Bażanówka - moja mała ojczyzna

BAŻANÓWKA
MOJA MAŁA OJCZYZNA
Program edukacji regionalnej
2006/2007
„Nic nie jest tak szlachetne, mocne, przydatne w życiu jak więź z rodzinną ziemią. Kto tę więź posiadł, zaopatrzył się na całe życie”?
/ F. Dostojewski/
Autorzy programu:
Barbara Ochęduszko
Halina Żyłka
Marta Lewicka
Beata Majcher


WSTĘP
W dobie popędu za nowoczesnością nie wolno nam zapomnieć o naszych korzeniach, dorobku kulturowym, tradycjach, folklorze. Środkiem zaradczym prowadzących do ocalenia od zapomnienia wiekowego dorobku ludu, może być celowa edukacja regionalna.
Edukacja regionalna jest ważnym zjawiskiem kulturowo- społecznym. Zajmuje ona jedno z priorytetowych miejsc w „Podstawach programowych MEN". Edukacji regionalnej nie sposób zrozumieć bez odwołania się do pojęcia„ małej ojczyzny". Jest to świat, w którym żyjemy, na co dzień: ludzie, stworzona przez nich kultura, krajobraz, przyroda. Mała ojczyzna graniczy z innymi małymi ojczyznami, tworząc krainy i regiony, te zaś dużą ojczyznę.
Istotą edukacji regionalnej według K. Głowczewskiego,, jest powrót do domu, do źródeł życia każdego człowieka, do źródeł jego języka, a więc do źródeł kultury domowej, lokalnej, narodowej i ogólnoludzkiej".

ZAŁOŻENIA PROGRAMU
Program regionalny „Bażanówka to moja mała ojczyzna" realizowany będzie w klasach:„0"„,I", V i VI na zajęciach szkolnych i pozalekcyjnych przez okres jednego roku szkolnego. Program nie zakłada liczby godzin. Nie wszystkie treści muszą być realizowane w określonej klasie. Dopuszcza się możliwość ich wyboru i przesunięć dostosowując treści do potrzeb i zainteresowań uczniów.
Ze względu na charakter programu konieczne jest nawiązanie ścisłej współpracy z artystami, starszymi mieszkańcami, rodzicami, z ciekawymi ludźmi, z KGW w Bażanówce.
Program zakłada wykorzystanie, w dużej mierze działań terenowych, spotkań z ciekawymi ludźmi konkursów, wystaw, zbierania informacji o Bażanówce, gromadzenie eksponatów.
Treści programu podzielone zostały na siedem głównych zagadnień:
- dom rodzinny
- moja miejscowość dziś i przeszłości
- lokalne i regionalne, tradycje, święta, obyczaje
- ciekawi ludzie
- język regionu, gwara
- folklor
- Polska, moja ojczyzna
Dziecko poznaje najpierw przeszłość swojej rodziny, w niej odnajduje to, co najpiękniejsze, uczy się szacunku dla przeszłości i tradycji rodzinnych. Program zakłada też poznanie historii swojej miejscowości.

Zawarte w programie treści dotyczą włączenia wychowanków w życie społeczności lokalnej i uczynienia ich pełnowartościowymi członkami tej społeczności.
Ukazywanie historii i piękna najbliższej okolicy ma na celu nie tylko rozbudzenie szacunku dla przeszłości, ale także zachęcanie do jej promowania w najbliższej społeczności. Związek z własnym regionem jest ważny dla ukształtowania w dziecku poczucia własnej tożsamości. Lepsze poznanie i zrozumienie swoich korzeni wpływa na kształtowanie osobowości dziecka otwartego na otaczającą je rzeczywistość. Uświadomienie dziecku, że jego naturalne środowisko: rodzina, społeczność lokalna, ojczyzna są wielką wartością daje poczucie bezpieczeństwa i naturalnej przynależności, które nie jest możliwe bez identyfikacji z najbliższym środowiskiem.
Realizując program należy wykorzystać naturalne zainteresowania uczniów tym, co jest im bliskie jak i odlegle, nieznane i tajemnicze, czyli legendami, podaniami, opowiadaniami o życiu ludzi w dawnych czasach na terenach naszej miejscowości oraz w najbliższej okolicy.

