:
- czyta uważnie wybrany przez siebie albo wskazany przez nauczyciela fragment tekstu ( ok. 5 zdań ),
- czyta pierwsze zdanie, zapamiętując tekst i pisownię wyrazów;
uzasadnia pisownię trudnych wyrazów,
- mówi tekst z pamięci,
- czyta powtórnie zdanie i sprawdza, czy dobrze je zapamiętał,
- pisze tekst z pamięci,
- sprawdza zapis i nanosi poprawki,
- zakrywa zdanie wzorcowe i napisane,
- pisze powtórnie to samo zdanie,
- sprawdza zapis.
3. Poprawa błędów:
- uczeń wypisuje wyrazy, w których popełnił błędy i uzasadnia poprawną pisownię,
- układa z nimi zdania, tworzy rodzinę wyrazów,
- wpisuje je do „Słownika trudnych wyrazów”.
4. Sprawdzian – co tydzień:
- uczeń pracuje codziennie i zapisuje datę przy wykonywanych ćwiczeniach,
- po tygodniu ćwiczeń prosi kogoś, aby podyktował mu zdanie, które codziennie pisał,
- sprawdza, ile błędów mniej zrobił niż poprzednio i poprawia je, po każdym tygodniu ćwiczeń pokazuje zeszyt nauczycielowi.

Elementy psychoterapii
• przełamywanie oporów poprzez zaproszenie do wspólnej aktywności – wybieranie czynności zgodnych z zainteresowaniami dziecka, sprawiających mu radość, dających możliwość osiągnięcia sukcesu i satysfakcji: zajęcia plastyczne tj.: malowanie, kolorowanie, wyklejanie, orgiami, prace z plasteliny i darów natury
• okazywanie troski i lojalności
• uważne słuchanie
• pozytywne komentowanie poczynań chłopca
• wyrażanie akceptacji i uznania dla jego pomysłów
• elementy terapii behawioralnej :modyfikowania poglądów na temat własnych myśli o sobie ( poznawanie siebie, wyszukiwanie własnych zalet, umiejętności, dobrych stron itp.)
•
Formy relaksacji
• relaksacja wg E. Jacobsona
• relaksacja wg H. Wintreberta
• trening autogenny J. H. Schulza
• twórcza wizualizacja
• ćwiczenia tj: - obserwacja oddechu
- przeciąganie się
- pisanie nosem
- siłacz i słabeusz
- elementy jogi i medytacji (Joga i medytacja dla dzieci w wieku od 8 do 1 lat. poradnik dla nauczycieli)

Przykładowy scenariusz zajęć

Temat: Przezorny nietoperz – usprawnianie czytania i rozumienia tekstu.

Czas: 2x45min.

Cele:
• usprawnianie tempa czytania
• praca nad rozumieniem tekstu
• ćwiczenia percepcji wzrokowej i słuchowej
• ćwiczenie pamięci i koncentracji
• rozwijanie słownictwa
• wykształcanie poprawności ortograficznej
• ćwiczenie sprawności grafomotorycznej
• rozwijanie myślenia logicznego

pomoce: tekst opowiadania pocięty na kawałki, blok techniczny, klej, obrazki historyjki, paski ze zdaniami oraz pojedyncze, pasujące wyrazy

Przebieg zajęć

I. Elementy kinezjologii edukacyjnej

1. Kapturek myśliciela
cel: przekraczanie środkowej audytywnej Unii (mającej związek z uwagą słuchową, rozpoznawaniem, rozróżnianiem, percepcją, pamięcią)

2. Energetyczne ziewanie
Cel: percepcja sensoryczna, uwaga i percepcja wzrokowa, komunikacja, umiejętność wybierania potrzebnej informacji, głośne czytanie.

