Promocja zdrowia fizycznego w okresie przedszkolnym

REFERAT : Promocja zdrowia fizycznego w okresie przedszkolnym
Opracowała : M. Puchała
Cyt. "Przechadzki i gry na
świeżym powietrzu,
gimnastyka, zimna woda,
twarde posłanie,
sen dostateczny - to rzecz
pierwsza".
J.Korczak
Edukacja zdrowotna jest to proces, w którym dzieci nabywają umiejętności dbania o zdrowie własne i społeczności, w której żyją. Jest podstawowym prawem, powinna być obecna na co dzień w ich życiu i doświadczeniach przez całe życie.
Okres przedszkolny szczególnie sprzyja promocji zdrowia fizycznego, ze względu na dobroczynny wpływ aktywności ruchowej na dziecko.
Wychowanie zdrowotne to również kształcenie czynnych postaw wobec zdrowia i bezpieczeństwa, hartowanie, kształtowanie prawidłowej postawy ciała i nauka jak dbać o zdrowie.
Celem edukacji jest ukazanie dzieciom wartości zdrowia jako potencjału, którym dysponują, kształtowanie uczucia odpowiedzialności za zdrowie, wyposażenie ich w wiedzę i umiejętności, kształtowanie odpowiednich postaw i nawyków.
Potrzeba ruchu u dzieci w wieku przedszkolnym jest szczególnie duża, a wręcz niezbędna. Badaczom czeskim udało się określić normę dziennej aktywności ruchowej dla dzieci przedszkolnych i wynosi ona 6 godzin u chłopców i 5 godzin 15 minut u dziewczynek.1)
Opanowanie w tym wieku umiejętności ruchowe, pływanie, jazda na rowerze, nartach czy też łyżwach, pozostają już na całe życie.
Systematycznie i prawidłowo prowadzone ćwiczenia rozwijają i doskonalą takie cechy motoryczne jak : szybkość, siłę, zwinność, wytrzymałość, uczą sprawności ruchowej, w biegu w skokach, wspinaniu, rzutach, chwytach, itp. Kształtują również wartościowe cechy charakteru, takie jak: odwaga, samodzielność, wytrwałość, gotowość do niesienia pomocy, ambicja, umiejętność kolektywnego działania i pokonywania trudności.
Dlatego też edukacja zdrowotna w przedszkolu zajmuje szczególne miejsce. Troska o sprawność i wydolność fizyczną dziecka to jedno z najważniejszych zadań przedszkola i nauczycieli. Aby rozbudzić zamiłowanie do ruchu i sportu, szczególnie w grupach zerowych, proponujemy dzieciom bogaty program aktywności ruchowej. Dlaczego starszakom? Bo właśnie na ten wiek przypada pierwszy okres krytyczny w kształtowaniu się postawy ciała, wtedy następuje zwykle jej pogorszenie.
Tempo rozwoju cech motoryki jest różne w różnych okresach życia młodego człowieka, ale wiadomo, że w okresie 3-6 lat najbardziej rozwija się: gibkość, szybkość i dokładność prostej reakcji ruchowej, wyraźnemu przyspieszeniu podlegają cykliczne reakcje ruchowe. Wzrasta też siła, skoczność, zwinność i koordynacja ruchowa.2)
Ograniczenie czasu i intensywności ruchu dziecka w okresie przedszkolnym jest zjawiskiem niekorzystnym dla jego rozwoju motorycznego, sprawności fizycznej, słowem źle wpływa na zdrowie. Niestety współczesna cywilizacja nie sprzyja spełnianiu potrzeby ruchu dziecka. Jest to błąd, który pociąga bardzo przykre następstwa. Znaczny procent dzieci cierpi na otyłość, skrzywienie kręgosłupa w różnych płaszczyznach, nerwice, apatie itp.
______________________________

1)G.Szajda: "Badania wydolności mięśniowej dzieci"-"Wych.fizyczne i zdrowotne" 1994r.
2)R.Przewęda, D.Wybraniec "Charakterystyka rozwoju motorycznego dziecka w wieku przedszkolnym"-"Wych. w Przedszkolu" 1984r. nr. 7/8 s.394.