CELE OGÓLNE PROGRAMU
- Zainteresowanie kulturą, tradycjami własnego regionu.
- Rozwijanie postaw patriotycznych poprzez uczestnictwo w życiu kulturowym regionu i miejscowości.
- Dostrzeganie i rozwijanie kulturowych wartości rodzinnych w powiązaniu z kulturą wspólnoty lokalnej i tradycjami regionu.
- Wszechstronny rozwój osobowości dziecka jako przygotowanie do aktywnej obecności w społeczeństwie.
- Kultywowanie regionalnej tradycji w domu, przedszkolu, szkole i środowisku lokalnym.
Cele szczegółowe programu:
Uczeń:
- interesuje się historią swojej miejscowości,
- uczeń potrafi wskazać na mapie Polski swoją miejscowość,
- szuka, gromadzi i interpretuje informacje o swoim regionie,
- interesuje się historią i tradycją swojej rodziny,
- dostrzega piękno i oryginalność swojego regionu, tradycji ludowych,
obyczajów i kultury naszych przodków,
- dostrzega piękno rodzinnego krajobrazu,
- dostrzega piękno sztuki ludowe (tańca, muzyki, haftu, folkloru literackiego, stroju ludowego) regionu,

- poznaje własny region, wymienia, rozpoznaje, wylicza i nazywa miejsca charakterystyczne,
- rozwija więzi uczuciowe ze swoją miejscowością, regionem,
- wykazuje szacunek dla dorobku kulturowego, obyczajowego swojego regionu,
- zna tradycje ludowe i zwyczaje świąteczne,
- uczy się czynnego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej,
- rozwija postawę patriotyzmu poprzez okazywanie szacunku osobom zasłużonym,
- poznaje ciekawych ludzi własnej miejscowości,
- śpiewa hymn i pieśni patriotyczne, zna symbole narodowe,
- umie zatańczyć krakowiaka, poloneza,
- zna legendy związane z powstaniem miejscowości, państwa polskiego
- śpiewa piosenki ludowe.

WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU
Ważnym elementem budowania edukacji regionalnej jest sama postawa nauczyciela, jego zaangażowanie. Ważne jest, aby nauczyciel swoją postawą, przykładem i odpowiednim sposobem potrafił przekazać dzieciom istotę wartości rodzinnych, piękno krajobrazu, wagę tradycji i dziedzictwa kulturowego.
Dużą rolę w realizacji programu odgrywa współpraca z domem rodzinnym ucznia i środowiskiem lokalnym. Rodzice jako pierwsi mają możliwość wprowadzenia dziecka w piękny świat tradycji i kultury naszego regionu. Od nich w dużym stopniu w zależy czy obudzą w dziecku szacunek i miłość do otaczającego je środowiska i regionalnej tradycji.
Aby dziecko poznało dobrze swoje miejsce zamieszkania i pokochało swoją "małą ojczyznę" potrzebna jest współpraca nauczycieli różnych przedmiotów, rodziców oraz środowiska lokalnego.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Metody, formy i sposób realizacji
W wieku szkolnym dominuje u dzieci potrzeba: aktywności, ruchu, zabawy, życzliwych kontaktów społecznych, a także potrzeba uznania i wyróżnienia. Dziecko chętnie podejmuje różnorodne prace i działania. Wprowadzając uczniów w świat wartości i tradycji regionalnych nie można zapomnieć o zaspokojeniu tych potrzeb.
Proponowane metody
- metody aktywizujące ucznia
- metody podające ( pogadanka, opis, opowiadanie, praca ze źródłem drukowanym)
- metody problemowe (inscenizacja, dyskusje)
- metody eksponujące (impresja, ekspresja, film i jego pokaz, sztuka teatralna, wystawa - ekspozycja)
- metody poszukujące i praktyczne (wyzwalające inwencję twórczą uczniów)
Przyswajanie treści z zakresu edukacji regionalnej powinno się odbywać w jak najbardziej naturalnych sytuacjach umożliwiających uczniom zaspokojenie własnej aktywności. Należy do tego wykorzystać wszelkie nadarzające się okazje i uroczystości, takie jak:
- święta religijne: Boże Narodzenie, Wielkanoc,
- święta kalendarzowe: Andrzejki, topienie Marzanny,

