Socjologia a bezpieczeństwo publiczne

Nie ulega żadnej wątpliwości, iż socjologia to wszelkiego rodzaju relacje międzyludzkie jakich doświadczamy i jakie obserwujemy każdego dnia. Żyjemy przecież w społeczeństwie, natomiast najczęściej spotykana definicja socjologii orzeka, że jest ona nauką właśnie o społeczeństwie. Czy jednak termin ten jest nazwą ogólną dla wszystkich typów zbiorowości? Czy jest wystarczający dla opisu i wyjaśnień naukowych?
Precyzyjnie wyrazimy się, jeśli powiemy, iż socjologia jest nauką o zbiorowościach ludzkich. Przedmiotem jej badań są zjawiska i procesy powstawania różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska oraz procesy w nich zachodzące, wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie, wszelkiego rodzaju zmiany i przekształcenia z tym związane.
Współczesna socjologia zajmuje się nadal badaniem społeczeństwa, ale ustala związki między jednostką a grupą. W klasyfikacji tej wyróżniamy trzy działy badań i zakresy teorii ogólnych współczesnej socjologii:
a) działy badające instytucje społeczne takie jak: rodzina, instytucje wychowawcze, polityczne, instytucje wymiaru sprawiedliwości, naukowe, gospodarcze (zwłaszcza przemysłowe), inne instytucje pracy, religijne itp.
b) działy badające różne typy zbiorowości i grup ludzkich, takich, jak różnego rodzaju małe grupy i kręgi społeczne, zbiorowości terytorialne (wieś, miasto i in.), kategorie zawodowe, warstwy i klasy społeczne, grupy celowe, zbiorowości tworzące się na podstawie posiadania wspólnej kultury, tradycji itp.
c) działy badań nad procesami społecznymi takie, jak: procesy dezorganizacji społecznej (patologie: alkoholizm, przestępczość, prostytucja itp.), procesy migracji i ruchliwości społecznej, masowe przekazywanie treści kulturowych i informacji za pośrednictwem np. prasy, radia i telewizji, a także konflikty zachodzące w społeczeństwach na tle rasowym, etnicznym, politycznym oraz społecznymi warunkami ich powstawania.