3. Leniwe ósemki w trzech płaszczyznach
Cel: koordynacja wzrokowo – ruchowa, poszerzanie pola widzenia, regulacja napięcia mięśni rąk
pomoce: duży arkusz papieru, kredka

II. Praca z tekstem.
1. Zapoznanie się pociętym na kawałki tekstem opowiadania. Odczytywanie fragmentów i na ich podstawie próba ustalenia treści.
cel: ćwiczenia percepcji wzrokowej, czytania i myślenia logicznego

2. Układanie puzzli i przyklejanie ich na kartonie.
cel: koordynacja wzrokowo – ruchowa, sprawność motoryczna rąk

3. Wysłuchanie tekstu opowiadania
cel: ćwiczenie percepcji słuchowej

4. Układanie historyjki obrazkowej do opowiadania. uzasadnianie wyboru
cel: pamięć słuchowa, percepcja wzrokowa, myślenie przyczynowo – skutkowe, myślenie logiczne, ćwiczenie umiejętności konstruowania wypowiedzi ustnych

5. Wymyślanie tytułu opowiadania
cel: myślenie logiczne, kreatywność

6. Uzupełnianie zdań z lukami i dopasowywanie i przyklejanie podpisów pod obrazkami
cel: ćwiczenia w czytaniu i rozumieniu tekstu, sprawność manualna, myślenie logiczne

7. Samodzielne przeczytanie tekstu i wyszukiwanie w nim wyrazów z trudnością
ortograficzną. Wpisywanie wyrazów do prowadzonego zeszytu wyrazów trudnych i opracowanie ich zgodnie ze schematem : uzasadnienie pisowni, wykonanie ilustracji, ułożenie 2 zdań, krzyżówki i rebusy ortograficzne, stworzenie rodziny wyrazów
cel: kształcenie sprawności ortograficznej

8. ćwiczenia relaksacyjne:

ĆWICZENIE 1. Przeciąganie – rozciąganie – wyciągani
Przeciągnij się jak kot, wyciągnij ramiona (po 10 s.). Rozciągnij się dokładnie. Przeciągaj się, jeśli masz ochotę, to ziewnij. Poruszaj wszystkimi napiętymi mięśniami, wczuj się w swoje ciało, jak dobrze mu to robi.(ćwiczenie wykonujemy powoli).

ĆWICZENIE 2. Pisanie nosem.
Wyobraź sobie, że nos to ołówek, którym można pisać.
Zwróć głowę w lewo i zacznij pisać swoje imię, miej oczy otwarte (ok. 10 s.).
Narysuj wielką spiralę, zaczynając od prawej strony. Teraz taką samą spiralę narysuj z lewej do prawej.
Spróbuj jeszcze raz, tym razem kręcąc głową w drugą stronę.
Spróbuj napisać wielką ósemkę.
Narysuj kwiatek ołówkiem znajdującym się na końcu nosa.
Narysuj lub napisz coś.

ĆWICZENIE 3. Obserwacja oddechu.
Usiądź wygodnie. Zamknij oczy.
Wypuść całe napięcie z ciała, z twarzy, ust, karku, ramion, brzucha, rąk i nóg.
Obserwuj, jak oddychasz. Nie musisz nic robić. Oddychanie następuje samoistnie.
Podnieś rękę do nosa i wyobraź sobie, że trzymasz w niej pachnący bukiet. Wciągnij mocno powietrze. Oddychaj teraz spokojnie i miarowo. Połóż dłonie na brzuchu. Poczuj, jak się porusza przy każdym oddechu. Przy każdym wdechu brzuch lekko się unosi w górę, przy wydechu lekko opada.
Wsłuchaj się w cichy dźwięk, jaki wydajesz przy każdym wdechu i wydechu. Rozkoszuj się regularnym rytmem wdechu i wydechu. Oddychanie przebiega samoistnie, tak jak morskie fale przypływają i odpływają.
Wyobraź sobie teraz świecę stojącą przed tobą w odległości ok. pół metra.
Wyobraź sobie tę świecę dokładnie i zdmuchnij ją.
Teraz świeca stoi w odległości metra. Zdmuchnij ją
Oddychaj normalnie. Jak czyje się teraz twoje ciało? Obserwuj swój oddech i policz w myślach dziesięć wdechów i wydechów.
Oddychaj teraz nieco głębiej. Poruszaj palcami, potrzyj dłońmi o siebie. Otwórz oczy i rozejrzyj się wokół.