- uroczystości związane z kalendarzem roku szkolnego: bal karnawałowy, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Matki, Dzień Dziecka.
- okazje ogólnonarodowe, spopularyzowane w naszym kraju: tłusty czwartek, dożynki.
W realizacji edukacji regionalnej pomocne będą różnorodne formy pracy:
- liczne zajęcia terenowe, podczas których uczniowie będą poznawać historię, ciekawe obiekty i zabytki, przyrodę
- spotkania i wywiady z ciekawymi ludźmi
- konkursy
- inscenizacje, występy ( np. Święto Odzyskania Niepodległości. Jasełka, Dzień Babci, Powitanie wiosny...)
- wykorzystanie tekstów literackich
- urządzenie kącika regionalnego, wystawy
- prace plastyczne o tematyce regionalnej
- słuchanie legend, podań, Kroniki
- taniec

TREŚCI PROGRAMU

TREŚCI
Sposób realizacji
klasa
1.
Dom rodzinny - oglądanie zdjęć i pamiątek rodzinnych
- słuchanie wspomnień dziadków
- wykonanie drzewa genealogicznego
- życie ludzi dawniej a dziś
- wykonanie wystawki pod hasłem „nasze korzenie." 0, 1, V, VI
2.
Moja miejscowość dziś i w przeszłości, - poznanie historii miejscowości (odznaczenie Bażanówki Krzyżem Walecznych), analiza „Kroniki Bażanówki", przewodników, informacje z Internetu, opowiadania starszych
- wycieczka po miejscowości - obserwacja starych i nowych budynków, obiektów zabytkowych ( kościoły, szkoła)
- - poznanie podczas spacerów i wycieczek osobliwości przyrodniczych Bażanówki
- - zabytki i pomniki przyrody w Bażanówce
- - zorganizowanie wystawki fotografii, ilustracji, widokówek,
- wykonanie zielnika
- wykonanie albumu ze zdjęciami, rysunkami, ciekawych miejsc, obiektów
- pisanie wierszy, piosenek o swojej miejscowości
- gromadzenie starych dokumentów, fotografii, pamiątek i dawnych sprzętów codziennego użytku
- praca plastyczna – „Bażanówka”
- wykonanie pracy na temat: „Moja miejscowość za 100 lat”
- napisanie listu, w którym zachęcimy kolegę do przyjazdu i zwiedzenia Bażanówki. wszyscy
V, VI
wszyscy
wszyscy
V, VI
V, VI

V, VI
wszyscy
wszyscy
wszyscy
wszyscy
wszyscy
V, VI
3.
Lokalne i regionalne tradycje i święta 1. Święto Odzyskania Niepodległości – akademia środowiskowa
2. Andrzejki ( poznanie zwyczajów andrzejkowych), udział uczniów w szkolnych „andrzejkach”
3. Mikołajki ( spotkanie z Mikołajem, przygotowanie pamiątki dla gościa
4. Zwyczaje bożonarodzeniowe ( poznanie zwyczajów związanych z obchodami świąt Bożego Narodzenia)
- Gminna wystawa Bożonarodzeniowa w Nowosielcach (udział w przygotowaniu dekoracji świątecznej na wystawę)
- przygotowanie Jasełek dla uczniów i pracowników szkoły i rodziców;
- Wigilia szkolna
- gminny konkurs szopek w Jaćmierzu (wykonanie szopki na konkurs)
- place plastyczne związane z świętami
- wykonanie ozdób choinkowych
- kolędy i pastorałki (nauka)
5. Karnawał
- projektowanie strojów i masek na zabawę,
- udział w zabawie karnawałowej
6. Dzień Babci i Dziadka
- akademia środowiskowa wykonanie upominku, przygotowanie programu artystycznego
7. . Powitanie wiosny
- ludowy zwyczaj topienia marzanny (wykonanie marzanny z resztek materiałów, papieru, sznurków i słomy)
- czynny udział w obchodach powitania wiosny (przyśpiewki związane z powitaniem wiosny)
8. Wielkanoc - zapoznanie z tradycjami wielkanocnymi: Śmigus Dyngus
- chodzenie z kogucikiem
- gaik-maik
- malowanie pisanek
- święcenie pokarmów
- wykonanie palm, pisanek
- akademia (udział dzieci)
- spotkanie z członkiniami KGW z Bażanówki (wykonanie pisanek z dziećmi, wspólne rozmowy
9. Święto Rodziny-rozmowy o rodzicach-przygotowanie uroczystości
10. Dzień Dziecka
- gry i zabawy sportowe
11. Dożynki
- Omówienie tradycji związanych z dożynkami (wieńce)
- Historyjka „od ziarenka do bochenka"
- wypiek chleba dawniej a dziś
- przysłowia o chlebie V, VI
wszyscy
0, I
wszyscy
wszyscy