Każdy człowiek, który zachowuje się w dany sposób, w jakiejś określonej sytuacji musi korzystać z teorii socjologicznej, jeśli chce osiągnąć zamierzony cel. Oczywiście często stosuje pewne metody nieświadomie, ale zawsze porusza się po obszarze danego działu socjologii. Zatem bardzo często wystarczy jedynie zdobyć jakże potrzebną wiedzę teoretyczną, aby trafnie zdefiniować nawet najbardziej podstawowe zjawiska i procesy ważne dla wszystkich dziedzin życia społecznego. Po nabyciu takowej wiedzy nie brodzimy już zatem w mętnych wodach socjologii potocznej, a stosujemy reguły socjologii naukowej, która tak naprawdę powstała i rozwinęła się dopiero w XIX wieku.
Następnym krokiem jest już wyjaśnienie zjawiska i procesów życia społecznego za pomocą socjologii szczegółowej, która wymaga tworzenia teorii konkretnych, ale i bardziej ogólnych tj. ważnych dla wszystkich innych dziedzin. Jasno wynika z tego, iż socjologia ma wiele punktów stycznych z innymi naukami społecznymi. Socjolog powinien zatem systematycznie pogłębiać swoją wiedzę w szerszym zakresie. Na pierwszym miejscu należy tutaj wymienić psychologię, a wśród jej działów zwłaszcza psychologię społeczną.
Amerykański psycholog Abraham Harold Maslow (1908-1970) jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu psychologii humanistycznej i psychologii transpersonalnej, jest autorem teorii hierarchii potrzeb (tzw. piramidy Maslowa), w której przedstawił klasyfikacje potrzeb człowieka od najbardziej podstawowych (wynikających z funkcji życiowych) do potrzeb wyższego poziomu, które odczuwamy dopiero wtedy, kiedy zaspokoimy potrzeby niższego poziomu. Według tej klasyfikacji, już za potrzebami fizjologicznymi, plasuje się potrzeba bezpieczeństwa. Zwraca się tu szczególną uwagę na: zależność, opiekę i oparcie, protekcję, wolności od lęku, niepokoju chaosu, a także ład i porządek. Pobudzają one do działania, zapewniając człowiekowi nienaruszalność. Zaspokajaniem tych potrzeb zajmuje się na najniższym szczeblu rodzina oraz otaczające nas grupy społeczne.
Autorem podobnej teorii był również polski antropolog społeczny i ekonomiczny, podróżnik a także etnolog, religioznawca i socjolog Bronisław Kasper Malinowski (1884-1942). Głosił on, iż człowiek posiada pewną liczbę wrodzonych predyspozycji, "podstawowych potrzeb", na które nadbudowuje się dopiero kultura. W ten sposób sformułował 7 potrzeb człowieka:
· metabolizm,
· reprodukcja
· odpowiednie warunki fizyczne,
· bezpieczeństwo,
· ruchliwość,
· rozwój
· zdrowie.
Miało im odpowiadać 7 podstawowych imperatywów kulturowych:
· zaopatrzenie,
· małżeństwo i rodzina (system pokrewieństwa),
· mieszkanie i ubranie,
· ochrona i obrona,
· aktywność i komunikacja,
· przyuczanie i szkolenie,
· higiena.
Tutaj także potrzeba poczucia bezpieczeństwa odgrywa szczególną rolę, co oznacza, iż jest ona jedną z najsilniejszych potrzeb człowieka., którą już od pierwszych dni życia winna nam zaspokajać rodzina – jako podstawowa komórka społeczna – oraz społeczeństwo, w którym żyjemy i do którego przynależymy.
Bezpieczeństwo publiczne, czyli bezpieczeństwo w grupach społecznych, jest to ogół warunków i instytucji mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia obywateli oraz majątku ogólnonarodowego, ustroju i suwerenności państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego, a także przed niebezpieczeństwami mogącymi zakłócić normalne funkcjonowanie obywateli, tj. zjawiskami godzącymi w ogólnoprzyjęte normy społeczne i prawne.
Bezpieczeństwo publiczne jest także stanem w społeczeństwie, który umożliwia jego sprawne funkcjonowanie. Zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego mogą mieć charakter zarówno wewnętrzny jak i zewnętrzny, wiążą się zatem z ingerencją ze strony innych podmiotów państwowych w sprawy wewnętrzne a także wewnętrzne konflikty i napięcia społeczne. Często przestępczość zakłóca ten ład co rodzi w społeczeństwie poczucie niesprawiedliwości i braku kontroli państwa nad tym zjawiskiem.
Państwo zatem powinno być gwarantem bezpieczeństwa dla jednostki, czego narzędziem winna być sprawnie prowadzona polityka socjalna oraz militarna.
Powszechność pojęcia ‘bezpieczeństwo’ rodzi jego wieloznaczność, stąd współcześnie, dla dokładnego określenia obszaru tej tematyki dodaje się przymiotniki m.in. osobiste, publiczne, energetyczne, narodowe itd.
Jednak pomimo tej szczegółowej klasyfikacji, bezpieczeństwo to w każdym przypadku stan niezagrożenia, spokoju, pewności – naczelna potrzeba człowieka i grup społecznych. Jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia.
Tak naprawdę każda dziedzina nauki podjęła się próby zdefiniowania pojęcia bezpieczeństwa w zakresie obszaru swoich badań. Jest to kolejny dowód na to jak ważną potrzebą jest ono dla każdego z nas. Chociaż mamy w podświadomości konieczność poczucia bezpieczeństwa, nadal socjologowie prowadzą rozmaite badania w tej materii.
Możemy jednak już mówić o stale rosnącej świadomości społecznej i sukcesach na tym polu. Mając na uwadze fakt, iż socjologia w bardzo szerokim stopniu zajmuje się tematem bezpieczeństwa, możemy bez wątpienia za pomocą jej teorii i założeń, nadal prowadzić szersze badania w tym zakresie.

Bibliografia:
R. Zięba, Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, „Sprawy międzynarodowe”, 1989
J. Szczepański, Podręcznikowe materiały pomocnicze, Podstawy socjologii
R. Jakubczak (red.) „Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III RP”, 2003