Wobec znacznego deficytu ruchu w postaci zabawy, gry, pracy itp. Organizacja zajęć wychowania zdrowotnego w przedszkolu winna mieć na uwadze trzy podstawowe w tym zakresie funkcje. Chodzi tu o funkcję ludyczną, funkcję substytucyjną za pracę fizyczną oraz funkcję hartowania na bodźce fizyczne i psychiczne. Przedszkolne wychowanie zdrowotne winno te funkcje przyjąć i pełnić, w przeciwnym bowiem razie nie można bowiem mówić o wszechstronnym oddziaływaniu wychowawczym. Współczesne dzieci nie pracują niemal zupełnie, nie ma bowiem okazji do pracy fizycznej, pomocy rodzicom. Bardzo mało przebywają w ruchu, szczególnie na świeżym powietrzu. Nie podlegają hartowaniu, adaptacji do trudnych warunków pogodowych, uciążliwości dłuższego wysiłku, radzenia sobie w trudnych warunkach itp.
A przecież młody organizm nie może żyć w izolacji. Zachowanie równowagi ustrojowej wobec zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym musi odbywać się przez czynne uodparnianie na wszelkiego rodzaju szkodliwe bodźce. Temu celowi ma służyć ciągły ruch, zabawa ruchowa: "Zabawa to życie dziecka w okresie przedszkolnym" pisał w połowie XIX wieku niemiecki pedagog Fryderyk Fröbel – opierajcie więc na niej naszą działalność wychowawczą, osłaniajcie zabawę, kierujcie nią. Wolność zabawy to prawo najpierwsze. Troskliwe wychowanie dziecka pozostawia mu wolność spokojnego i dorzecznego a samodzielnego bawienia się dopóki zechce".1)
Ileż zmieniło się przez przeszło sto lat, samodzielne bawienie się bez ograniczeń czasowych nie zawsze jest możliwe, ale wszystko co dotyczy zabawy nie przestało być aktualne. Zdając sobie sprawę z różnych ograniczeń w zakresie zabawy, pracy i hartowania oraz ujemnego wpływu cywilizacji na możliwość rozwoju dzieci, postulujemy ruch na świeżym powietrzu, możliwie w naturalnych warunkach, jako antidotum na wszystkie wcześniej wymieniane ograniczenia. Zajęcia ruchowe na świeżym powietrzu przez cały rok to możliwość zabawy, pracy i hartowania, to korzystanie z nieograniczonych biologicznych bodźców rozwojowych.
Najlepsze sale, urządzenia, przybory i środki techniczne nie zastąpią słońca, wilgotnego powietrza, rosy, gorącego piachu, śniegu, mgły i wiatru. Tajemnica powodzenia w zakresie rozwoju fizycznego i motorycznego, a nawet można powiedzieć śmielej i w zakresie pomnażania zdrowia, tkwi w powrocie do ruchu w naturalnych warunkach, w świadomym korzystaniu z każdej okazji dobrze zaprogramowanego ruchu na powietrzu, w świadomym wyborze ruchu w naturalnych warunkach podczas każdego dnia zajęć w przedszkolu.
Obserwowanie zajęć w przedszkolach pozwala na stwierdzenie, że dzieci na powietrzu przebywają zbyt krótko i tylko w słoneczne, ciepłe dni. Żyjemy w określonym klimacie. Cyklicznie zmieniające się pory roku dostarczają bardzo różnorodnych bodźców hartujących i stwarzają wyjątkowe okazje do ich wykorzystania. Nie zawsze jednak chcemy i umiemy z nich korzystać. Zatrzymywanie dzieci na początku jesieni przez kilka dni w przedszkolu bez wychodzenia na powietrze lub wychodzenie bierne, bez w miarę intensywnego ruchu, stwarza okazję do przeziębienia, ale ciągłe uczestnictwo w ćwiczeniach, grach i zabawach na powietrzu przez dni pogarszającej się pogody to łagodne przejście, hartowanie - adaptowanie dzieci do tych zmieniających się warunków pogodowych. Zaniechanie lub wyraźne ograniczenie wychodzenia na powietrze w dni chłodne to nie jest wybór dzieci, to przesadna troska dorosłych, bądź nieświadomość, ile przez to dzieci tracą.
______________________________________
1) W.Dyner: "Zabawy tematyczne dzieci w domu i przedszkolu" Wrocław 1971r. Ossolineum

W przedszkolu przez cały rok organizować możemy różne rodzaje zajęć w terenie:
-Zabawy i gry w terenie z wykorzystaniem przyborów naturalnych /kasztany, szyszki, kule ze śniegu itp./;
-Elementy atletyki terenowej stosowane w formie zabawowej - bieg, pokonywanie przeszkód
czworakowaniem, rzuty, toczenie, zeskoki w głąb itp.
-Tory przeszkód – łączenie gry /współzawodnictwa/ z różnymi przejawami atletyki terenowej z zastosowaniem przeszkód sztucznych i naturalnych;
-Spacery i wycieczki;
-Zajęcia w zielonej sali gimnastycznej;
-Zajęcia terenowe z użyciem urządzeń nietypowych - takich jak rowerki, hulajnoga, deskorolki;
-Zajęcia na śniegu i lodzie;
-Zajęcia w wodzie.
Należy pamiętać, że wiek przedszkolny powinien być okresem świadomego oddziaływania na nie w pełni jeszcze ukształtowaną postawę dziecka jak i o tym, że jego organizm jest podatny zarówno na wpływy pozytywne, jak i negatywne. Nie powinno się zaprzepaszczać szans stworzenia dziecku podstaw pełnego zdrowia, sprawności i odporności.
Należy zabiegać o nie już od najwcześniejszych lat życia.

Bibliografia:
1. M.Kŭcera: "Analiza spontanicznych czynności ruchowych u dzieci"."Wychowanie Fizyczne i Higiena szkolna" 1980 nr.5, s.195
2. R.Przewęda, D.Wybraniec „Charakterystyka rozwoju motorycznego dziecka w wieku przedszkolnym.Wychowanie w Przedszkolu" 1984r nr.7/8, s.394
3. W.Dyner: "Zabawy tematyczne dzieci w domu i przedszkolu" Wrocław 1971, Ossolineum.
4. G.Szojda: Badania wydolności mięśniowej dzieci. "Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne", 1994,2

Maria Puchała