0, I
wszyscy
wszyscy
wszyscy
wszyscy
wszyscy

0, I
wszyscy
wszyscy

wszyscy

wszyscy
wszyscy

wszyscy

wszyscy

wszyscy
4.
Ciekawi ludzie 1. Artyści ludowi naszego regionu
- spotkanie i wywiad z malarzem z Bażanówki panem Augustynem Żuchowskim ( oglądanie ekspozycji obrazów wykonanych przez miejscowego malarza)
- spotkanie z członkiniami KGW
2. Wywiady i spotkania z ciekawymi ludźmi:
- z panem Sołtysem
- z panem. Smolikiem
- z panią Grażyną Borek radną powiatu
- z prezesem LKS Ludwikiem Wójcikiem wszyscy

wszyscy

0, I

5.
Język regionu, gwara 1. Gwara
- wykonanie mini słowniczka (wyjaśnieni znaczenie nazw gwarowych) wszyscy
V, VI

6.
Folklor - różne stroje ludowe - (ozdabianie stroju krakowskiego)
- słuchanie ludowych melodii i piosenek ( nauka piosenki "Zasiali górale")
- przyśpiewki
- zabawy ludowe - nauka zabaw kołowych, w które bawili się nasi dziadkowie ("Uciekaj myszko", "Moja Ulijanko", "Siała baba mak", "Chodzi lisek", "Mam chusteczkę", "Stary niedźwiedź", "Ojciec Wirgiliusz", "Gąski do domu")
- praca plastyczna „Ludowe wycinanki"- wykonywanie wycinanek z kolorowego papieru
- - wycieczka do muzeum
- - wystawka regionalna w szkole wszyscy

0, I

wszyscy

7.
Polska – Moja Ojczyzna - zapoznanie z symbolami narodowymi
- hymn narodowy
- stolica Polski
- legendy związane z powstaniem państwa polskiego
- poznanie postaci sławnych Polaków
- rozwijanie zainteresowania rodzinnym krajem wszyscy

EWALUACJA
Ewaluacja programu jest badaniem efektów jego realizacji, dzięki niej możemy się zorientować czy cele zostały osiągnięte. Ewaluacja programu będzie przebiegać na bieżąco w trakcie realizacji programu:
- Wykonanie „mini" wystawy regionalnej
- Rozmowy z dziećmi i rodzicami
- Wystawa prac
- Samoocena uczestników na lekcjach i zajęciach
- Gazetka
Edukacja regionalna pozwala, zatem na zdobycie wiedzy o regionie, jego przeszłości, tradycji, zbliża do wartości materialnych i duchowych, intelektualnych, moralnych i religijnych. Poznanie przeszłości, włączenie się w teraźniejszość i praca dla przyszłości własnego środowiska pozwala głębiej poznać samego siebie. Człowiek lepiej rozumie innych ludzi, uczy się szanować i akceptować ich odmienność. Staje się otwarty na inne kultury. Bez tej otwartości, a równocześnie bez poczucia własnej tożsamości trudno wyobrazić sobie nasze miejsce w zintegrowanej Europie.

LITERATURA:
1. Cyrański Cz. Kwaśniewska M.„ Program wychowania przedszkolnego" MAC EDUKACJA, Kielce 2003r.
2. Zespół nauczycieli Szkoły Podstawowej nr l w Aleksandrowie Łódzkim „Program nauczania dla etapu edukacji wczesnoszkolnej".
3. Storczyk St. Krzysztof, Neubart B.„Program nauczania,, Plastyka dla klas 4 - 6 "
4. Korowajczyk Elżbieta,, Moja muzyka" Program nauczania muzyki w klasach IV - VI. Wyd. M. Rożak, Gdańsk 2004r.
5. Piórkowska E. G. Program edukacji regionalnej „Mała Ojczyzna" Stowarzyszenie na rzecz Ekorozwoju „Agro-Group" Białystok 2003r.
6. Śmiglewska M.„Program wychowania fizycznego" WSiP Warszawa 1999r.
7. Bleja- Sosna B.„Ścieżki edukacyjne dla klas IV - VI, w szkole podstawowej" Toruń 1999r.
8. Wójcik K.„ Kronika wsi Bażanówka" Bażanówka 1996r
9. Bednarka S.„ Edukacja regionalna. Dziedzictwo kulturowe w zreformowanej szkole". Wrocław 1999r.